- Global Voices στα Ελληνικά - https://el.globalvoices.org -

Ψηφιακός λόγος: Πώς το Διαδίκτυο διατηρεί ζωντανή την κανταζάν και άλλες ιθαγενείς γλώσσες στο Βόρνεο

Κατηγορίες: Μέσα των πολιτών, Τοπικά, Rising Voices

Φωτογραφία: Jeannet Stephen. Χρήση με άδεια.

Σημείωση: Το διάστημα 14-20 Απριλίου 2021, η Jeannet Stephen θα διαχειρίζεται τον λογαριασμό Twitter @AsiaLangsOnline [1], ο οποίος εξερευνά το πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί η τεχνολογία για την αναβίωση των ασιατικών γλωσσών. Διαβάστε περισσότερα για την εκστρατεία εδώ [2].

Όταν η Jeannet Stephen εργαζόταν στη μεταπτυχιακή της διατριβή, παρατήρησε το συνήθιο του code-switching (η πρακτική της εναλλαγής μεταξύ δύο ή περισσότερων γλωσσών ή διαλέκτων σε συνομιλία) σε μια ιθαγενή οικογένεια Κανταζάν στη Μαλαισία. Ως Κανταζάν [3] κι η ίδια, έβλεπε αμέσως τη δική της εμπειρία, που αντανακλάται σε αυτόν την “παθητική διγλωσσία”, στο ότι μπορούσε να καταλάβει την τανγκάα ή την παράκτια γλώσσα κανταζάν, αλλά δεν μπορούσε να τη μιλήσει, όπως και πολλοί ντόπιοι. Ενώ την πείραζε που δεν μπορούσε να μιλήσει τη γλώσσα της, την παρακίνησε επίσης να συνεχίσει να μαθαίνει και να υποστηρίζει άλλες γλωσσικές κοινότητες στην πολιτεία Σαμπάχ [4] στο Βόρνεο της Μαλαισίας.

Μαζί με μέντορες και υποστηρικτικούς φίλους, η παρακίνηση οδήγησε στη δημιουργία της Ερευνητικής Μονάδας Γλωσσών και Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο του Σαμπάχ στην Μαλαισία. Στη συνέχεια, η μονάδα προσχώρησε στο Ινστιτούτο Έρευνας Αυτόχθονων Μελετών του Βόρνεο [5] (BorIIS) ως το Σύμπλεγμα Γλωσσών και Γλωσσολογίας. Το Ινστιτούτο διερευνά διάφορες στρατηγικές αναζωογόνησης τοπικών γλωσσών. Πρόσφατα πραγματοποίησε διαδικτυακό σεμινάριο με το Wikimedia Indonesia και τον Ινδονησιακό Οργανισμό Σχεδιασμού Γλωσσών με θέμα “Διατήρηση ιθαγενών γλωσσών μέσω της χρήσης εγχειρημάτων του Wikimedia”. Έχει επίσης συνεισφέρει πόρους για την Πληροφόρηση περί COVID-19 για ιθαγενείς, απειλούμενες γλώσσες χωρίς πολλούς πόρους του Προγράμματος Απειλούμενων Γλωσσών [6], με τη δημιουργία αφισών στις γλώσσες κανταζαντουσούν, κανταζάν, ντουσούν, ρούνγκους, κιμαραγκάνγκ, τομπιλούνγκ, μουρούτ και μπάτζαου.

Rising Voices (RV): Ποια είναι η τρέχουσα κατάσταση της γλώσσας σας εντός και εκτός διαδικτύου;

Jeannet Stephen (JS): Εκτός διαδικτύου, σύμφωνα με την κλίμακα διαταραχών διαγενεακής επέκτασης με διαβάθμιση [7] (EGIDS), η κανταζάν χαρακτηρίζεται 6b-απειλούμενη. Το Ethnologue αναφέρει το μέγεθος και τη ζωτικότητα της κανταζάν ως “Σε κίνδυνο” με αυτό το κόκκινο χρώμα, πράγμα που σημαίνει ότι δεν συνηθίζεται πλέον τα παιδιά να μαθαίνουν και να χρησιμοποιούν αυτήν τη γλώσσα.

