““Πετρελαιοφόρο στον Βόσπορο”.” Του MrHicks46, με άδεια CC BY-SA 2.0

Παρά την αυξανόμενη αντίθεση πολιτικών ομάδων και της κοινωνίας των πολιτών λόγω πιθανών περιβαλλοντικών και πολιτικών ζητημάτων, ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι αποφασισμένος να προχωρήσει στο αμφιλεγόμενο έργο της Διώρυγας της Κωνσταντινούπολης, τεχνητού ναυτικού καναλιού μήκους 45 χιλιομέτρων, που θα συνδέσει τη Θάλασσα του Μαρμαρά με τη Μαύρη Θάλασσα. Στις 26 Ιουνίου, ο Ερντογάν παρευρέθηκε στην τελετή έναρξης λειτουργίας του “τρελού εγχειρήματός” του, όπως το χαρακτήρισε. Πολλοί, συμπεριλαμβανομένου του Δημάρχου της Κωνσταντινούπολης,
επιστήμονες, απόστρατοι ναύαρχοι και πρέσβεις και απλοί άνθρωποι έχουν επικρίνει το εγχείρημα λόγω των περιβαλλοντικών, οικονομικών και ασφαλών επιπτώσεών του.

Μέχρι στιγμής, το εκτιμώμενο κόστος του έργου είναι 15 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ. Ωστόσο, το ποσό είναι πιθανό να φτάσει τα 21,06 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, αν προστεθούν τα λειτουργικά και χρηματοδοτικά κόστη.

Ο Ερντογάν επιμένει ότι η Διώρυγα της Κωνσταντινούπολης θα συμβάλει στην οικονομία της Τουρκίας και θα βοηθήσει στη μείωση της κυκλοφορίας στον Βόσπορο.

Σύμφωνα με τον υπουργό Μεταφορών και Υποδομών, Αντίλ Καραϊσμαήλογλου, τα κέρδη από τη Διώρυγα θα καλύψουν το εκτιμώμενο κόστος περίπου 12 χρόνια μετά την ολοκλήρωσή της.

Εν τω μεταξύ, το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) φαίνεται να υπερεκτίμησε τη χρηματοδοτική ικανότητα της χώρας και προσπάθησε να εξασφαλίσει ξένους επενδυτές. Μερικοί από αυτούς τους πιθανούς επενδυτές περιλαμβάνουν τις Κάτω Χώρες, το Βέλγιο και τη Ρωσία, αν και η Κίνα έχει αναδειχθεί ως η πιο βιώσιμη επιλογή. Ωστόσο, η πιθανή εμπλοκή της Κίνας είναι πιθανό να επιδεινώσει μια ήδη αρνητική αντίληψη για την Κίνα στη χώρα.

Πρωτοβουλία του Τουρκικού Μεσαίου Διαδρόμου

Ο Μεσαίος Διάδρομος, επίσημα γνωστός ως Πρωτοβουλία Διακασπιακού Μεσαίου Διαδρόμου Ανατολής-Δύσης, αντικατοπτρίζει το όνειρο της Τουρκίας να χτίσει δεσμούς με την Κίνα μέσω του Καυκάσου και της Κεντρικής Ασίας. Το εγχείρημα της εμπορικής γραμμής του Μεσαίου Διαδρόμου συνδέει την Κίνα με την Ευρώπη μέσω Τουρκίας μέσω σιδηροδρόμων και αυτοκινητοδρόμων. Η Τουρκία θεωρεί τον Μεσαίο Διάδρομο ως συμπληρωματικό της κινεζικής Πρωτοβουλίας Μία Ζώνη Ένας Δρόμος και όχι ως ανταγωνιστή.

Όπως φαίνεται σε αυτόν τον χάρτη από την ιστοσελίδα του τουρκικού Υπουργείου
Εξωτερικών, η μπλε γραμμή αντιπροσωπεύει τον Μεσαίο Διάδρομο της Τουρκίας και η
κόκκινη γραμμή τον Βόρειο Διάδρομο της Πρωτοβουλίας Μία Ζώνη Ένας Δρόμος.

