Ένα εκκρεμές νομοσχέδιο στη Γερουσία της Βραζιλίας επιδιώκει να καταστήσει δυσκολότερη την πρόσβαση σε νόμιμες και ασφαλείς αμβλώσεις, ακόμη και σε περιπτώσεις που διασφαλίζεται από το νόμο.
Η αρχική πρόταση λέει ότι “θα διαφυλάξει τη ζωή του αγέννητου παιδιού από τη σύλληψη” και προτείνει τη δημιουργία ενός ταμείου κοινωνικής οικονομικής βοήθειας για τα παιδιά των θυμάτων βιασμού, εάν η γυναίκα ολοκληρώσει την εγκυμοσύνη. Επιπλέον, το νομοσχέδιο αναφέρει ότι η γυναίκα πρέπει να παρέχει πληροφορίες στον πατέρα για το παιδί, ακόμα κι αν είναι σεξουαλικός κακοποιός.
Η άμβλωση επιτρέπεται επί του παρόντος στη Βραζιλία μόνο σε τρεις περιπτώσεις: όταν η εγκυμοσύνη είναι απειλητική για τη ζωή της γυναίκας, εάν το έμβρυο είναι ανεγκεφαλικό (όταν ο εγκέφαλος δεν έχει σχηματιστεί πλήρως) ή όταν η εγκυμοσύνη είναι αποτέλεσμα βιασμού.
Εκτός αυτών των πλαισίων, η πρακτική θεωρείται έγκλημα με ποινή φυλάκισης από ένα έως τρία χρόνια για τη γυναίκα και από ένα έως τέσσερα χρόνια για όσους κάνουν τη διαδικασία.
Το εκκρεμές νομοσχέδιο δεν είναι ακριβώς νέα ιδέα. Πριν από μερικά χρόνια, μια παρόμοια πρόταση είχε παρουσιαστεί στο Εθνικό Κογκρέσο, γνωστό ως Θέσπισμα Περί Αγέννητου, το οποίο θα απαγόρευε την άμβλωση σε όλες τις περιπτώσεις στη χώρα. Μια άλλη πρόταση ήταν αιτία διαμαρτυριών το 2017. Ένα διαδικτυακό ψήφισμα κατά της επιδότησης βιασμού έχει συγκεντρώσει περισσότερες από 192.000 υπογραφές από το 2018 όταν ξεκίνησε ως διαμαρτυρία για το Θέσπισμα Περί Αγέννητου.
Για τα επικριτικά άτομα, το νέο νομοσχέδιο αποτελεί μίμηση αυτής της παλιάς πρότασης .
Το νομοσχέδιο παρουσιάστηκε από τον γερουσιαστή Eduardo Girão του κεντροδεξιού Κόμματος “Μπορούμε” (Podemos στα πορτογαλικά) τον περασμένο Δεκέμβριο. Ο Girão πρότεινε το αποκαλούμενο “Θέσπισμα περί Εγκύων“, το οποίο είπε ότι θα ήταν μια πρόοδος στην “ανθρωπιστική άποψη” προστατεύοντας τις έγκυες γυναίκες και εφαρμόζοντας λογοδοσία για τους άνδρες.
Τα φεμινιστικά κινήματα, από την άλλη πλευρά, βλέπουν την οικονομική βοήθεια ως δικαιολογία για να αποφύγουν το δικαίωμα στην ασφαλή άμβλωση και ονόμασαν την ιδέα “επιδότηση βιασμού”.
Δεδομένου ότι η πρόταση πρόκειται να ψηφιστεί σύντομα στην Εθνική Γερουσία, ακτιβιστ(ρι)ες για τα δικαιώματα αναπαραγωγής άρχισαν να χρησιμοποιούν ετικέτες όπως #GravidezForcadaÉTortura (Η Αναγκαστική Εγκυμοσύνη Είναι Βασανιστήριο) και #BolsaEstupro (Επιδότηση βιασμού) στο Twitter για να διαμαρτυρηθούν εναντίον της.
Μετά την κριτική, η εισηγήτρια του εγχειρήματος, γερουσιάστρια Simone Tebet του κεντροδεξιού Δημοκρατικού Κινήματος της Βραζιλίας (γνωστό με το ακρωνύμιο MDB) δήλωσε ότι θα επεξεργαζόταν αλλαγές στο αρχικό κείμενο. Ο ίδιος ο γερουσιαστής Girão είπε τον Μάρτιο ότι θα αποσύρει την πρόταση βοήθειας από το εγχείρημα, σύμφωνα με το περιοδικό Crescer.
Το Global Voices επικοινώνησε με το γραφείο της Tebet, αλλά δεν είχε απάντηση μέχρι τη δημοσίευση αυτού του άρθρου.
Ένα διεθνές δίκτυο γιατρών, που υπερασπίζονται την πρόσβαση σε ολοκληρωμένη φροντίδα αναπαραγωγικής υγείας, το Global Doctors for Choice, δημοσίευσε μια δήλωση χαρακτηρίζοντας την πρόταση “πραγματική οπισθοδρόμηση στα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα στη χώρα”.
