Φωτογραφία αγρυπνίας κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων στην Κολομβία τον Μάιο του 2021, από τον Roger Vallejo, Διευθυντή του ραδιοφωνικού δικτύου Sindamanoy de Nariño, χρήση με άδεια.

Καθώς συνεχίζονται οι διαδηλώσεις στην Κολομβία κατά της κυβέρνησης του προέδρου Ιβάν Ντούκε, η μάχη για ενημέρωση εντείνεται. Ο αριθμός των θυμάτων αυξάνεται, αλλά τα δεδομένα είναι σπάνια και δυσπρόσιτα.

Τα περισσότερα στοιχεία για τις διαδηλώσεις προέρχονται από ΜΚΟ όπως το πρακτορείο Indepaz και η οργάνωση Temblores, σε αντίθεση με το κολομβιανό κράτος. Για παράδειγμα, παρά το γεγονός ότι χιλιάδες άνθρωποι έχουν διαδηλώσει ειρηνικά, οι συγκρούσεις και η υπερβολική χρήση βίας από τις δυνάμεις ασφαλείας έχουν μέχρι στιγμής αφήσει 47 νεκρούς, 963 συλλήψεις και 548 αγνοούμενους, σύμφωνα με το ρεπορτάζ του Indepaz.

Τα κυβερνητικά γραφεία λένε ότι παρακολουθούν τις διαδηλώσεις και ερευνούν εγκλήματα σχετικά με τις πορείες, συμπεριλαμβανομένων ανθρωποκτονιών και εξαφανίσεων. Ωστόσο, τα αρχεία των κυβερνητικών υπηρεσιών, όπως το Γραφείο του Διαμεσολαβητή κι η Εισαγγελία, υπεύθυνα για την τήρηση επίσημων αρχείων θανάτων, συλλήψεων και εξαφανίσεων, ήταν ασυνεπή, σύμφωνα με την Diana Salas, δημοσιογράφο από το κολομβιανό ειδησεογραφικό πρακτορείο Cuestión Pública. Σε ένα επεισόδιο του En Vivo, η Salas εξηγεί: “Δεν υπάρχουν δεδομένα! Και αντί για μια πολιτική ανοιχτών δεδομένων, το μόνο που έχουμε είναι μια πολιτική μυστικότητας και καταστολής”.

Η δημοσιογράφος μιλά για τις δυσκολίες, που συναντά στην προσπάθεια ενημέρωσης του κοινού για τους κρατούμενους διαδηλωτές. “Η Cuestión Pública έπρεπε να καταφύγει σε νομικές ενέργειες για να αποκτήσει πρόσβαση σε πληροφορίες της αστυνομίας και, στη συνέχεια, να ελέγξει αυτούς τους καταλόγους σε βάσεις δεδομένων αγνοουμένων, που τηρούσαν ανεξάρτητες οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων”.

“Εάν δεν γνωρίζουμε την κλίμακα αυτού που συμβαίνει, εάν δεν έχουμε πληροφορίες για τις αυθαίρετες συλλήψεις, για τις εξώδικες εκτελέσεις, τότε ο κόσμος δεν μπορεί να προστατευτεί”, λέει η πολιτική επιστήμονας Sandra Borda, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο των Άνδεων.

Η γενική απεργία, που ξεκίνησε στα τέλη Απριλίου, ενάντια σε μια προτεινόμενη φορολογική μεταρρύθμιση έχει μετατραπεί σε πανεθνική κοινωνική αναταραχή. Στις διαδηλώσεις, εκτός από τα συνδικάτα, συμμετείχαν φοιτητές, ιθαγενείς κοινότητες, καλλιτέχνες, εργαζόμενοι στις μεταφορές και απλός κόσμος από όλη τη χώρα. Οι διαμαρτυρίες συνεχίστηκαν ακόμη και μετά την απόφαση της κυβέρνησης να αποσύρει το νομοσχέδιο φορολογικής μεταρρύθμισης. Οι διαδηλωτές βρήκαν άλλους λόγους για να διαμαρτυρηθούν, όπως η αστυνομική βία και ένα νομοσχέδιο για τη μεταρρύθμιση του συστήματος υγείας.

