[1]Ο Mykola Chaus, Oυκρανός δικαστής που ζει στο Κισινάου, φέρεται ότι απήχθη τον Απρίλιο του 2021. Εικόνα από RISE Moldova [2].
Στις αρχές Απριλίου, ο Mykola Chaus, Oυκρανός δικαστής, απήχθη από άγνωστα άτομα στο Κισινάου, την πρωτεύουσα της Μολδαβίας. Ο Chaus είχε δραπετεύσει στη Μολδαβία το 2016 από την Ουκρανία, όπου βρίσκεται υπό έρευνα με την κατηγορία ότι δέχεται μεγάλη δωροδοκία.
Πέντε ημέρες πριν από την εξαφάνισή του, ο Chaus εμφανίστηκε σε μια κοινή έρευνα [3] με ομάδα από το RISE Moldova [4] (έναν ιστότοπο έρευνας όπου ο γράφων εργάζεται ως δημοσιογράφος) και το Slidstvo.info [5] (ένα ουκρανικό ιστότοπο δημοσιογραφικής έρευνας), αναδρομώντας σε γεγονότα γύρω από την μυστική άφιξη του δικαστή στην Μολδαβία το 2016. Μια άλλη ερευνητική έκθεση [2] κυκλοφόρησε πέντε ημέρες μετά την υποτιθέμενη απαγωγή του Chaus και επικεντρώθηκε στην εξαφάνισή του στο Κισινάου. Αυτό το κομμάτι για το Global Voices συνοψίζει τις έρευνές μας σχετικά με την ιστορία του Chaus, την εικαζόμενη εμπλοκή των μυστικών υπηρεσιών της Ουκρανίας στη μετεγκατάστασή του και το ιστορικό των σκανδάλων διαφθοράς, που περιπλέκουν τη σχέση της Ουκρανίας με τη Μολδαβία.
Γιατί η Μολδαβία;
Ο Mykola Chaus, δικαστής στο περιφερειακό δικαστήριο Ντνιπρόφσκι στο Κίεβο, πρωτεύουσα της Ουκρανίας, εμφανίστηκε στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων στις 9 Αυγούστου 2016, όταν ντετέκτιβ του Εθνικού Γραφείου Καταπολέμησης της Διαφθοράς (NABU) της Ουκρανίας έπιασαν [6] τον επίσημο, καθόσον υπέκρυπτε δωροδοκία 150.000 δολαρίων, την οποία είχε εκβιάσει και έλαβε νωρίτερα εκείνο το έτος, σε δύο γυάλινα βάζα. Επειδή ο δικαστής είχε ασυλία από τη δίωξη, απέφυγε την άμεση σύλληψη και σχεδόν εξαφανίστηκε. Παρά τις πολλές κλήσεις από εισαγγελείς και ένα διεθνές κυνήγι που ξεκίνησε από την ουκρανική επιβολή του νόμου, αρκετές εβδομάδες αργότερα ο Chaus κατάφερε να ξεφύγει από τη δίωξη και έφυγε από την Ουκρανία.
Μόλις έφτασε στη Μολδαβία και εγκαταστάθηκε στο Κισινάου, ο φυγάς ζήτησε άσυλο λόγω πολιτικών διώξεων. Αυτή η συνεχιζόμενη διαδικασία δικαστικής έφεσης επέτρεψε στον δικαστή να αναβάλει την έκδοσή του, την οποία ζήτησε η Ουκρανία το 2017 με κατηγορίες διαφθοράς εναντίον του Τσάους, για τέσσερα επιπλέον χρόνια.
