Μικρά εδάφη, σύνθετες περιπτώσεις: Οι απρόσμενες πολιτικές επιπτώσεις των περίκλειστων εδαφών

Περίκλειστα και αποσπασμένα εδάφη στην κοιλάδα Φεργκάνα. Στιγμιότυπο οθόνης: Radio Free Europe/Radio Liberty στο κανάλι τους στο YouTube.

Στα τέλη Απριλίου του 2021, μια φαινομενικά μικρή προσωπική διαμάχη στο χωριό Κοκ-Τας στο νοτιοδυτικό Κιργιζιστάν διογκώθηκε σε μια στρατιωτική σύγκρουση με το Τατζικιστάν. Δύο ημέρες και 49 νεκρούς αργότερα, οι ηγέτες του Κιργιζιστάν και του Τατζικιστάν συμφώνησαν σε κατάπαυση πυρός, η οποία αποδείχθηκε επισφαλής. Μόλις στις 3 Μαΐου η κατάσταση βελτιώθηκε και μπόρεσαν οι κάτοικοι να αρχίσουν τον απολογισμό των προσωπικών και υλικών ζημιών στα χωριά τους.

Κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής αντιπαράθεσης, ο θύλακας Βορούχ αναδείχθηκε στις ειδήσεις ως το νέο σημείο σύγκρουσης μεταξύ του Τατζικιστάν, της χώρας στην οποία ανήκει, και του Κιργιζιστάν, της χώρας που περικλείει αυτά τα εδάφη.

Για το Τατζικιστάν, το Βορούχ είναι ένα εξκλάβιο, ένα αποσπασμένο έδαφος. Για το Κιργιζιστάν, είναι ένα ενκλάβιο, ένα περίκλειστο έδαφος.

Το λεξικό Merriam-Webster ορίζει το ενκλάβιο ως “μια ξεχωριστή εδαφική, πολιτιστική ή κοινωνική ενότητα, που περικλείεται εντός ή σαν να βρίσκεται εντός ξένου εδάφους”. Οι λέξεις -κλειδιά εδώ είναι το “ξεχωριστή” και το “σαν να”, επειδή επιδέχονται πολλών ερμηνειών. Έτσι, ένα μέρος μιας χώρας, που περιβάλλεται εξ ολοκλήρου από μια άλλη χώρα, λέγεται εξκλάβιο. Για τη χώρα που το περιβάλλει, αποτελεί ενκλάβιο.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως σε αυτό το άρθρο για μια πλούσια γειτονιά στο Νιου Τζέρσεϊ, στην ανατολική ακτή των Ηνωμένων Πολιτειών, το διακριτικό χαρακτηριστικό του θύλακα, που περιγράφεται εκεί, βασίζεται στο εισόδημα και τον πλούτο. Σε άλλες, ο κύριος ορισμός είναι γεωγραφικός, αλλά θα μπορούσε επίσης να έχει κοινωνικοοικονομική ή γλωσσική χροιά.

Θερμή σύγκρουση στον Νότιο Καύκασο

Οι θύλακες υπάρχουν εξαιτίας ιστορικών οικισμών ή προσεκτικά διαχειριζόμενων οριοθετήσεων. Μέσα από διάφορες φάσεις της ιστορίας, τα αλληλεπικαλυπτόμενα σύνορα και οι ηγεσίες μετέτρεψαν μερικούς από αυτούς τους χώρους, οι οποίοι γενικά είναι πορώδεις και μοιράζονται μεταξύ των ανθρώπων, σε κόμβους αμφισβητούμενης κυριαρχίας.

Στο τέλος του 2020, το Αζερμπαϊτζάν και η Αρμενία διεξήγαγαν έναν πόλεμο έξι εβδομάδων για να διευθετήσουν την εθνική κυριαρχία του περίκλειστου εδάφους, γνωστού ως Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Μέσω της πολεμικής σύρραξης, η κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν ανέκτησε την κυριαρχία του στο ένα τρίτο του εδάφους, το οποίο είχε γίνει από το 1994 ένα ντε φάκτο αρμενικό περίκλειστο έδαφος εντός του εδάφους του Αζερμπαϊτζάν. Στην Αρμενία, η περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ είναι γνωστή ως Δημοκρατία του Αρτσάχ.

Το έδαφος του Αζερμπαϊτζάν διαθέτει επίσης ένα αποσπασμένο έδαφος, την Αυτόνομη Δημοκρατία του Ναχτσιβάν, που χωρίζεται από την ηπειρωτική χώρα με μια λωρίδα αρμενικής επικράτειας, την επαρχία Σιουνίκ. Στα τέλη Ιουλίου, καταγράφηκαν νέες συγκρούσεις κοντά στο αρμενικό χωριό Γιεράσχ και στο αζέρικο χωριό Χεϊνταραμπάντ κατά μήκος των συνόρων του Ναχτσιβάν.

Τους τελευταίους αιώνες, οι περιοχές του Νοτίου Καυκάσου έχουν υπαχθεί σε ιρανική, ρωσική και σοβιετική κυριαρχία, υποβάλλοντας έτσι αρκετές διοικητικές επαναδιαμορφώσεις, γεγονός που εξηγεί τον σημερινό χάρτη.

