Μπαϊράμ Μαμάντοφ. Η φωτογραφία είναι ευγενική προσφορά του Vahid Aliyev και κοινοποιήθηκε με άδεια
Η 10η Μαΐου σηματοδοτεί τα γενέθλια του πρώην προέδρου του Αζερμπαϊτζάν, Χαϊντάρ Αλίγιεφ. Πριν από πέντε χρόνια, δύο άνδρες φυλακίστηκαν, επειδή ψέκασαν γκράφιτι στο άγαλμα του πρώην προέδρου πριν από τους εορτασμούς. Στις 2 Μαΐου 2021, ένας από τους νεαρούς, ο Μπαϊράμ Μαμάντοφ, που φυλακίστηκε παράνομα, βρέθηκε νεκρός στην Κωνσταντινούπολη. Για τους φίλους και την οικογένεια του πρώην πολιτικού κρατούμενου, αυτή η ποινή και η απάνθρωπη μεταχείριση κατά τη διάρκεια της φυλάκισης είναι που έβαλε τέλος στη ζωή του απότομα σε ηλικία 26 ετών.
Η δική τους ήταν μια πράξη πολιτικής ανυπακοής. Το 2016, οπλισμένοι με μπογιά, δύο νεαροί ακτιβιστές, ο Μπαϊράμ Μαμάντοφ και ο Γκιγιάς Ιμπραΐμοφ, είχαν ένα μήνυμα να δώσουν. Οι δυο τους έγραψαν με σπρέι “Qul Bayramınız Mübarək” (Χαρούμενη Μέρα Σκλάβων) και “Γ**ώ το σύστημα” στο άγαλμα του πρώην προέδρου του Αζερμπαϊτζάν, Χαϊντάρ Αλίγιεφ, ενόψει της “Γιορτής των λουλουδιών”, μιας ημέρας που σηματοδοτεί τα γενέθλια του πρώην προέδρου. Δεν ήξεραν και οι δύο ότι αυτό θα τους κόστιζε τρία χρόνια από τη ζωή τους [1] , εκτός από βασανιστήρια και άλλες μορφές εκφοβισμού, πέρα από μόνιμη ζημιά στη ζωή τους.
Το “Qul Bayramınız Mübarək” ήταν ένα λογοπαίγνιο: “Gül” στα αζέρικα σημαίνει λουλούδι, ενώ “Qul” σημαίνει σκλάβος. Όταν συνελήφθησαν οι Γκιγιάς και Μπαϊράμ, κατηγορήθηκαν για κατοχή ναρκωτικών. Το υπουργείο Εσωτερικών φέρεται να “βρήκε” δύο κιλά ηρωίνης και στα δύο σπίτια των δύο ανδρών. Σε μια ψεύτικη δίκη, ο Γκιγιάς και ο Μπαϊράμ καταδικάστηκαν αρχικά σε τέσσερις μήνες προφυλάκιση. Τον Οκτώβριο του 2016, ο Γκιγιάς, 21 ετών τότε, καταδικάστηκε σε δέκα χρόνια κάθειρξη. Ο 21χρονος Μπαϊράμ έλαβε παρόμοια ποινή τον Δεκέμβριο του 2016. Τον Μάρτιο του 2019 αμφότεροι έλαβαν χάρη και αφέθηκαν ελεύθεροι.
Δεν υπήρχαν εορτασμοί το 2016. Σύμφωνα με ρεπορτάζ [2] τοπικών ΜΜΕ, ο Πρόεδρος Ιλχάμ Αλίγιεφ, γιος του πρώην αρχηγού κράτους, ακύρωσε όλους τους εορτασμούς στη μνήμη των στρατιωτών του Αζερμπαϊτζάν, που σκοτώθηκαν κατά τις συγκρούσεις [3] του Απριλίου μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν. Είναι ενδιαφέρον ότι, μόλις έξι χρόνια νωρίτερα, όταν ένας φονικός πυροβολισμός [4] σκότωσε φοιτητές και ακαδημαϊκούς στην Κρατική Ακαδημία Πετρελαίου του Αζερμπαϊτζάν στις 30 Απριλίου, ο πρόεδρος δεν μπήκε στον κόπο να ακυρώσει τους εορτασμούς.
Τα επόμενα χρόνια, οι εορτασμοί, που κόστισαν εκατομμύρια δολάρια στα κρατικά ταμεία, σταμάτησαν όλοι.
Η ιστορία πίσω από τη γιορτή
Η παράδοση πίσω από την Ημέρα των Λουλουδιών ξεκίνησε το 2000, ενώ ο Χαϊντάρ Αλίγιεφ ήταν ακόμη πρόεδρος. Αρχικά εορταζόταν στις 11 Μαΐου, αλλά από το 2004 γιορτάζεται στις 10 Μαΐου για να σηματοδοτήσει τα γενέθλια του προέδρου (ο Χαϊντάρ Αλίγιεφ πέθανε το 2003).
Αν και οι αξιωματούχοι απέρριψαν οποιαδήποτε ερώτηση σχετικά με το κόστος της Ημέρας των Λουλουδιών, ορισμένοι ειδικοί υπολόγισαν [3] εκατομμύρια δολάρια. Ο οικονομολόγος Rovshan Agayev είπε ότι [3] η χώρα πλήρωσε ένα λογαριασμό 117 εκατομμυρίων δολάρια για τους πλούσιους εορτασμούς μεταξύ 2004 και 2013. Κάθε χρόνο, αγοράζονταν λουλούδια από [5] την Ευρώπη, τη Λατινική Αμερική, τις ΗΠΑ, το Ισραήλ και την Τουρκία μόνο και μόνο για να κρατήσουν δύο ημέρες, προτού καθαριστούν και πεταχτούν στα σκουπίδια.
