Ενόψει των εκλογών του Σεπτεμβρίου, η Ρωσία ενισχύει τον έλεγχο των διαδικτυακών ελευθεριών

Οι ειδήσεις για αποκλεισμένους ιστότοπους, πρόστιμα για εταιρείες κοινωνικών μέσων ή νέους ελέγχους στο διαδίκτυο αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος των ρεπορτάζ μας για τη Ρωσία αυτές τις μέρες. Και όμως, ενόψει των φετινών βουλευτικών εκλογών, που έχουν προγραμματιστεί για το Σαββατοκύριακο 17-19 Σεπτεμβρίου, η καταστολή του κράτους κατά των ατομικών διαδικτυακών ελευθεριών, των δυνάμεων της αντιπολίτευσης και της υποδομής του διαδικτύου έχει κλιμακωθεί πυρετωδώς. Καταγράφουμε τις πρόσφατες προσπάθειες λογοκρισίας του κράτους ενόψει των εκλογών.

Αποκλεισμός από την δημόσια σφαίρα

Πολλαπλές ομάδες αντιπολίτευσης, μη κερδοσκοπικές οργανώσεις, που προσφέρουν νομική βοήθεια ή εκλογική παρακολούθηση, ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης και άτομα έχουν χαρακτηριστεί ως “ξένοι φορείς” τους τελευταίους μήνες. Ο ορισμός επιβάλλει επαχθείς υποχρεώσεις: οι “φορείς” καλούνται να αναφέρουν τακτικά στο κράτος τις δραστηριότητες και τις πηγές χρηματοδότησής τους και να επισημαίνουν κάθε περιεχόμενο, που δημοσιεύεται στο διαδίκτυο με αναφορά στην κατάστασή τους. Άλλα ΜΜΕ και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, των οποίων θεωρεί άβολες τις πολιτικές το Κρεμλίνο, χαρακτηρίστηκαν ως “εξτρεμιστικά”, μια ένδειξη που τους εμποδίζει σχεδόν κάθε δημόσια δραστηριότητα ή συλλογή χρημάτων στη Ρωσία.

Στο πλαίσιο της εκστρατείας, που διεξήγαγε το κράτος εναντίον “ξένων φορέων” και “εξτρεμιστικών οργανώσεων”, οι λογοκριτές έχουν επίσης μπλοκάρει ιστότοπους και λογαριασμούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Καθώς ομάδες αντιπολίτευσης, συμπεριλαμβανομένων των εγχειρημάτων του ηγέτη της αντιπολίτευσης, Αλεξέι Ναβάλνι, έσπευσαν να δημιουργήσουν ιστοσελίδες-αντίγραφα για να διατηρήσουν την παρουσία τους στο διαδίκτυο, οι ακτιβιστές ψηφιακών δικαιωμάτων εντόπισαν μια νέα ανησυχητική τάση. Ενώ η υπάρχουσα κρατική μαύρη λίστα, που κοινοποιήθηκε με τους παροχείς διαδικτυακών υπηρεσιών, ήταν δημόσια διαθέσιμη, ορισμένα από τα νέα μπλοκαρίσματα πραγματοποιήθηκαν σε σελίδες εκτός αυτής, απροειδοποίητα.

Οι ειδικοί λένε ότι το κράτος χρησιμοποιεί τώρα νεότερα εργαλεία αποκλεισμού, που θεσπίστηκαν ως μέρος της πολιτικής της Ρωσίας για “κυρίαρχο διαδίκτυο”. Κοινώς γνωστές ως “τεχνικά μέσα για την αντιμετώπιση των απειλών”, αυτές οι μέθοδοι βασίζονται στην τεχνολογία επιθεώρησης πακέτων και τις διαχειρίζεται κεντρικά η ρωσική ρυθμιστική υπηρεσία διαδικτύου Roskomnadzor, σε αντίθεση με το υπάρχον σύστημα, το οποίο εξαρτάται από τους παροχείς υπηρεσιών. Ο συγκεντρωτικός έλεγχος καθιστά επίσης την κρατική λογοκρισία λιγότερο διαφανή, με αποτέλεσμα πρωτοβουλίες, όπως η GlobalCheck, να βασίζονται σε πληθοπορισμό πληροφοριών για να παρακολουθούν τους στόχους και την έκταση του αποκλεισμού.