Κατά ειρωνικό τρόπο, το Μολδαβικό Κοινοβούλιο αναγνώρισε [7] πρόσφατα τη διαφθορά ως “εθνική καταστροφή” και “βασική απειλή για την ελευθερία, την ασφάλεια και την ευημερία” σε μια διακήρυξη, [8] που εγκρίθηκε τον Ιούνιο του 2019, όταν ένας από τους πλουσιότερους ολιγάρχες της χώρας, ο Vladimir Plahotniuc, διέφυγε από τη Μολδαβία, αφότου το κόμμα του εκδιώχθηκε από την εξουσία από έναν αντιπολιτευόμενο συνασπισμό.
Ο Plahotniuc, πρώην νομοθέτης και πρόεδρος του κυβερνώντος Δημοκρατικού Κόμματος της Μολδαβίας (DPM), θεωρήθηκε ευρέως ως άτυπος κυβερνήτης της δημοκρατίας, παρά το γεγονός ότι δεν κατέχει κανένα δημόσιο αξίωμα για αρκετά χρόνια. Η επιρροή του ενισχύθηκε από μια ομάδα φιλικών δημόσιων υπαλλήλων που κυβερνούσαν τη Μολδαβία κατόπιν εντολής του.
Μεταξύ άλλων, ο Plahotniuc είναι επίσης προηγούμενος επιχειρηματικός εταίρος του πρώην προέδρου της Ουκρανίας, Πέτρο Ποροσένκο. Έτσι, η επιλογή της Μολδαβίας ως καταφυγικής χώρας για τον Chaus ήταν μια προφανής λύση, σύμφωνα με την κοινή γνώμη [3] αξιωματούχων επιβολής του νόμου στο Κίεβο και στο Κισινάου, οι οποίοι μίλησαν ανεπίσημα.
Ένας “δικαστής τσέπης” που ξέρει πάρα πολλά;
Στο Κίεβο, ο φυγάς δικαστής αναφέρεται συχνά ως “δικαστής τσέπης [9]” του Ποροσένκο, καθώς φέρεται να ήταν μυστικός στις διάφορες δικαστικές υποθέσεις, στις οποίες εμπλέκεται η ομάδα του πρώην Προέδρου και στη συνήθη επιρροή “δικαιοσύνης μέσω τηλεφώνου” στις δικαστικές διαδικασίες, που ασκούνται από πολιτικούς. Αυτό σήμαινε επίσης ότι ήταν πιθανός μάρτυρας σε μελλοντικές έρευνες για κατάχρηση εξουσίας ή δίωξη πολιτικών αντιπάλων από τον πρώην αρχηγό του κράτους.
Σε συνέντευξή της στο Global Voices, η Yevgenia Motorevska, Ουκρανή ερευνήτρια δημοσιογράφος στο Slidstvo.info και συνεισφέρων συγγραφέας στις έρευνες του Chaus, δήλωσε ότι υπάρχουν πολλά μέρη στην Ουκρανία που ενδιαφέρονται για το που βρίσκεται ο Chaus:
Η ταχεία επιστροφή του στην Ουκρανία ενδιαφέρει τη σημερινή κυβέρνηση του Προέδρου Ζενλένσκι. Ο Mykola Chaus είναι πολύτιμος μάρτυρας σε μια από τις ποινικές υποθέσεις, που επίσης περιλαμβάνει τον πρώην Πρόεδρο της Ουκρανίας Πέτρο Ποροσένκο. Ο τελευταίος είναι επί του παρόντος ο κύριος αντίπαλος του Ζελένσκι. Η σημερινή κυβέρνηση έχει επανειλημμένα δηλώσει την πρόθεσή της να ασκήσει δίωξη στον Ποροσένκο για ποινικές κατηγορίες.
Η Motorevska λέει ότι η εξαφάνιση του δικαστή “θα μπορούσε επίσης να είναι βολική για τον πρώην Πρόεδρο Ποροσένκο”, καθώς θα αποσπά την προσοχή από τις τρέχουσες έρευνες για τις δικές του δραστηριότητες.