Χάρτης του Καυκάσου από το mapsproject. Άδεια CC0 1.0

Το μωσαϊκό της κοιλάδας Φεργκάνα

Η Κεντρική Ασία είναι μία από τις περιοχές με την υψηλότερη συγκέντρωση ενκλαβίων και εξκλαβίων. Τα διοικητικά σύνορα στην κοιλάδα Φεργκάνα, που μοιράζονται μεταξύ Κιργιστάν, Τατζικιστάν και Ουζμπεκιστάν, επανασχεδιάστηκαν πολλές φορές κατά τη διάρκεια της σοβιετικής περιόδου, μέχρι που το Σύνταγμα του 1936 καθόρισε τις περισσότερες από τις οριοθετήσεις, τουλάχιστον επί χάρτου.

Στο βιβλίο της το 2014 με τίτλο “Border Work“, η ακαδημαϊκή Madeleine Reeves υπογραμμίζει πόσο “ακατάστατες, αμφισβητούμενες και συχνά έντονα κοινωνικές” είναι οι έννοιες των συνόρων και της εδαφικής ακεραιότητας, μελετώντας τις διακυμάνσεις των συνόρων στην κοιλάδα Φεργκάνα γύρω από εγκατεστημένες ομάδες πληθυσμού.

Το 2013, το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για το Συντονισμό των Ανθρωπιστικών Υποθέσεων (OCHA) δημοσίευσε μια μονοσέλιδη έκθεση σχετικά με τις εντάσεις λόγω της εθνοτικής σύνθεσης των διαφόρων ενκλαβίων και εξκλαβίων στην κοιλάδα. Οι συγκρούσεις μεταξύ συνοριοφυλάκων από το Κιργιστάν και το Ουζμπεκιστάν ή μικρά επεισόδια στα σύνορα μεταξύ Τατζικιστάν και Κιργιζιστάν συνεχίζονται εδώ και δεκαετίες.

Ενώ τα διασυνοριακά επεισόδια στην περιοχή είναι συχνά, οι ανοιχτές συγκρούσεις ήταν σπανιότερες μέχρι το 2018.

Ένα έγγραφο ACLED από το 2020 υποστήριζε ότι οι αντιπαραθέσεις έχουν ενταθεί παρά τις προσπάθειες διαπραγμάτευσης μέτρων επίλυσης συγκρούσεων στα σύνορα.

Between January 2018 and May 2020, most confrontations have taken place between Tajik villagers in the Vorukh exclave and Kyrgyz villagers in the surrounding villages, notably in Ak-Sai and Kok Tash [sic].

Μεταξύ Ιανουαρίου 2018 και Μαΐου 2020, οι περισσότερες αντιπαραθέσεις έλαβαν χώρα μεταξύ Τατζίκων χωρικών στο εξκλάβιο Βορούχ και Κιργίζιων χωρικών στα γύρω χωριά, ιδίως στο Ακ-Σάι και στο Κοκ Τας.

Στα μέσα Μαρτίου του 2019, βασικά, μια σύγκρουση, στην οποία συμμετείχαν συνοριοφύλακες από το Κιργιζιστάν και το Τατζικιστάν, είχε ως αποτέλεσμα δύο νεκρούς και 20 τραυματίες.

Η σύγκρουση του 2021 εξαπλώθηκε από το Κοκ-Τας σε γειτονικά χωριά στα σύνορα και αποδόθηκε στο ενδιαφέρον πρόσβασης σε ζωτικούς υδάτινους πόρους σε ένα πολύ αμφιλεγόμενο κομμάτι γης.

Σχολιάζοντας την πρόσφατη σύγκρουση στα σύνορα, ο ειδικός σε θέματα ασφάλειας στην περιοχή, Farkhod Tolipov, έγραψε:

[Enclaves] have been symbols of unity and indivisibility of people residing in and around the enclaves; and at the same time functioned as instruments of micro-geopolitical games between Central Asian states

Τα περίκλειστα εδάφη ήταν σύμβολα ενότητας και αδιαιρετότητας των ανθρώπων, που κατοικούν εντός και γύρω του. Και ταυτόχρονα λειτούργησαν ως όργανα μικρογεωπολιτικών παιχνιδιών μεταξύ των κρατών της Κεντρικής Ασίας

Πράγματι, πριν ξεσπάσει η σύγκρουση, ο Τατζίκος πρόεδρος Εμομάλι Ραχμόν είπε στους συμπατριώτες του ότι δε σχεδίαζε να προτείνει ανταλλαγή εδαφών μεταξύ του εξκλαβίου Βορούχ και των κιργιζικών εδαφών.

Δεν είναι πλέον σαφές εάν οι συνοριακές συγκρούσεις στην Κεντρική Ασία και τον Νότιο Καύκασο θα μπορούσαν να γίνουν “θερμές” και πάλι, δεδομένης της πολύπλοκης δυναμικής των μεταφορών και του εμπορίου σε διάφορα εδάφη και στα διάφορα έξκλάβια και ενκλάβια.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.