Μια ιαπωνική-αφρικανική επίδειξη μόδας κιμονό, που λαμβάνει χώρα κατά τη διάρκεια της πολιτιστικής εκδήλωσης “Africa Japan Night”, που γιορτάζει τη 10η επέτειο του Ταμείου της Ιαπωνίας για την Αφρική και τις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες (ΛΑΧ). Πνευματικά δικαιώματα: WIPO. Φωτογραφία: Violaine Martin. Αυτό το έργο έχει άδεια χρήσης CC-A-NC-ND 3.0 IGO [1].
Η νέα σειρά του Netflix “Γιάσουκε [2]” έφερε στην επιφάνεια την ιστορία του Αφρικανού σαμουράι – και γενικότερα των Αφρικανών στην Ιαπωνία.
Ο πραγματικός Γιάσουκε [2] ήταν Αφρικανός που έφτασε στην Ιαπωνία τον 16ο αιώνα ως σωματοφύλακας ενός Ιησουίτη ιεραπόστολου. Το 1579, αφού εντυπωσίασε τον Όντα Νομπουνάγκα [3], ντε φάκτο κυβερνήτη της Ιαπωνίας, ο Γιάσουκε κλήθηκε να υπηρετήσει τον πολέμαρχο ως στρατιωτικός ακόλουθος (ή σαμουράι). Κατά τη διάρκεια των τριών ετών που βρισκόταν στο πλευρό του Νομπουνάγκα, μέχρι την ξαφνική ήττα του ηγέτη το 1582, ο Γιάσουκε βίωσε από πρώτο χέρι τη σύγκρουση και τη βία της περιόδου των “μαχόμενων πλευρών” της Ιαπωνίας. Μετά το θάνατο του Νομπουνάγκα, ο Γιάσουκε βρέθηκε στην πλευρά των ηττημένων του συνεχιζόμενου αγώνα για τον έλεγχο της χώρας και ουσιαστικά εξαφανίστηκε από την ιστορία.
Τόσο η σειρά όσο και δύο επερχόμενες ταινίες του Χόλιγουντ – η ταινία “Yasuke [4]” (ανακοινώθηκε από την Lionsgate το 2017) και μια ομώνυμη ταινία ζωντανής δράσης [5] (ανακοινώθηκε από την MGM το 2019) – έχουν προκαλέσει ενδιαφέρον για την ιστορία του πολεμιστή και, με αυτήν, για τη συχνά παραβλεπόμενη ιστορία 500 ετών των Αφρικανών στην Ιαπωνία. Αυτή η οπτική για τον πρώτο Αφρικανό Σαμουράι προκάλεσε σημαντικές συζητήσεις σχετικά με την καταγωγή του και την εμπειρία της αφρικανικής διασποράς στην Ιαπωνία σήμερα.
Η καταγωγή του Γιάσουκε και η ιστορία των Αφρικανών στην Ιαπωνία
Η ιστορία του Γιάσουκε [2] υπογραμμίζει την εμπειρία των Αφρικανών, που ζουν στην Ιαπωνία τόσο κατά τον 16ο αιώνα όσο και μετά. Η ζωή του Γιάσουκε στη μετά τον Νομπουνάγκα εποχή παραμένει τυλιγμένη με ένα πέπλο μυστηρίου. Μέχρι πρόσφατα, χάρη σε αραιές και αλληλοσυγκρουόμενες αφηγήσεις από ιστορικούς, πολλοί πίστευαν ότι η ιστορία ήταν απλά λαογραφία.
Όλα αυτά άλλαξαν με τη δημοσίευση του βιβλίου του Thomas Lockley και του Geoffrey Girard το 2019 με τίτλο “Γιάσουκε: Ένας Αφρικανός πολεμιστής στην Ιαπωνία [6]“, το οποίο περιγράφει λεπτομερώς το υπόβαθρο του Γιάσουκε, τη συνάντησή του με τον φεουδάρχη πολέμαρχο Νομπουνάγκα, την ανακήρυξή του σε σαμουράι, την τελική μάχη και το μακροχρόνιο αποτύπωμά του στη σύγχρονη κοινωνία. Το συγγραφικό δίδυμο πέρασε εννέα χρόνια ερευνώντας και γράφοντας το βιβλίο.