Σιωπή από το Κίεβο
Η επιστροφή του Chaus στην Ουκρανία θεωρήθηκε από πολλούς ως ευεργετική για την ομάδα του Ζελένκι, έως ότου απήχθη στις 3 Απριλίου 2021. Το φερόμενο περιστατικό απαγωγής θα μπορούσε να εγείρει δυσάρεστα ερωτήματα τόσο για τον Ζελένσκι όσο και για την Μολδαβή ομόλογό του, Πρόεδρο Μάγια Σάντου.
Τα μέσα ενημέρωσης και στις δύο χώρες εικάζουν [10] ότι η απαγωγή του δικαστή μπορεί να έχει οργανωθεί από κοινού από τις μυστικές υπηρεσίες της Ουκρανίας και της Μολδαβίας με τη σιωπηρή ευλογία τόσο από τα γραφεία της Σάντου, όσο και του Ζελένσκι. Ωστόσο, δεν υπάρχουν ακόμη στοιχεία, που να υποστηρίζουν αυτούς τους ισχυρισμούς.
Πηγές στο Υπουργείο Εξωτερικών της Μολδαβίας μάς είπαν ότι τις δύο εβδομάδες μετά την εξαφάνιση του Chaus, η Πρόεδρος Σάντου έκανε τουλάχιστον τρεις προσπάθειες να επικοινωνήσει τηλεφωνικώς με τον Ουκρανό συνάδελφό της για να συζητήσει το συμβάν, αλλά δεν τα κατάφερε.
Ταυτόχρονα, αξιωματούχοι του Κιέβου αρνήθηκαν οποιαδήποτε σχέση με την εξαφάνιση του Chaus. Ο Andrey Chernyak, εκπρόσωπος της Κεντρικής Διεύθυνσης Πληροφοριών της Ουκρανίας, χαρακτήρισε [11] την απαγωγή “πρόκληση ρωσικών μυστικών υπηρεσιών”.
Άτομα που έχουν ενδιαφέρον
Ενώ οι ουκρανικές Αρχές παρακάμπτουν την ευθύνη, η Μολδαβία συλλέγει ενεργά στοιχεία σχετικά με όσους εμπλέκονται στην απαγωγή ως μέρος μιας ενεργού εγκληματικής έρευνας. Ο γράφων μπόρεσε να ελέγξει μερικές από τις λεπτομέρειες της υπόθεσης. Με βάση αυτά τα υλικά και τις άλλες ανοιχτές πηγές, που χρησιμοποιούνται από τους δημοσιογράφους του RISE Μολδαβίας και Slidstvo.info, μπορούν να εξαχθούν πολλά συμπεράσματα.
Πρώτον, οι Μολδαβοί ανακριτές εγκληματιών κατάφεραν να εντοπίσουν τις κινήσεις των περισσότερων πιθανών ενδιαφερομένων στην υπόθεση, από την άφιξή τους στη Μολδαβία από την Ουκρανία και μέχρι την έξοδο τους από το έδαφος της Μολδαβίας.
Τόσο τα γεγονότα που συλλέχθηκαν από την επίσημη ποινική έρευνα όσο και οι πληροφορίες, που ελήφθησαν από τη διεθνή ερευνητική ομάδα δημοσιογράφων, μας υποδηλώνουν ότι η απαγωγή ήταν μια ειδική επιχείρηση, που είχε προγραμματιστεί τουλάχιστον λίγους μήνες νωρίτερα. Από τις 20 Απριλίου, η ομάδα μας μπόρεσε να εντοπίσει και να εντοπίσει πέντε ψεύτικα ουκρανικά διαβατήρια, των οποίων οι ιδιοκτήτες έφυγαν από τη Μολδαβία στις 3 Απριλίου, την ημέρα που απήχθη ο Chaus.