Οι ετήσιοι εορτασμοί αποτέλεσαν αιτία κριτικής [6] κατά της κυβέρνησης από ομάδες της αντιπολίτευσης, που ζητούσαν λογοδοσία. Έλαβε χώρα επίσης οικονομική κρίση, με το εθνικό νόμισμα να πέφτει κατακόρυφα τουλάχιστον δύο φορές το 2015 [7] και το 2016 [8].
Κάποιοι ωστόσο υπέθεσαν [9] ότι ο λόγος για την ακύρωση των εορτασμών ήταν η σύλληψη του Μπαϊράμ και του Γκιγιάς.
Οι κρατούμενοι γκραφιτάδες
Οι δύο ακτιβιστές αποκαλούνταν “κρατούμενοι γκραφιτάδες” ή “κρατούμενοι του αγάλματος”. Τον Φεβρουάριο του 2020, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έκρινε ότι η δίκη και η ποινή του Μπαϊράμ και του Γκιγιάς παραβίαζαν αρκετά άρθρα της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και διέταξε την κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν να πληρώσει και τους δύο άνδρες 36.000 ευρώ αποζημίωση.
Ο Μπαϊράμ σχεδίαζε να χρησιμοποιήσει αυτά τα χρήματα για την εκπαίδευσή του στο εξωτερικό. Μετακόμισε στην Κωνσταντινούπολη τον Νοέμβριο του 2020, για να σπουδάσει για εξετάσεις αγγλικής γλώσσας και να συνεχίσει να υποβάλλει αιτήσεις σε πανεπιστήμια του εξωτερικού.
Οι φίλοι του τον είδαν τελευταία φορά στις 29 Απριλίου, προτού η Τουρκία επιβάλει λοκντάουν σε όλη τη χώρα.
Η τελευταία φορά που μίλησε με κάποιον από αυτούς ήταν στις 2 Μαΐου. Αργότερα εκείνο το απόγευμα, οι λιμενικοί βρήκαν τη σορό του, αφού αυτόπτες μάρτυρες ενημέρωσαν την αστυνομία βλέποντας έναν νεαρό άνδρα να πηδά στο νερό.
Η οικογένειά του και οι φίλοι του έμαθαν για τον θάνατο του Μπαϊράμ μόλις στις 4 Μαΐου.
Ενώ η έρευνα για τον θάνατό του βρίσκεται σε εξέλιξη, ο πατέρας του Μπαϊράμ ταξίδεψε στην Κωνσταντινούπολη για να φέρει στο σπίτι τον γιο του για το τελευταίο αντίο. Ο Μπαϊράμ κηδεύτηκε στις 9 Μαΐου, μια μέρα πριν από τον εορτασμό της Ημέρας των Λουλουδιών, που τον οδήγησε στη φυλακή το 2016.
Είναι ακόμη πολύ νωρίς για να πούμε τι πραγματικά συνέβη στον νεαρό ακτιβιστή, αλλά σε ένα πράγμα που συμφωνούν οι φίλοι του ήταν η άδικη ποινή και η απάνθρωπη μεταχείριση του Μπαϊράμ, ενώ βρισκόταν στη φυλακή. Δεν είναι εύκολο να είσαι πολιτικός ακτιβιστής στο Αζερμπαϊτζάν. Ο εκφοβισμός, η δίωξη, η οικογενειακή πίεση και η κράτηση είναι κοινές μορφές τιμωρίας, που χρησιμοποιούνται στη χώρα. Την τελευταία δεκαετία, δεκάδες ακτιβιστές, δημοσιογράφοι και υπερασπιστές των δικαιωμάτων έχουν διωχθεί. Ο Μπαϊράμ ήταν μια από τις πολλές φωνές, που η κυβέρνηση προσπάθησε να φιμώσει.
Στις 10 Μαΐου 2021, δύο αστυνομικοί εθεάθησαν να φρουρούν [10] το άγαλμα του πρώην προέδρου, όπου πριν από πέντε χρόνια, ο Μπαϊράμ και ο Γκιγιάς έγιναν οι “κρατούμενοι γκραφιτάδες”.
Γράφοντας για τον φίλο του, ο Γκιγιάς, ο οποίος βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο Μπακού, είπε:
İndi iki şeyə inanmaq dəhşətli dərəcədə ağır gəlir mənə; düz 5 ilin keçdiyinə bir də düz 5'ci və daha sonrakı illərin artıq Bayramsız keçəcəyinə.
— Giyas (@GiyaSol) May 9, 2021 [11]
Θεωρώ ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο να πιστέψω πράγματα. Έχουν περάσει ακριβώς πέντε χρόνια και ακριβώς πέντε χρόνια από τώρα και τα επόμενα χρόνια θα περάσουν χωρίς τον Μπαϊράμ.
Ο Γκιγιάς βρισκόταν στην Κωνσταντινούπολη μέχρι πρόσφατα, όπου έλαβε άδεια παραμονής ενός έτους. Στις 16 Απριλίου 2021, ενώ ταξίδευε στο Αζερμπαϊτζάν, ο Γκιγιάς πέρασε μια ώρα ανακρινόμενος από την αστυνομία του αεροδρομίου και του είπαν ότι του έχει επιβληθεί απαγόρευση ταξιδιού επ’ αόριστον. [12]Η άδεια παραμονής του ακυρώθηκε. Δεν του δόθηκε καμία περαιτέρω εξήγηση. Αυτήν τη στιγμή αναζητά νομική προσφυγή για να μάθει ποια ήταν η πραγματική αιτία πίσω από την απέλασή του.