Συγκεντρώνοντας ιστορικά στοιχεία, οι συγγραφείς μπόρεσαν να καθορίσουν ότι ο Γιάσουκε έφτασε στο Ναγκασάκι από το Μακάο της Ινδίας στις 21 Μαΐου 1579 ως σωματοφύλακας του Ιταλού Ιησουίτη ιεραπόστολου Alessandro Valignano. Ο Valignano ήταν ο επικεφαλής των Ιησουιτών, που στάλθηκε στην Ασία από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, για να επιθεωρήσει όλες τις ιεραποστολές μεταξύ Μοζαμβίκης και Ιαπωνίας. Τη στιγμή της άφιξής τους, η Ιαπωνία βρισκόταν σε πόλεμο για περίπου εκατό χρόνια.
Πρόσφατα επιστημονικά στοιχεία [7] από τους Lockley, Kintaro [8] και History Extra [9] υποδηλώνουν ότι πιθανότατα προερχόταν από τον λαό Ντίνκα [10], γεννημένος κοντά στον Νείλο στο Νότιο Σουδάν.
Δεν είναι σαφές αν υποδουλώθηκε ως παιδί, αλλά σύμφωνα με τον Lockley, ως τον 20ό αιώνα, 11 εκατομμύρια Αφρικανοί είχαν πουληθεί σε περιοχές πλησίον του Ινδικού Ωκεανού. Ιστορικά κείμενα σχετικά με το δουλεμπόριο δείχνουν, ωστόσο, ότι υπήρχαν εκατοντάδες χιλιάδες Αφρικανοί, που δεν υποδουλώθηκαν και δεν είχαν διακινηθεί παράνομα, που έκαναν το ίδιο ταξίδι με δικά τους πλοία, ασχολούμενοι με εμπόριο ή διπλωματία για Αφρικανούς ηγέτες, αν και άλλοι ήταν μισθοφόροι και έβγαζαν τα προς το ζην μέσω της πειρατείας.
Ζώντας ως Αφρικανός στην Ιαπωνία
Κατά τη διάρκεια μιας εικονικής διάλεξης [11] για το βιβλίο του, που διοργανώθηκε από το Μουσείο Αγά Χαν τον Φεβρουάριο, ο Lockley σημείωσε ότι η ιστορία του Γιάσουκε είναι μέρος του ιστού της ιαπωνικής ιστορίας και όλων των Αφρικανών στην Ιαπωνία. Μετά την ήττα της στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ιαπωνία μεταμορφώθηκε οικονομικά. Με κάποιους τρόπους, λέει, αυτό συνέβαλε στη δημιουργία μιας πιο ποικιλόμορφης κοινωνίας:
The last 20 years have seen a rapidly more diverse society due to an increase in foreign residents (immigrants), as well as a massive increase in a visibly foreign workforce.
Τα τελευταία 20 χρόνια παρατηρείται μια ταχύτερα πιο ποικιλόμορφη κοινωνία λόγω της αύξησης των ξένων κατοίκων (μεταναστών), καθώς και της μαζικής αύξησης ενός ορατού ξένου εργατικού δυναμικού.
Μολαταύτα, οι Αφρικανοί αντιπροσωπεύουν [12] σήμερα μόλις το 0,01% του συνολικού πληθυσμού της Ιαπωνίας. Ενώ ο αριθμός των μη Ιαπώνων κατοίκων και εργαζομένων στη χώρα ξεπέρασε το 1 εκατομμύριο για πρώτη φορά το 2016, ο αριθμός των Αφρικανών παραμένει χαμηλός.
Χάρη σε προγράμματα όπως η Εκπαιδευτική Πρωτοβουλία Αφρικανικών Επιχειρήσεων για τη Νεολαία (Πρωτοβουλία ABE) και η Υποτροφία Ιαπωνίας-Αφρικής (JADS), πολλοί Αφρικανοί μετανάστες βρίσκονται στη χώρα ως αποδέκτες υποτροφιών, μέρος μιας στρατηγικής [13] για την πρόσκληση 3.000 Αφρικανών φοιτητών να σπουδάσουν σε ιαπωνικά πανεπιστήμια και την ανάληψη πρακτικής άσκησης σε ιαπωνικές εταιρείες έως το 2026.