Είναι παρούσα διαδικτυακά με τη μία ή την άλλη μορφή. Υπάρχουν πολλές ομάδες στο Facebook, που χρησιμοποιούν την έννοια “Ας μάθουμε μαζί”, όπου τα μέλη αλληλοϋποστηρίζονται μεταξύ τους συζητώντας στη γλώσσα. Πιο πρόσφατα, υπήρξε ενεργή συμμετοχή στο διαδίκτυο από το τοπικό Πολιτιστικό Συμβούλιο της Σαμπάχ στην πλατφόρμα κοινωνικών μέσων. Αυτή είναι μια θετική εξέλιξη, ειδικά όταν εμπλέκονται τα εθνικά όργανα ή οι ενώσεις και οι νέοι. Υπήρχε μια διαδικτυακή έκδοση μιας τοπικής εφημερίδας, που έχει στήλες στην τοπική γλώσσα, αλλά δυστυχώς δεν υπάρχει πλέον. Η σελίδα σε μια άλλη τοπική καθημερινή εφημερίδα με νέα στην τοπική γλώσσα σταμάτησε κι αυτή πέρυσι.

Κατά υλική άποψη, κατά τη γνώμη μου, η κανταζάν είναι πολύ [πολύ] μπροστά σε σύγκριση με άλλες γηγενείς γλώσσες, καθώς έχει ήδη πολλά τυπωμένα λεξικά. Υπάρχει επίσης ένας ραδιοφωνικός σταθμός ειδικά για αυτή τη γλώσσα.

RV: Ποιες πιστεύετε ότι είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις, που αντιμετωπίζει η γλωσσική σας κοινότητα, όσον αφορά τις ψηφιακές επικοινωνίες ή τη δημιουργία ψηφιακού περιεχομένου στη μητρική τους γλώσσα;

JS: Κατά την άποψή μου, η μεγαλύτερη πρόκληση θα ήταν ίσως να αποκτήσουμε διαρκές ενδιαφέρον [από το κοινό] να βλέπουμε ψηφιακό περιεχόμενο σε αυτόχθονες γλώσσες και να δοθούν κίνητρα στους δημιουργούς ψηφιακού περιεχομένου να συνεχίσουν να δημιουργούν ψηφιακό περιεχόμενο σε ιθαγενή γλώσσα.

Οι δημιουργοί ψηφιακού περιεχομένου είναι πολλοί, αλλά μια ματιά στο YouTube δείχνει σποραδικές μεταφορτώσεις. Πιστεύω ότι αυτό συμβαίνει επίσης, επειδή το ψηφιακό περιεχόμενο χρειάζεται κοινό για σχόλια και για να παρακινήσει τους δημιουργούς περιεχομένου. Υπάρχει ενδιαφέρον από τις αυτόχθονες κοινότητες να ακούσουν ή να δουν τις ιθαγενείς γλώσσες τους στο Διαδίκτυο; Αυτό είναι ίσως ένα ερώτημα που πρέπει να αναρωτηθούν οι αυτόχθονες κοινότητες, επειδή οι υπέρμαχοι των γλωσσών δεν μπορούν να εργαστούν σε ένα κενό, χρειαζόμαστε και οι αυτόχθονες κοινότητες να ενδιαφέρονται να υποστηρίξουν τις γλώσσες τους, να θέλουν να διατηρήσουν τις γλώσσες τους και μαζί, η συνεργασία τότε θα είναι πιο επιτυχημένη, εντός και εκτός διαδικτύου.

Αυτό, όταν μιλάμε για τοπικούς αυτόχθονες θεατές. Από την άλλη πλευρά, το ψηφιακό περιεχόμενο δεν χρειάζεται να περιορίζεται μόνο σε τοπικούς θεατές/κοινό από τη γειτονιά σας. Οι netizens του κόσμου είναι ένα δυνητικό κοινό. Εάν κάνετε το περιεχόμενό σας ενδιαφέρον και έχετε υπότιτλους στα αγγλικά (ή σε οποιαδήποτε γλώσσα θέλετε να έχετε θεατές), netizens από όλο τον κόσμο θα μπορούν να αλληλεπιδράσουν με το υλικό σας.