Έχοντας ολοκληρωθεί το 2017, η σιδηροδρομική γραμμή Μπακού-Τιφλίδα-Καρς (BTK) είναι ένα από τα κύρια έργα της πρωτοβουλίας. Εκτιμάται ότι, μέχρι το 2034, η BTK θα μεταφέρει 3 εκατομμύρια επιβάτες και 17 εκατομμύρια τόνους φορτίου ετησίως.

Μέχρι στιγμής, το πρώτο φορτηγό τρένο από την Κίνα προς την Ευρώπη, που χρησιμοποίησε τον Μεσαίο Διάδρομο, έφτασε στην Τουρκία τον Νοέμβριο του 2019 και το πρώτο φορτηγό τρένο από την Τουρκία, που χρησιμοποιούσε την ίδια διαδρομή, έφτασε στην Κίνα τον Δεκέμβριο του 2020.

Στο πλαίσιο του Μεσαίου Διαδρόμου και της Πρωτοβουλίας Μία Ζώνη Ένας Δρόμος, η Τουρκία έχει πραγματοποιήσει πολλές σημαντικές επενδύσεις σε υποδομές. Οι πιο σημαντικές περιλαμβάνουν την υποθαλάσσια σιδηροδρομική γραμμή Marmaray, τη Σήραγγα της Ευρασίας και την Τρίτη Γέφυρα της Κωνσταντινούπολης, που συνδέει Ευρώπη και Ασία μέσω της Κωνσταντινούπολης και του αεροδρομίου της Κωνσταντινούπολης. Αρκετά άλλα έργα υποδομής, όπως η Γέφυρα των Στενών του Τσανάκκαλε, η σιδηροδρομική γραμμή υψηλής ταχύτητας Αδριανούπολης-Καρς και η σήραγγα Τριών Επιπέδων του Μετρό είναι επίσης σε εξέλιξη.

Αμφότερες Κίνα και Τουρκία είναι πρόθυμες να ενώσουν την Πρωτοβουλία Μία Ζώνη Ένας Δρόμος και τον Μεσαίο Διάδρομο. Ο Πρόεδρος Ερντογάν είπε ότι “ο Μεσαίος Διάδρομος…βρίσκεται στην καρδιά της Πρωτοβουλίας Μία Ζώνη Ένας Δρόμος” και ότι η Τουρκία “θα συνεχίσει να συνεργάζεται με τους Κινέζους φίλους μας για την ενσωμάτωση του Μεσαίου Διαδρόμου σε αυτήν”. Ο πρόεδρος της Κίνας, Σι Τζινπίνγκ, “κάλεσε τις δύο πλευρές να προωθήσουν τη συνέργεια μεταξύ της κοινής κατασκευής της Πρωτοβουλίας Μία Ζώνη Ένας Δρόμος και του Μεσαίου Διαδρόμου της Τουρκίας”. Εν τω μεταξύ, ο Υπουργός Μεταφορών και Υποδομών της Τουρκίας, Αντίλ Καραϊσμαήλογλου, δήλωσε ότι η Διώρυγα της Κωνσταντινούπολης είναι αναπόσπαστο μέρος του Μεσαίου Διαδρόμου, σημειώνοντας: “Με τη Διώρυγα της Κωνσταντινούπολης, ο στόχος μας για τον Μεσαίο Διάδρομο θα γίνει ισχυρότερος”.