“Δεν επιλύεται μόνο με το να αποφασίσουμε να αφαιρέσουμε άρθρα από το καταστατικό. Εμείς, το γυναικείο κίνημα, παλεύουμε για να μείνει στο ράφι”, είπε η γιατρός Maria José de Oliveira Araújo, μέλος της ομάδας, στην εφημερίδα Brasil de Fato τον Απρίλιο.
Η Jolúzia Batista, η οποία εργάζεται στο Φεμινιστικό Κέντρο Σπουδών και Συμβουλευτικής (CFEMEA για τα πορτογαλικά αρχικά), μια φεμινιστική και αντιρατσιστική ΜΚΟ, είπε επίσης στην ίδια εφημερίδα ότι το εγχείρημα είναι μια συντηρητική παγίδα για να αφαιρέσει την αυτονομία των γυναικών πάνω στο σώμα τους.
“Το καταστατικό καταργεί τη δυνατότητα μιας γυναίκας να αποφασίζει για το σώμα της, τη ζωή της και τα σχέδια ζωής, που θέλει για τον εαυτό της. Κατανοούμε ότι, για να επιτύχουμε μια αληθινή δημοκρατία, ένα από τα βασικά σημεία είναι ότι οι γυναίκες πρέπει να μπορούν να αποφασίζουν για το σώμα τους”, είπε.
“Σαν να μην έχει καθόλου δικαιώματα η γυναίκα”
Παρόλο που ονομάζεται “Θέσπισμα Περί Εγκύων“, το νομοσχέδιο δεν περιλαμβάνει στην πραγματικότητα δημόσιες πολιτικές ή στοιχεία, που στρέφονται στα δικαιώματα των εγκύων γυναικών, σύμφωνα με ακτιβιστές.
Για παράδειγμα, το Άρθρο 8, ένα απόσπασμα που έχουν αποκηρύξει σθεναρά οργανώσεις για τα δικαιώματα των γυναικών, απαγορεύει κάθε είδους βλάβη σε “αγέννητο παιδί” λόγω “πράξεων ή απόφασης οποιουδήποτε από τους γονείς του”, το οποίο θα μπορούσε να τιμωρήσει τους γιατρούς που ασκούν νόμιμες ενέργειες έκτρωσης.
Οι οργανώσεις για τα δικαιώματα των γυναικών επικρίνουν επίσης το άρθρο 10, καθώς απαγορεύει στις εγκύους να “αρνούνται ή να παραλείπουν” πληροφορίες σχετικά με την πατρότητα σε βιολογικούς πατέρες. Αυτό σημαίνει ότι θα τους ζητούνταν να παράσχουν πληροφορίες στον πατέρα – σε ορισμένες περιπτώσεις, έναν βιαστή – σχετικά με το παιδί με “τιμωρία ευθύνης”.
“Αυτή η υποχρέωση ενημέρωσης του πατέρα για το παιδί – ενός βιαστή – με “τιμωρία ευθύνης”, είναι πολύ βίαιη. Λες και η γυναίκα δεν έχει καθόλου δικαιώματα, αλλά το αγέννητο παιδί και ο άντρας τα έχουν όλα”, δήλωσε η Luciana Boiteux, καθηγήτρια νομικής στο Ομοσπονδιακό Πανεπιστήμιο του Ρίο ντε Τζανέιρο και συγγραφέας προτάσεων στο Ανώτατο Δικαστήριο της Βραζιλίας για την αποποινικοποίηση των αμβλώσεων στη χώρα, είπε στην ιστοσελίδα Congresso em Foco.
Η άμβλωση στη Λατινική Αμερική
Η άμβλωση θεωρείται έγκλημα υπό ορισμένες ή όλες τις συνθήκες στις περισσότερες χώρες της Λατινικής Αμερικής, σύμφωνα με μελέτη του Κέντρου για τα Αναπαραγωγικά Δικαιώματα. Στη Βραζιλία, υπάρχουν 40 προγράμματα στο Κάτω Επιμελητήριο, που προτείνουν κάποιο είδος περιορισμού στην ισχύουσα νομοθεσία, σύμφωνα με το ειδησεογραφικό πρακτορείο UOL.
Ακόμη και όπου επιτρέπεται, η διακοπή της εγκυμοσύνης δεν είναι πάντα εύκολη λόγω της κοινωνικής ποινικοποίησης και του στιγματισμού, της έλλειψης εγκαταστάσεων και ειδικευμένων επαγγελματιών και της απουσίας πολιτικών οικογενειακού προγραμματισμού και σεξουαλικής αγωγής.