Ενδυνάμωση των ψηφοφόρων; Όχι και τόσο

Οι πρόσφατες προσπάθειες λογοκρισίας έχουν στοχεύσει συγκεκριμένα ανεξάρτητες ιστοσελίδες ενημέρωσης των ψηφοφόρων, όπως η πρωτοβουλία “Smart Voting” του Ναβάλνι και ο ιστότοπος του Μιχαήλ Χοντορκόφσκι “duma.vote”. Οι ιστότοποι και για τους δύο αποκλείστηκαν από την Roskomnadzor. Τον Ιούνιο, η ρυθμιστική Αρχή πίεσε την Google να καταργήσει τον ιστότοπο “Smart Voting”, που φιλοξενείται στον τομέα appspot.com της Google και τελικά κατάφερε να αποκλείσει τον ιστότοπο, ενώ το “duma.vote” αποκλείστηκε μόλις στις 13 Σεπτεμβρίου.

Το «Smart Voting» αντιμετώπισε επίσης προβλήματα νωρίτερα φέτος, όταν μια διαρροή βάσης δεδομένων, που φέρεται να είναι των χρηστών της, διατέθηκε προς πώληση σε μία από τις διαδικτυακές μαύρες αγορές της Ρωσίας. Πολλοί χρήστες βρήκαν τις πληροφορίες τους στη βάση δεδομένων και μερικοί αργότερα έλαβαν κλήσεις ή επισκέψεις από τις Αρχές.

Υπό πίεση, το “Smart Voting” κατεύθυνε τους χρήστες στην εφαρμογή για κινητά, γεγονός που οδήγησε τους κρατικούς λογοκριτές να ζητήσουν από την Google και την Apple να αφαιρέσουν την εφαρμογή από το Google Play Store και το App Store, κάτι που οι εταιρείες δεν έχουν ακόμη κάνει. Ωστόσο, προς τα τέλη Αυγούστου, οι χρήστες στη Ρωσία ανέφεραν ότι η εφαρμογή “Smart Voting” δεν ήταν σε θέση να κατεβάσει ενημερώσεις, υποδεικνύοντας ότι ο αποκλεισμός ήταν τουλάχιστον εν μέρει επιτυχής.

Υπόλογες οι πλατφόρμες

Η σχέση του ρωσικού κράτους με τις εταιρείες κοινωνικών μέσων ήταν εδώ και καιρό κακή, καθώς η χώρα υιοθέτησε νέα νομοθεσία για τον έλεγχο των δικτυωμένων χώρων, των προσωπικών δεδομένων και της διαδικτυακής έκφρασης. Ωστόσο, ενώ ορισμένες επιχειρήσεις Διαδικτύου έχουν συμμορφωθεί με τους νόμους εντοπισμού δεδομένων ή αιτήματα κατάργησης, οι περισσότεροι κολοσσοί των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχουν επιλέξει είτε να αγνοήσουν αθόρυβα τις κρατικές απαιτήσεις είτε να παρέχουν την απαραίτητη ελάχιστη απαιτούμενη πληροφορία. Η Roskomnadzor, όπως φαίνεται, είχε επίσης προχωρήσει σε περιστασιακές απειλές ή εξέδωσε μικρά πρόστιμα σε Facebook ή Google.

Ο στόχος αυτής της σχέσης φαίνεται να έχει αλλάξει τους τελευταίους μήνες. Τον Ιούλιο του 2021, ο Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν υπέγραψε νέο νόμο, που υποχρεώνει ξένες εταιρείες κοινωνικών μέσων με περισσότερες από 500.000 προβολές καθημερινά να ανοίγουν υποκαταστήματα στη Ρωσία και να εγγράφουν τοπικές νομικές οντότητες. Οι μη συμμορφούμενες πλατφόρμες αντιμετωπίζουν δυνητικούς περιορισμούς στη διαφήμιση, πρόστιμα ή αποκλεισμούς.

Τον Αύγουστο, ένα δικαστήριο της Μόσχας εξέδωσε σε Facebook, Twitter και WhatsApp σημαντικά νέα πρόστιμα έως και 36 εκατομμύρια ρούβλια (πάνω από 485.000 δολάρια) για συνεχιζόμενες παραβιάσεις των απαιτήσεων εντοπισμού δεδομένων της Ρωσίας.

Στις 10 Σεπτεμβρίου, το ρωσικό Υπουργείο Εξωτερικών κάλεσε τον πρέσβη των ΗΠΑ, ισχυριζόμενο ότι είχαν “αδιαμφισβήτητη απόδειξη” για Δυτική παρέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις της χώρας, και κατηγόρησε τις εταιρείες τεχνολογίας της Δύσης και των ΗΠΑ για παραβίαση των εκλογικών νόμων της Ρωσίας.