Στην πραγματικότητα, η επιχείρηση εξαφάνισης θα μπορούσε να αφορά τόσο άτομα, που έφτασαν από την Ουκρανία τον Φεβρουάριο-Μάρτιο του 2021, όσο και άτομα που κατοικούσαν στο Κισινάου για αρκετά χρόνια. Ανάμεσά τους είναι ο Serhiy Smetanyuk, στρατιωτικός επικεφαλής της ουκρανικής πρεσβείας στη Μολδαβία. Έφυγε από τη Μολδαβία για την Ουκρανία σε σύντομο χρονικό διάστημα σε ένα όχημα με διπλωματικές πινακίδες λίγες ώρες, αφότου έγινε γνωστό ότι εξαφανίστηκε ο Chaus. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι το απαχθέν άτομο θα μπορούσε να ήταν στο όχημα. Η Ουκρανία μέχρι στιγμής δεν έχει αποδεχθεί το αίτημα του Κισινάου [12] για κατάργηση της ασυλίας του διπλωμάτη, προκειμένου να ανακριθεί από τους ανακριτές.
Η ομάδα έρευνας έχει διασταυρούμενες πληροφορίες για περίπου 20 δυνητικά άτομα, που σχετίζονται και έγιναν γνωστά από πηγές κοντά στην έρευνα της Μολδαβίας κατά επίσημων ανοικτών κρατικών μητρώων της Ουκρανίας. Μερικά από τα εν λόγω άτομα είχαν προηγουμένως εργαστεί στην ουκρανική επιβολή του νόμου.
Η επίσημη ποινική υπόθεση περιλαμβάνει επίσης γεγονότα, που ανακαλύφθηκαν από την ομάδα έρευνας του RISE Μολδαβίας και Slidstvo.info, που δημοσιεύθηκαν στη δεύτερη έρευνά μας [2], η οποία κυκλοφόρησε μετά την εξαφάνιση του Chaus. Μεταξύ αυτών είναι η διπλή ταυτότητα ενός από τους ουκρανούς σχετιζόμενους με την υπόθεση απαγωγής, ο οποίος είναι γνωστό ότι έχει συνδέσεις με την ουκρανική Υπηρεσία Πληροφοριών.
Συνολικά, το αρχείο ποινικής υπόθεσης είναι γεμάτο από γεγονότα, που αποκαλύφθηκαν από ερευνητές δημοσιογράφους. Για παράδειγμα, υπάρχουν στιγμιότυπα φωτογραφιών από δεκάδες κάμερες CCTV, των οποίων οι ροές βίντεο από την ημέρα της εξαφάνισης του Chaus αναλύθηκαν από την ομάδα μας.
Μια υπόθεση με πολιτικές επιπτώσεις
Εκτός από την επίσημη έρευνα, το Κοινοβούλιο της Μολδαβίας εξετάζει επίσης τα βασικά γεγονότα της άφιξης του Chaus στο Κισινάου και της επακόλουθης εξαφάνισής του. Οι νομοθέτες της Μολδαβίας έχουν ακόμη σχηματίσει ειδική ερευνητική επιτροπή [13] για το θέμα.
Μια ειδική συνεδρίαση της επιτροπής πίσω από κλειστές πόρτες άκουσε πρόσφατα στοιχεία από τους Μολδαβούς υπαλλήλους επιβολής του νόμου και δημοσιογράφος κλήθηκε [14] επίσης να μιλήσει για τη συνεργατική έρευνα. Οι νομοθέτες ενδιαφέρθηκαν ιδιαίτερα για τη μεθοδολογία ανοιχτής πηγής πληροφοριών (OSINT), που χρησιμοποίησε η ομάδα αναφοράς για να συλλέξει αποδεικτικά στοιχεία για την ερευνητική έκθεση για την υπόθεση απαγωγής, με τίτλο “Ένας δικαστής για λαθρεμπόριο [2]“.