Υπάρχουν και άλλοι παράγοντες. Σύμφωνα με την ανάλυση της Sandra Borda, η κοινωνική αναταραχή μπορεί να αποδοθεί στις δύσκολες οικονομικές συνθήκες της χώρας και στην απότομη αύξηση της φτώχειας κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Στο επεισόδιο του En Vivo, η Borda τονίζει ότι η ανεργία, η διαφθορά και οι καθυστερήσεις στη διαδικασία εμβολιασμού είναι όλοι παράγοντες που συμβάλλουν στην απογοήτευση, που νιώθουν πολλοί Κολομβιανοί, και στην απώλεια της εμπιστοσύνης τους στην κυβέρνηση.

Εκατοντάδες βίντεο έχουν κοινοποιηθεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που δείχνουν την αστυνομία να χρησιμοποιεί υπερβολική βία. Οι εικόνες μιας μητέρας να κλαίει πάνω από το σώμα του δολοφονημένου γιου της, πολίτες που φέρεται να πυροβολούνται από αστυνομικούς με μοτοσυκλέτες και τανκς, που πυροβολούν φωτοβολίδες και κρότου-λάμψης σε κατοικημένες περιοχές, έχουν γίνει viral.

Στις μεγαλύτερες πόλεις της Κολομβίας παρατηρήθηκαν βανδαλισμοί, οδοφράγματα και αναφορές για αστυνομικούς με πολιτικά να διεισδύουν στις διαδηλώσεις. Εν μέσω της αβεβαιότητας, εκπρόσωποι της κυβέρνησης έχουν συνδέσει τις διαδηλώσεις με ομάδες ανταρτών και περιγράφουν την κατάσταση ως “αστική τρομοκρατία“.

Φωτογραφία αγρυπνίας κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων στην Κολομβία τον Μάιο του 2021, από τον Roger Vallejo, Διευθυντή του ραδιοφωνικού δικτύου Sindamanoy de Nariño, χρήση με άδεια.

Μεροληπτούν τα παραδοσιακά ΜΜΕ;

Η Lucía L., νεαρή ακτιβίστρια που συμμετείχε στις διαδηλώσεις στην Μεντεγίν, μου εξήγησε ότι η κάλυψη των διαδηλώσεων από τα παραδοσιακά ΜΜΕ είναι μεροληπτική και ανακριβής. Μου λέει ότι “οι διαδηλώσεις ήταν μαζικές, με τεράστια πλήθη ανθρώπων να διαδηλώνουν ειρηνικά. Είναι καταπληκτικό να το βλέπεις. Αλλά οι ειδήσεις επικεντρώνονται μόνο στους βανδαλισμούς και καταλήγουν να δείχνουν εικόνες από εμάς δίπλα στους βάνδαλους”.

Οι συντακτικές αποφάσεις των ΜΜΕ συμβάλλουν στη δημιουργία μιας συγκεκριμένης αφήγησης γύρω από τις διαμαρτυρίες, εξηγεί η δημοσιογράφος και πολιτική επιστήμονας María Paula Martínez στο Presunto Podcast. Κατά τη γνώμη της, το πρωτοσέλιδο της El Tiempo, της εφημερίδας με τη μεγαλύτερη κυκλοφορία στην Κολομβία, η οποία περιείχε μεγάλες φωτογραφίες, που έδειχναν τις καταστροφές κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων, και ένα άρθρο στο περιοδικό Semana με τίτλο “Cali, παρακλάδι της Κόλασης” αποτελούν μέρος ρητορικής, που χρησιμοποιείται για την υπεράσπιση της κυβέρνησης. Αυτή η ρητορική “δεν επιτρέπει καμία κατανόηση της εμπειρίας της λαϊκής εξέγερσης και δεν εστιάζει την προσοχή στις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που διαπράττουν οι κυβερνητικές δυνάμεις”.

Η Martínez εξηγεί ότι “οι διαμαρτυρίες καλύφθηκαν σε πραγματικό χρόνο από εναλλακτικά και τοπικά ΜΜΕ, των οποίων οι δημοσιογράφοι βγήκαν στους δρόμους για να καταγράψουν τα γεγονότα στο Instagram Live, στο Twitter και στο WhatsApp και καταλήγουν να ενημερώνουν τον Συνήγορο του Πολίτη για το τι συμβαίνει. Αυτές οι εναλλακτικές πηγές περιλαμβάνουν τα Cuestion Pública, Pacifista, Periferia, Cerosetenta και Vorágine, μεταξύ άλλων.