Στις 14 Σεπτεμβρίου, τα ρωσικά δικαστήρια έπληξαν τις εταιρείες κοινωνικών μέσων με περισσότερα πρόστιμα για την παράλειψη διαγραφής απροσδιόριστου “παράνομου” περιεχομένου. Σύμφωνα με ρεπορτάζ του France 24, στο Facebook επιβλήθηκε πρόστιμο 21 εκατομμυρίων ρουβλίων (288.000 δολάρια), στο Telegram πρόστιμο 9 εκατομμυρίων ρουβλίων (123.000 δολάρια) και στο Twitter επιβλήθηκε με πρόστιμο 5 εκατομμυρίων ρουβλίων (68.000 δολάρια). Παραμένει ασαφές, εάν οι εταιρείες θα συμφωνήσουν να πληρώσουν τα πρόστιμα ή να τα αμφισβητήσουν. Προηγουμένως, η Roskomnadzor είχε διαμαρτυρηθεί ότι οι πλατφόρμες κοινωνικών μέσων αρνούνταν να αποσύρουν περιεχόμενο σχετικό με μαζικές διαμαρτυρίες.

Οι κρατικοί λογοκριτές απείλησαν επίσης την Apple και τη Google με διοικητικές κυρώσεις και πρόστιμα για την μη αφαίρεση της εφαρμογής “Smart Voting” από τις αγορές εφαρμογών τους.

Αφότου μια ρωσική εταιρεία παραγωγής μαλλιού με έδρα το Νταγκεστάν, σε μια κοροϊδευτική κίνηση, κατοχύρωσε τη μάρκα “Smart Voting” στη Ρωσία, ζήτησε από δικαστήριο της Μόσχας να απαγορεύσει στην Google και την Yandex (κορυφαία μηχανή αναζήτησης της Ρωσίας) να εμφανίζουν τη φράση “umnoe golosovanie “(στα ρωσικά σημαίνει “έξυπνη ψήφος – smart voting”) στα αποτελέσματα αναζήτησης. Αν και η Yandex αμφισβήτησε αρχικά την απόφαση, λίγες μέρες αργότερα αφαίρεσε τον ιστότοπο “Smart Voting” και τα αντίγραφά του από τα αποτελέσματα αναζήτησης, αφού αυτοί οι σύνδεσμοι προστέθηκαν στο κρατικό μητρώο της μαύρης λίστας της Ρωσίας.

Στις 15 Σεπτεμβρίου, η GlobalCheck ανέφερε ότι ορισμένοι από τους μεγαλύτερους τηλεπικοινωνιακούς φορείς της Ρωσίας άρχισαν να αποκλείουν την πρόσβαση στα Έγγραφα Google, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι ο αποκλεισμός σχετίζεται πιθανότατα με τις επικυρώσεις των υποψηφίων “Smart Voting” για τις εκλογές, που δημοσιεύθηκαν από την ομάδα του Ναβάλνι στην πλατφόρμα νωρίτερα εκείνη την ημέρα.

Εργαλεία παράκαμψης υπό πυρά

Οι Ρώσοι λογοκριτές ανανέωσαν επίσης τις προσπάθειές τους να στοχεύσουν σε τεχνολογίες παράκαμψης και παρόχους, τα εργαλεία των οποίων έχουν χρησιμοποιηθεί ευρέως για να ξεπεράσουν μπλοκαρίσματα, που έχουν επιβληθεί από το κράτος.

Στις 3 Σεπτεμβρίου, η Ρωσία απαγόρευσε έξι μεγάλους παρόχους εικονικών ιδιωτικών δικτύων (VPN), συμπεριλαμβανομένων των NordVPN και ExpressVPN, καθώς και το WireGuard, ένα δημοφιλές πρωτόκολλο VPN. Προηγουμένως, το OperaVPN και το VyprVPN είχαν επίσης αποκλειστεί. Σε δήλωσή της, η Roskomnadzor είπε ότι απέκλεισε μόνο όσους παρόχους VPN διευκόλυναν την πρόσβαση σε “παράνομους” ή απαγορευμένους ιστότοπους. Ο λογοκριτής είπε επίσης ότι έκανε δημοσκόπηση ρωσικών εταιρειών και πρακτορείων, που βασίζονται σε πρωτόκολλα VPN για καθημερινή εργασία, για να σχηματίσουν μια “λευκή λίστα” συνδέσεων VPN, που θα μπορούσαν να συνεχίσουν να λειτουργούν στη χώρα “για να αποφευχθεί η διακοπή του λογισμικού και των εφαρμογών, που δεν παραβιάζουν τη ρωσική νομοθεσία και η χρήση VPN για τεχνικούς λόγους”.