Σινοτουρκικές οικονομικές σχέσεις

Οι εμπορικές σχέσεις Τουρκίας-Κίνας αυξήθηκαν σημαντικά μετά την ένταξη της Κίνας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου στις 11 Δεκεμβρίου 2001. Τότε, το διμερές εμπόριο ήταν μικρότερο από 2 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ. Τα επόμενα 20 χρόνια, ο τζίρος έφτασε τα 26 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ. Ωστόσο, αυτή η σχέση είναι άνιση. Ενώ οι εξαγωγές της Κίνας στην Τουρκία ανέρχονται σε 23,04 δις δολάρια ΗΠΑ, οι εξαγωγές της Τουρκίας στην
Κίνα ανέρχονται σε μόλις 2,86 δις δολάρια ΗΠΑ.

Ένας τρόπος μεταβολής του άνισου εμπορικού τοπίου είναι η αύξηση των κινεζικών επενδύσεων στην Τουρκία μέσω πρωτοβουλιών όπως η Πρωτοβουλία Μία Ζώνη Ένας Δρόμος. Αν και η Κίνα δεν είναι μεταξύ των δέκα κορυφαίων επενδυτών στην Τουρκία, πάνω από 1.000 κινεζικές εταιρείες έχουν επενδύσει σε τομείς όπως χρηματοοικονομικά, ενέργεια, παραγωγές και υποδομές. Το 2019, ο πρώην πρέσβης της Κίνας στην Τουρκία, Ντενγκ Λι,
περίμενε ότι οι κινεζικές επενδύσεις θα έφταναν τα 6 δις δολάρια ΗΠΑ μέχρι το τέλος του 2021. Σε συνδυασμό με τα έσοδα από τον τουρισμό, οι κινεζικές επενδύσεις στην Τουρκία ενδέχεται να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη μείωση της εκροής συναλλάγματος από την Τουρκία.

Η Κίνα έχει επίσης πραγματοποιήσει σημαντικές επενδύσεις σε υποδομές στη χώρα. Το 2015, μια κινεζική κοινοπραξία απέκτησε το 65% του τρίτου μεγαλύτερου λιμένα εμπορευματοκιβωτίων της Τουρκίας, της Kumport, για 940 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ. Τον Ιανουάριο του 2020, μια κινεζική κοινοπραξία επιχείρησε να αποκτήσει το 51% της Τρίτης Γέφυρας της Κωνσταντινούπολης για 688 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, ωστόσο, πρόσφατα
ρεπορτάζ δείχνουν ότι η συμφωνία δεν έχει ακόμη οριστικοποιηθεί. Αυτή η εξέλιξη θα μπορούσε να εκτροχιάσει τις κινεζικές επενδύσεις σε υποδομές, που σχετίζονται με την Πρωτοβουλία Μία Ζώνη Ένας Δρόμος στην Τουρκία, ειδικά καθώς το τουρκικό κράτος θεωρεί όλο και περισσότερο τη γέφυρα ως ένα σημαντικό μέρος της πρωτοβουλίας του για τον Μεσαίο Διάδρομο.

Ένα στιγμιότυπο οθόνης από το ρεπορτάζ του Vox: “Το τρισεκατομμυρίων δολαρίων σχέδιο της Κίνας για να κυριαρχήσει στο παγκόσμιο εμπόριο”.

Αντιγνωμίες για την κινεζική χρηματοδότηση

Από όλες τις κινεζικές επενδύσεις στη χώρα, η πιθανή κινεζική χρηματοδότηση του έργου της Σήραγγας της Κωνσταντινούπολης προκάλεσε την πιο θερμή συζήτηση στην Τουρκία.

Η τουρκική κυβέρνηση εκτιμά ότι το κόστος για το έργο θα φτάσει τα 15 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ. Με τα αυξανόμενα οικονομικά προβλήματα, όμως, τα οποία έχουν επιδεινωθεί λόγω COVID-19, η κυβέρνηση χρειάζεται μια “ένεση” μετρητών. Επιπλέον, σύμφωνα με το Reuters, οι τουρκικές τράπεζες έχουν μείνει σε μεγάλο βαθμό μακριά από το έργο λόγω της αναμενόμενης περιβαλλοντικής ζημίας, των πιθανών οικονομικών κινδύνων
και της ευρείας πολιτικής και κοινωνικής αντίθεσης στο έργο.