Τούτου λεχθέντος, οι δημιουργοί ψηφιακού περιεχομένου χρειάζονται καλή πρόσβαση στο Διαδίκτυο και ειδικά στις αγροτικές περιοχές, όπου οι οικογένειες εξακολουθούν να χρησιμοποιούν την ιθαγενή γλώσσα στο σπίτι τους ως την πρώτη τους γλώσσα (L1). Επομένως, αυτές οι προκλήσεις μπορούν να έχουν τη μορφή διαρκούς ενδιαφέροντος, μεταφραστικών ικανοτήτων, καθώς και πρόσβασης στο Διαδίκτυο.

RV: Κατά τη γνώμη σας, ποια είναι μερικά από τα μέτρα, που θα μπορούσαν να ληφθούν για να ενθαρρυνθεί η αυξημένη χρήση της γλώσσας στο Διαδίκτυο;

JS: 1) Καλύτερη πρόσβαση στο Διαδίκτυο σε όλους τους τομείς.
2) Εκπαίδευση για δημιουργούς περιεχομένου από τις αγροτικές περιοχές – ίσως να τους παρέχεται κάποιο δωρεάν πακέτο ογκορέωσης στο Διαδίκτυο (και ψηφιακό εξοπλισμό, εάν δεν διαθέτουν π.χ. smartphones).
3) Εκπαίδευση για δημιουργούς περιεχομένου, ώστε να περιλαμβάνουν μετάφραση του περιεχομένου τους στην εθνική γλώσσα ή στα αγγλικά. Αυτό κάνουν οι δημιουργοί ψηφιακού περιεχομένου στην Ινδονησία (το πλησιέστερο παράδειγμα), όταν έχουν περιεχόμενο στις διαλέκτους τους. Περιλαμβάνουν υπότιτλους στα ινδονησιακά. Το θέμα θα μπορούσε να είναι οποιοδήποτε επί παντός επιστητού, αλλά οι θεατές δεν πρέπει να περιορίζονται μόνο σε όσους μπορούν να μιλήσουν τη γλώσσα. Ίσως μπορεί να υπάρξει συνεργασία μεταξύ δημιουργών ψηφιακού περιεχομένου (όσων γνωρίζουν περισσότερο από τεχνολογία) και όσων στο δίκτυό τους είναι ευφραδείς ομιλητές για την παροχή των μεταφράσεων.
4) Οι εθνικές ενώσεις θα μπορούσαν να συγκεντρώσουν τους πόρους τους για να παράγουν διαδικτυακές εφημερίδες στις αυτόχθονες γλώσσες.

RV: Ποιο είναι το κύριο κίνητρό σας για να δείτε τη γλώσσα και τον πολιτισμό σας διαθέσιμα στο Διαδίκτυο;

JS: Το πρωταρχικό μου κίνητρο είναι να γνωρίζω ότι η ταυτότητά μου ως αυτόχθονου ατόμου παραμένει σχετική ακόμη και με την πάροδο του χρόνου. Στο μέλλον, ελπίζω να δω τις αυτόχθονες γλώσσες και πολιτισμό να απομακρύνονται από τις ετικέτες των “απειλούμενων” ή “σε κίνδυνο”. Κάποιοι μπορεί να ρωτήσουν γιατί, είναι αναπόφευκτο, δεν αποτελούν μέρος αυτής της σύγχρονης εποχής και πρέπει να προχωρήσουμε για να καλύψουμε τον υπόλοιπο κόσμο. Ακριβώς έτσι, χρησιμοποιώντας την τεχνολογία μπορούμε να καταστήσουμε τις ιθαγενείς γλώσσες σύγχρονες της εποχής. Οι ιθαγενείς γλώσσες δεν χρειάζεται να μένουν σε σκονισμένα γραφεία. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την τεχνολογία για να διαθέσουμε τις γλώσσες και τους πολιτισμούς μας στο Διαδίκτυο – για τις δικές μας γενιές, νέων και πρεσβύτερων, αλλά και για να τα μάθουν κι άλλοι. Έχει γίνει στο παρελθόν από άλλες κοινότητες, αν και με σκληρή δουλειά και αφοσίωση.