- Global Voices στα Ελληνικά - https://el.globalvoices.org -

Η Κίνα ως πολιτιστική απειλή στην Αιθιοπία: Από τα τρόφιμα στην πολιτιστική ιδιοποίηση

Κατηγορίες: Υπο-Σαχάρια Αφρική, Αιθιοπία, Κίνα, Διατροφή, Διεθνείς Σχέσεις, Εθνότητα & φυλή, Εργασία, Μέσα των πολιτών, Μετανάστευση, Παρατηρητήριο Μέσων των Πολιτών, Πρωτοβουλία Μία Ζώνη Ένας Δρόμος της Κίνας
"Donkey Power, Ethiopia" by Rod Waddington is licensed under CC BY-SA 2.0

Στην Αιθιοπία, τα γαϊδούρια χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για μεταφορά και, ομοίως με κατοικίδια ζώα, όπως σκύλοι και γάτες, δεν χρησιμοποιούνται για κατανάλωση τροφής. Η εικόνα από τον Rod Waddington [1] έχει άδεια χρήσης σύμφωνα με άδεια CC BY-SA 2.0 [2]

Επισήμως, η Κίνα και η Αιθιοπία υπερηφανεύονται για μια ισχυρή εταιρική σχέση. Η Αιθιοπία έχει προσελκύσει [3] σχεδόν επτακόσιες κινεζικές επιχειρήσεις και είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος αποδέκτης δανείων [4] της Κίνας στην Αφρική. Η γρήγορη οικονομική ανάπτυξη της Αιθιοπίας, σε συνδυασμό με την  δημιουργία μεταποιητικών και βιομηχανικών πάρκων, που χτίστηκαν και διαμορφώθηκαν σύμφωνα με το πρότυπο της Κίνας, οδήγησαν ορισμένα ειδησεογραφικά μέσα να περιγράψουν [5] την Αιθιοπία ως “την Κίνα της Αφρικής”. Τα κύρια πολιτικά κόμματα της Αιθιοπίας, το κόμμα της Ευημερίας, και πριν από αυτό, το EPRDF, διατηρούσαν ισχυρές σχέσεις με το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα. Η Αιθιοπία είναι επίσης ένας από τους βασικούς εταίρους της Κίνας στην Πρωτοβουλία Μία Ζώνη Ένας Δρόμος [6] (BRI) στην Αφρική.

Στη λαϊκή κουλτούρα της Αιθιοπίας, ωστόσο, η κινεζική παρουσία θεωρείται συχνά ως μια πολύπλευρη πολιτιστική απειλή. Από τη μία πλευρά, υπάρχουν ευρέως διαδεδομένες ανησυχίες, που εκφράζονται μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σχετικά με την κινεζική κοινότητα ως φορέα εξωτικών πολιτιστικών πρακτικών, ειδικά όταν πρόκειται για διατροφικές συνήθειες. Από την άλλη, υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με την κινεζική πολιτιστική οικειοποίηση του παραδοσιακού πολιτισμού της Αιθιοπίας, όπως φθηνότερες εκδοχές αιθιοπικών χειροτεχνιών και ενδυμάτων, που κατασκευάζονται στην Κίνα σε τοπικά καταστήματα και αγορές.

Όπως και σε άλλες χώρες που έχουν υπογράψει την πρωτοβουλία Μία Ζώνη Ένας Δρόμος της Κίνας, η άφιξη των κινεζικών κοινοτήτων μεταναστών και επιχειρήσεων στην Αιθιοπία δημιούργησε κάποιες τριβές. Είναι δύσκολο να προσδιοριστεί ο ακριβής αριθμός των Κινέζων κατοίκων στην Αιθιοπία, αλλά ορισμένες εκτιμήσεις δείχνουν [7] ότι υπάρχουν τουλάχιστον 60.000.

Φαγητό: Ένα ευαίσθητο θέμα

Αυτές οι εντάσεις από την πλευρά της Αιθιοπίας εκφράζονται συχνά μέσω συζητήσεων για τις διατροφικές συνήθειες των κατοίκων της Κίνας. Συγκεκριμένα, οι κάτοικοι της Κίνας κατηγορούνται για παραβίαση των διατροφικών εθίμων της Αιθιοπίας. Η κουζίνα της Αιθιοπίας αποτελείται σε μεγάλο βαθμό από μαγειρεμένα λαχανικά και φακές, καθώς και από πικάντικα πιάτα με κρέας και μαγειρευτά, όλα σερβιρισμένα σε μια ξινή πίτα ονόματι ιντζέρα, φτιαγμένη από κόκκους τεφ. Το κρέας περιορίζεται στο αρνί, το μοσχάρι και το κοτόπουλο, ενώ σπάνια καταναλώνονται θαλασσινά (με εξαίρεση τα απλά ψάρια). Οι Κινέζοι κάτοικοι, με τη σειρά τους, συχνά απεικονίζονται ως αδηφάγοι καταναλωτές απαγορευμένων ζώων, όπως γαϊδούρια, καθώς και εξωτικών, ακόμη και παράνομων αντικειμένων, όπως φιδιών, εντόμων και αρουραίων.