Υπάρχει επίσης η έννοια της “αντίρρησης συνείδησης”: όταν οι γιατροί απαλλάσσονται από την εκτέλεση αμβλώσεων ισχυριζόμενοι προσωπικούς λόγους. Για τη Βραζιλιάνα ανθρωπολόγο και ερευνήτρια Debora Diniz, αυτό έχει χρησιμοποιηθεί ως όργανο εξουσίας και κατάχρησης, όπως επεσήμανε κατά τη διάρκεια του πάνελ του Global Voices “Σπάζοντας το ταμπού στις αμβλώσεις” στις 7 Απριλίου.
“Όταν ρωτάμε αν κάποιο άτομο είναι υπέρ ή κατά των αμβλώσεων, δεν ακούμε αυτό που κάνουν οι άνθρωποι, ακούμε ψέματα. Κυριαρχεί η ηθική, που βασίζεται στις δημόσιες απόψεις, οι οποίες δεν αντιπροσωπεύουν τις ανάγκες, τα δικαιώματα ή τα γούστα των γυναικών. Αντιπροσωπεύουν την πατριαρχία και την ηγεμονία του πώς να απαντηθεί σωστά αυτή η ερώτηση”, είπε κατά τη διάρκεια του πάνελ.
Η Λατινική Αμερική και η Καραϊβική έχουν μερικά από τα υψηλότερα ποσοστά αμβλώσεων στον κόσμο και τους αυστηρότερους νόμους, που μπορούν να βάλουν τις γυναίκες στη φυλακή για ύποπτες αμβλώσεις, σύμφωνα με την Diniz.
Το Ινστιτούτο Guttmacher επισημαίνει ότι τα ποσοστά ανεπιθύμητων κυήσεων είναι υψηλότερα σε χώρες, που περιορίζουν την πρόσβαση στην άμβλωση και χαμηλότερα σε χώρες, όπου η διαδικασία είναι νόμιμη.
“Σε κάποιο σημείο της ζωής τους, οι Βραζιλιάνες θα περάσουν το όριο μεταξύ νομιμότητας και λαθροχειρίας, επειδή μία στις πέντε γυναίκες διαπράττει αμβλώσεις μέχρι την ηλικία των 40 ετών”, είπε η Diniz.
Στις 30 Δεκεμβρίου 2020, η Αργεντινή έγινε μια από τις λίγες χώρες της Λατινικής Αμερικής, όπου η άμβλωση είναι νόμιμη ανεξάρτητα από τον λόγο, εάν πραγματοποιηθεί τις πρώτες εβδομάδες της εγκυμοσύνης και σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές που ορίζει ο νόμος, μαζί με την Ουρουγουάη, την Κούβα, τη Γουιάνα, Γαλλική Γουιάνα και Πουέρτο Ρίκο.
Η άμβλωση είναι επίσης νόμιμη στην Πόλη του Μεξικού και στην πολιτεία Οαχάκα του Μεξικού. Ορισμένες πολιτείες του Μεξικού, ωστόσο, εξακολουθούν να θεωρούν ότι η διακοπή της εγκυμοσύνης τιμωρείται με φυλάκιση έως και 30 ετών.
Η άμβλωση είναι παράνομη υπό οποιεσδήποτε συνθήκες στο Ελ Σαλβαδόρ, την Ονδούρα, τη Νικαράγουα, τη Δομινικανή Δημοκρατία και την Αϊτή. Άλλες χώρες της περιοχής επιτρέπουν την άμβλωση υπό ορισμένες συνθήκες.
Ώρες αφότου η Αργεντινή ενέκρινε τη νομιμοποίηση των αμβλώσεων, ο Πρόεδρος της Βραζιλίας Ζαΐρ Μπολσονάρο έγραψε στο Twitter λέγοντας ότι λυπάται βαθιά για την απόφαση και δήλωσε: “Όσο εξαρτάται από εμένα και την κυβέρνησή μου, η άμβλωση δεν θα εγκριθεί ποτέ. Θα παλεύουμε πάντα για να προστατεύσουμε τις ζωές των αθώων”.
- Lamento profundamente pelas vidas das crianças argentinas, agora sujeitas a serem ceifadas no ventre de suas mães com anuência do Estado. No que depender de mim e do meu governo, o aborto jamais será aprovado em nosso solo. Lutaremos sempre para proteger a vida dos inocentes!
— Jair M. Bolsonaro (@jairbolsonaro) December 30, 2020
Μια δημοσκόπηση του 2017 έδειξε ότι σχεδόν το 60% των Βραζιλιάνων ήταν υπέρ της νομιμοποίησης των αμβλώσεων σε περιπτώσεις βιασμού. Μια δημοσκόπηση που διενεργήθηκε στη σελίδα της Γερουσίας δείχνει ότι περίπου το 87% των Βραζιλιάνων αντιτίθεται στο νομοσχέδιο του Girão, με περισσότερες από 291.000 ψήφους κατά της πρότασης έναντι 42.560 υπέρ.
“Οι ποινικοί νόμοι δεν είναι ο καλύτερος τρόπος για την προστασία των αναγκών υγείας και η άμβλωση είναι μια ανάγκη υγείας”, είπε η Diniz.