Η Δρ Harriet Ocharo, η οποία γεννήθηκε στην Κένυα, εργάζεται τώρα στην Ιαπωνία ως ερευνήτρια στο Κεντρικό Ερευνητικό Εργαστήριο της Hitachi στο Τόκιο. Το 2014, η Ocharo έγινε αποδέκτρια μιας τέτοιας υποτροφίας, η οποία της επέτρεψε να αποκτήσει το διδακτορικό της στην επιστήμη των υπολογιστών στην Ιαπωνία. Από τότε ζει στην Ιαπωνία ως φοιτήτρια και ανύπαντρη εργαζόμενη μητέρα.
Γνωστή στο διαδίκτυο ως Savvy Kenya [14], η Ocharo είναι μια πολυγραφότατη blogger [15] και μια από τους κορυφαίους πρωτοπόρους της Κένυας.
View this post on Instagram
Λέει ότι, ως Αφρικανή που ζει στην Ιαπωνία, αντιμετώπισε πολιτισμικό σοκ, όταν μετανάστευσε για πρώτη φορά:
I had never been out of Africa. Going to Japan, I was so shocked at how different everything was. I, however, went there with a very open mind.
Δεν είχα βρεθεί ποτέ εκτός Αφρικής. Πηγαίνοντας στην Ιαπωνία, σοκαρίστηκα με το πόσο διαφορετικά ήταν όλα. Ωστόσο, πήγα εκεί με πολύ ανοιχτό μυαλό.
Ωστόσο, μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της κατά τη μετάβαση στην Ιαπωνία ήταν η εκμάθηση και η προσαρμογή στον πολιτισμό, συμπεριλαμβανομένων των γραπτών και άγραφων κανόνων για το πώς σχετίζονται οι άνθρωποι μεταξύ τους. Όπως εξήγησε στο Global Voices, “στην Ιαπωνία, υπάρχουν κανόνες, που διέπουν κάθε πτυχή της ζωής, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου συνομιλίας με άλλους ανθρώπους”. Όσον αφορά τον Γιάσουκε, η Ocharo θεώρησε σημαντική τη θέαση αντιπροσωπευτικών στοιχείων της αφρικανικής διασποράς στην Ιαπωνία:
I knew of Yasuke, the African samurai, before the Netflix series. I stumbled upon him on Twitter through the people I follow. Online and offline communities of Africans in Japan already knew about him, as he has made some appearances in the media and in some comic books.
Γνώριζα τον Γιάσουκε, τον Αφρικανό σαμουράι, πριν από τη σειρά του Netflix. Πέτυχα τυχαία το όνομά του στο Twitter μέσω των ανθρώπων, που ακολουθώ. Οι εντός και εκτός διαδικτύου κοινότητες Αφρικανών στην Ιαπωνία τον γνώριζαν ήδη, καθώς έκανε κάποιες εμφανίσεις στα ΜΜΕ και σε μερικά κόμικς.
Ελπίζει ότι η σειρά θα έχει αντίκτυπο στον τρόπο, με τον οποίο οι Αφρικανοί γίνονται αντιληπτοί και εκπροσωπούνται στην Ιαπωνία, μακριά από το στερεότυπο ότι όλοι οι Μαύροι είναι Αφροαμερικανοί, και ανυπομονεί να παρακολουθήσει τη σειρά “Γιάσουκε”:
With anime, [there are] few Black characters. It [feels] good to have some form of representation. Now, with the Netflix series out, when I meet people and mention Yasuke, they will get the reference. It’s a good thing for us as Africans so that we are not just reduced to stereotypical roles.
Στα άνιμε, [υπάρχουν] λίγοι Μαύροι χαρακτήρες. Είναι ωραίο να έχουμε κάποια μορφή αναπαράστασης. Τώρα, με τη σειρά στο Netflix, όταν συναντώ ανθρώπους και αναφέρω τον Γιάσουκε, θα “πιάσουν” την αναφορά αυτή. Είναι καλό για εμάς ως Αφρικανούς, ώστε να μην περιοριζόμαστε μόνο σε στερεοτυπικούς ρόλους.