Αρκετά ρεπορτάζ υποστηρίζουν ότι η Κίνα είναι πρόθυμη να χρηματοδοτήσει το ακριβό εγχείρημα και το έχει συζητήσει με Τούρκους αξιωματούχους κατά τη διάρκεια διπλωματικών επισκέψεων. Στις 30 Απριλίου 2021, ο Τούρκος υπουργός Καραϊσμαήλογλου επιβεβαίωσε το ενδιαφέρον της Κίνας και πρόσθεσε ότι οι Κάτω Χώρες, το Βέλγιο και η Ρωσία ενδιαφέρονται επίσης να χρηματοδοτήσουν το εγχείρημα.

Ο πρόεδρος του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, προειδοποίησε πιθανούς επενδυτές και ξένες κυβερνήσεις να μην χρηματοδοτήσουν το έργο. Στις 9 Μαΐου, δήλωσε ότι, εάν ο συνασπισμός της αντιπολίτευσης κερδίσει τις επόμενες εκλογές, η νέα κυβέρνηση δεν θα επιστρέψει τα χρήματα, που επενδύουν οι επενδυτές, και θα απομακρύνει ακόμη και την Τουρκία από τις επενδυτικές χώρες. Παρόμοια προειδοποίηση έκανε και η ηγέτιδα του κόμματος İYİ, Μεράλ Ακσενέρ.

Σύμφωνα με έρευνα της MetroPOLL, η πλειοψηφία της τουρκικής κοινωνίας αντιτίθεται στο εγχείρημα της Διώρυγας της Κωνσταντινούπολης. Ενώ το 51% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι ο κύριος λόγος για το εγχείρημα είναι η δημιουργία κερδών, μόνο το 29,1% πιστεύει τον ισχυρισμό του Ερντογάν ότι η διώρυγα θα μειώσει τη θαλάσσια κυκλοφορία στον Βόσπορο.

Ο Alaeddin Yalçınkaya, καθηγητής από το Πανεπιστήμιο του Μαρμαρά, πιστεύει ότι οι κινεζικές επενδύσεις θα οδηγήσουν στον αποικισμό της περιοχής της Διώρυγας από την Κίνα. Ο αρχηγός του Κόμματος του Μέλλοντος (Gelecek Partisi), Αχμέτ Νταβούτογλου, ισχυρίζεται επίσης ότι η κυβέρνηση του AKP αναμένει από την Κίνα να χρηματοδοτήσει τη Διώρυγα, με αντάλλαγμα γη στην περιοχή πέριξ της Διώρυγας, κάτι που θα έβλαπτε την εθνική κυριαρχία της Τουρκίας. Άλλοι προειδοποιούν επίσης την Τουρκία για διπλωματία “παγίδας χρέους”, η οποία αναφέρεται στην κινεζική πολιτική κατάσχεσης εδαφών για απλήρωτα δάνεια.

Μέχρι στιγμής, η κυβέρνηση έχει αποφύγει την κριτική επικεντρώνοντας την προσοχή της στην ενεργό προώθηση του έργου της Διώρυγας της Κωνσταντινούπολης.

Αυτό το κείμενο είναι μέρος έρευνας του Παρατηρητηρίου Μέσων των Πολιτών σχετικά με τις ανταγωνιστικές αφηγήσεις για την Πρωτοβουλία Mια Ζώνη Ένας Δρόμος της Κίνας και εξερευνά πώς οι κοινωνίες και οι κοινότητες έχουν διαφορετικές αντιλήψεις πιθανών προνομίων και ζημιών της ανάπτυξης υπό την ηγεσία της Κίνας. Για να μάθετε περισσότερα για αυτό το εγχείρημα και τις μεθόδους του, πατήστε εδώ.