Οπαδοί της K-Pop και κοινοτικά ραδιόφωνα αρνούνται να σταματήσουν να διαμαρτύρονται

Αντιμέτωποι με αυτή τη μάχη για πληροφόρηση, οι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχουν βρει δημιουργικούς τρόπους για να πάρουν τον έλεγχο της διαδικτυακής συζήτησης. Πίσω από τις οθόνες τους, νεαροί ακτιβιστές θαυμαστές της κορεατικής μουσικής K-Pop έχουν ενωθεί στο διαδίκτυο για να αλλάξουν τον αλγόριθμο, που κυριαρχεί στη συζήτηση.

Όταν ετικέτες όπως #vandalosasesinos [#βάνδαλοιδολοφόνοι] και #terrorismourbano [#αστικήτρομοκρατία], που προωθούνταν από την κυβέρνηση και τις δεξιές ομάδες, άρχισαν να γίνονται τάση στο Twitter, οι οπαδοί της K-Pop άρχισαν γρήγορα να τα χρησιμοποιούν για να δημοσιεύουν εκατοντάδες βίντεο από τα αγαπημένα τους συγκροτήματα και τραγουδιστές για να εκτροχιάσουν την αρχική σημασία της ετικέτας. Με αυτόν τον τρόπο, οι νέοι όχι μόνο βγαίνουν στους δρόμους, αλλά παίρνουν τον έλεγχο της διαδικτυακής συνομιλίας και πολεμούν τη ρητορική της κυβέρνησης με αυτά τα βίντεο.

I believe in K-popers supremacy #ElParoEsViolencia pic.twitter.com/VZbbozgbxZ

— Sorry not Sorry (@sorry_not_2021) May 8, 2021

Πιστεύω στην υπεροχή των K-pop #ΗΑπεργίαΕίναιΒία

Αλλού, σε πιο απομακρυσμένες περιοχές και μικρές πόλεις, οι ειδήσεις της γενικής απεργίας μεταδίδονται μέσω τοπικών και ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης, όπως οι κοινοτικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί. Μίλησα μέσω WhatsApp με αρκετούς κοινοτικούς ραδιοφωνικούς φορείς από διαφορετικές περιοχές της χώρας. Αυτοί οι ραδιοφωνικοί σταθμοί έχουν άμεση και προσωπική σχέση με το κοινό και τις πηγές τους. Η Marta Isabel Martínez Rueda, διευθύντρια του προγράμματος ειδήσεων Radar του Δικτύου Βορείου Σανταντέρ, περιγράφει τη δουλειά της σε μια περιοχή, που αποτέλεσε θέατρο ένοπλων συγκρούσεων μεταξύ ανταρτών και παραστρατιωτικών για πολλά χρόνια: “Στη δουλειά μου, στοχεύω να ενημερώνω τους ανθρώπους χωρίς να βάζω σε κίνδυνο κανέναν, να ακούουν και να επικοινωνούν ήρεμα και με σεβασμό. Επιδιώκουμε να καταλάβουμε, όχι να υποδαυλίσουμε την οργή”.

Από την Κακετά, άλλη μια περιοχή που μαστίζεται από πολιτική βία για δεκαετίες, ο Ismael Valenciano από το Caquetá Stereo μου λέει ότι “δουλειά μας είναι να ευαισθητοποιήσουμε για το δικαίωμα διαμαρτυρίας […] Χάρη στη δουλειά μας, η κοινότητα αισθάνεται καθησυχασμένη, επειδή τα δικά μας ΜΜΕ λένε την αλήθεια. Είμαστε εν μέσω της δράσης, λέμε ακριβώς πώς συνέβη η ιστορία”.

Στο Σόκορο, στο διαμέρισμα του Σανταντέρ, ο Polidoro Guaitero από το ραδιόφωνο La Cúpula, μου λέει για το ρόλο του ραδιοφώνου στην κοινότητα. “Πρέπει να ξέρεις πώς να κερδίσεις την εμπιστοσύνη των ανθρώπων. Πρέπει να ξέρεις να κάνεις ερωτήσεις, γιατί η κοινότητα έρχεται με ιδέες για ένα νέο μοντέλο της χώρας και πρέπει να ακούσουμε”.

Φωτογραφία αγρυπνίας κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων στην Κολομβία τον Μάιο του 2021, από τον Roger Vallejo, Διευθυντή του ραδιοφωνικού δικτύου Sindamanoy de Nariño, χρήση με άδεια.