Τα μέλη του Κοινοβουλίου βρήκαν εκπληκτικό το γεγονός ότι σε λίγες μόνο μέρες μερικοί δημοσιογράφοι από τη Μολδαβία και την Ουκρανία κατάφεραν να συλλέξουν αποδεικτικά βίντεο από κάμερες CCTV, να επαληθεύσουν τα αρχεία αναχώρησης των δέκα βασικών προσώπων με συμφέροντα για την υπόθεση απαγωγής, να επανεξετάσουν τις βιογραφίες τους και το παρελθοντικό ιστορικό εργασίας και να ανακαλύψουν κιόλας ένα ψεύτικο διαβατήριο, που χρησιμοποιείται από έναν από τους υπόπτους. Ορισμένα από τα ενδιαφερόμενα άτομα έδωσαν ακόμη και σχόλια για την έρευνα [15] (βίντεο στα ουκρανικά).
Πηγές κοντά στην επίσημη έρευνα της Μολδαβίας δήλωσαν στον γράφοντα ότι είναι λυπηρό το γεγονός ότι “αντί να ενισχύσουν τη συνεργασία μεταξύ Κιέβου και Κισινάου, οι ουκρανικές υπηρεσίες ασφαλείας ενεργούσαν απερίσκεπτα χωρίς να ενημερώσουν τη μολδαβική πλευρά και να κάνουν το μολδαβικό σύστημα ασφαλείας στο σύνολό του να φαίνεται κακό”.
Ένα από τα μέλη της ειδικής κοινοβουλευτικής επιτροπής επισήμανε σε ένα σχόλιο του GV ότι “στο τρέχον πολιτικό κλίμα, αυτό το περιστατικό παίζει στα χέρια του Κρεμλίνου και των “kremlinovici [16]“, όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τους πολιτικούς παράγοντες της Μολδαβίας, που υποστηρίζουν τις ρωσικές αρχές”.
Σύμφωνα με τον νομοθέτη, ο οποίος ζήτησε να παραμείνει ανώνυμος λόγω της συνεχιζόμενης έρευνας για την υπόθεση του Chaus:
… για την ανοικοδόμηση της εμπιστοσύνης, η ουκρανική πλευρά θα πρέπει είτε να αναγνωρίσει τη συμμετοχή της σε αυτή τη διαμάχη είτε να βοηθήσει στον εντοπισμό των πραγματικών ενόχων και των χειριστών τους, που ενδέχεται να συνδέονται με την απαγωγή. Η αναγνώριση μπορεί να είναι δημόσια ή ιδιωτική, αλλά πρέπει να παρέχει ουσιαστική ενημέρωση μέσω των καναλιών επιβολής του νόμου.
Οι ειδικοί, που μίλησαν στον γράφοντα, πιστεύουν ότι η απαγωγή του δικαστή θα μπορούσε να οδηγήσει σε προσωρινή παύση των διμερών σχέσεων μεταξύ Μολδαβίας και Ουκρανίας.
Όποια και αν είναι η έκβαση, τόσο η ιστορία της διαφυγής του Chaus στη Μολδαβία όσο και το γεγονός της εξαφάνισής του καταδεικνύουν τους κινδύνους, που θέτει η συνεχιζόμενη χρήση της επιβολής του νόμου και των δικαστικών εξουσιών από πολιτικές ελίτ στην Ουκρανία και τη Μολδαβία για προσωπικό κέρδος για την περιφερειακή ασφάλεια.
Ο Aleksey Tulbure, διευθυντής του Ινστιτούτου προφορικής ιστορίας της Μολδαβίας, πιστεύει ότι οι δύο χώρες “έχουν την ευκαιρία να αναζητήσουν κοινές λύσεις σε παρόμοια προβλήματα (όπως ο αυτονομισμός) και να θέσουν κοινές προτεραιότητες στην πατρίδα και την εξωτερική πολιτική, καθώς και να δημιουργήσουν αμοιβαία κατανόηση μεταξύ αρχηγών κρατών. Η σπατάλη μιας τέτοιας ευκαιρίας θα ήταν απαράδεκτη”.