Στις 8 Σεπτεμβρίου, η Roskomnadzor έστειλε επίσημες προειδοποιήσεις στην Apple, την Google, το Cloudflare και τη Cisco, ζητώντας από τις εταιρείες να σταματήσουν να υποστηρίζουν την εφαρμογή και τον ιστότοπο για κινητά “Smart Voting” μέσω εργαλείων όπως οι υπηρεσίες CDN και DNS, που επιτρέπουν στους χρήστες να παρακάμψουν τη λογοκρισία του ρωσικού κράτους. Η ρυθμιστική Αρχή κατηγόρησε τις εταιρείες ότι ασχολούνται με δυνητικά παράνομη δραστηριότητα, βοηθώντας “εξτρεμιστικές οργανώσεις”, που θα μπορούσαν να αποτελέσουν “ξένη παρέμβαση” στις εκλογές της Ρωσίας. Καμία από τις εταιρείες δεν ανταποκρίθηκε στα αιτήματα έως τις 15 Σεπτεμβρίου.

Την ίδια μέρα, ο Ivan Zhdanov, Διευθύνων Σύμβουλος της Ομάδας Ναβάλνι, ανέφερε στοιχεία ρωσικών λογοκριτών, που δοκίμασαν τον αποκλεισμό δημόσιων διακομιστών DNS, που διαχειρίζονται η Google και το Cloudflare, στα δίκτυα των μεγαλύτερων τηλεπικοινωνιών της Ρωσίας. Στις 13 Σεπτεμβρίου, τα κανάλια Telegram, που καλύπτουν τις ειδήσεις του Ρωσικού Διαδικτύου, ανέφεραν ότι ο βασικός κρατικός πάροχος της Ρωσίας Rostelecom πρότεινε τον αποκλεισμό των δημόσιων διακομιστών DNS της Google και του Cloudflare. Οι ειδικοί λένε ότι οι δοκιμές ήταν πιθανώς μια προσπάθεια να εκτιμηθεί η πιθανή συνέπεια του μαζικού αποκλεισμού των εργαλείων παράκαμψης πριν από το εκλογικό Σαββατοκύριακο.

Τι έπεται;

Σύμφωνα με τον Cristo Grozev, ερευνητικό δημοσιογράφο που συνεργάζεται με την Bellingcat, οι ρωσικές Αρχές σχεδιάζουν να αναπτύξουν ένα κρατικό σύστημα διαπίστευσης για παρόχους φιλοξενίας τα επόμενα δύο χρόνια. Οι διαπιστευμένοι αναμένεται να μοιράζονται λεπτομερή δεδομένα σχετικά με τη δραστηριότητα των χρηστών με τις υπηρεσίες κρατικής ασφάλειας, υπονομεύοντας περαιτέρω την ανωνυμία στο διαδίκτυο. Οι πάροχοι φιλοξενίας και οι ιστότοποι, που αποτυγχάνουν να λάβουν διαπίστευση, θα έχουν τις ταχύτητές τους μειωμένες σε μόλις 24 kbps, λέει ο Grozev, με αποτέλεσμα να μειώνεται η ποιότητα πρόσβασης σε οποιοδήποτε μέρος του παγκόσμιου διαδικτύου εκτός της Ρωσίας.

Ο Vladislav Zdolnikov, ειδικός στον τομέα της πληροφορικής και δημιουργός της GlobalCheck, δήλωσε στην ανεξάρτητη ιστοσελίδα MediaZona ότι οι νέες προσπάθειες λογοκρισίας είναι πιθανό να επεκταθούν πέρα από τις εκλογές:

…политическое пространство в России было практически полностью зачищено, и «докручивание» цензуры в интернете было неизбежно.

Будет хуже, как мы все отлично понимаем.

… Ο πολιτικός χώρος της Ρωσίας καθαρίστηκε σχεδόν πλήρως, οπότε ήταν ουσιαστικά αναπόφευκτο το να “σφίξουν τα λουριά” στην διαδικτυακή λογοκρισία.

Θα χειροτερέψει, όπως όλοι γνωρίζουμε πολύ καλά.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.