Οι Αιθίοπες σχολιαστές των μέσων κοινωνικής δικτύωσης επικρίνουν την προθυμία των Κινέζων να φάνε γαϊδούρια. Κάποια σχόλια υποστηρίζουν ότι η κατανάλωση γαϊδουριών από τους Κινέζους λαμβάνει χώρα σε μαζική κλίμακα. Ένα κομμάτι βεβαιώνει [8] ότι έως και ένα εκατομμύριο γαϊδούρια ελήφθησαν παράνομα από Αιθίοπες αγρότες και πουλήθηκαν σε κινεζικά σφαγεία γαϊδάρων, που τα χρησιμοποιούν για την παραγωγή της παραδοσιακής ιατρικής ejiao. Αυτό το φάρμακο, κατασκευασμένο από δέρμα γαϊδάρου, χρησιμοποιείται στην Κίνα για τη βελτίωση της κυκλοφορίας του αίματος. Η ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εκφράζει την ανησυχία για την εξαφάνιση γαϊδάρων μέσα σε 10-15 χρόνια στην Αιθιοπία, εάν δεν σταματήσει αυτή η μαζική πώληση και σφαγή. Ορισμένα αιθιοπικά μέσα ενημέρωσης, όπως η ιδιωτική εφημερίδα Ethiopian Reporter, ανέφεραν επίσης εκτεταμένες ανησυχίες για την εξαφάνιση των γαϊδάρων. Παραθέτοντας μια μελέτη που πραγματοποιήθηκε από την Brooke Ethiopia, ένα άρθρο σημειώνει ότι [9] “η βιομηχανία παραγωγής ejiao στην Κίνα θέτει σε σοβαρό κίνδυνο τη ζωή και τη ζωή εκατομμυρίων φτωχών Αιθίοπων”.

Στην Αιθιοπία, τα γαϊδούρια χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για μεταφορά και – όπως και με οικόσιτα ζώα όπως σκύλοι και γάτες – δεν προορίζονται για κατανάλωση τροφής. Στις αγροτικές περιοχές, τα γαϊδούρια είναι ιδιαίτερα σεβαστά, καθώς χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά αγαθών, ιδιαίτερα από γυναίκες και νεαρά κορίτσια.

Σύμφωνα με το Donkey Sanctuary, έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό του Ηνωμένου Βασιλείου, σχεδόν το 80% [10] του πληθυσμού της Αιθιοπίας εξαρτάται από τα γαϊδούρια. Οι Αιθίοπες σχολιαστές επισημαίνουν τους κινδύνους, που εγκυμονεί η σφαγή και η εξαγωγή γαϊδάρων στην αγροτική ανάπτυξη της Αιθιοπίας, αλλά και στον ηθικό ιστό της. Μια ανάρτηση, για παράδειγμα, σημειώνει [11] ότι το άνοιγμα του σφαγείου των γαϊδάρων είναι αντίθετο με τις ιερές και θρησκευτικές παραδόσεις της Αιθιοπίας. Κατά ειρωνικό τρόπο, αυτός ο σχολιαστής πρότεινε ότι μπορεί να είναι αποδεκτό για τους Κινέζους να ανοίξουν τους δικούς τους χώρους εκτροφής γαϊδάρων, αρκεί να μην ελαττώνουν τα γαϊδούρια της Αιθιοπίας.

Άλλα σχόλια σχετικά με τα τρόφιμα πρόσφεραν σαρκαστικές και δραματικές υπερβολές των κινεζικών διατροφικών συνηθειών. Μια ανάρτηση [12] στο Facebook λέει το ακόλουθο αστείο: “Αν ο Αδάμ και η Εύα ήταν Κινέζοι… μπορεί και να ήμαστε ακόμα στον παράδεισο. Γιατί οι Κινέζοι Αδάμ και Εύα θα είχαν φάει το φίδι αντί για τον απαγορευμένο καρπό”. Μια άλλη ανάρτηση προτρέπει [13] αστειευόμενα την κυβέρνηση της Αιθιοπίας να στραφεί στην κινεζική κοινότητα για να αντιμετωπίσει την κρίση των ακρίδων, αλλά όχι παρέχοντας τεχνολογίες, αλλά βάζοντάς τους να τρώνε τις ακρίδες.

Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε το θολό τοπίο των εξωτικών και ρατσιστικών μηνυμάτων σε αυτά τα σχόλια, που σχετίζονται με το φαγητό. Αναπτύσσοντας διατροφικά κλισέ, οι Αιθίοπες σχολιαστές των μέσων κοινωνικής δικτύωσης φαίνεται επίσης να αμφισβητούν την ανθρωπιά των κατοίκων της Κίνας, παρουσιάζοντάς τους ως αποκρουστικούς και απόμακρους “άλλους”. Σε μια ανάρτηση βίντεο, αυτό το μήνυμα μεταδίδεται πιο άμεσα. Το βίντεο παρουσιάζει [14] μια ομάδα δημοφιλών ηθοποιών της Αιθιοπίας σε κινέζικο εστιατόριο, όπου γελοιοποιούν το κινέζικο φαγητό. Καθώς η Κινέζα σερβιτόρα σερβίρει διαφορετικά υλικά για ένα μαγειρευτό πιάτο, συμπεριλαμβανομένων θαλασσινών, οι δύο ηθοποιοί κοροϊδεύουν τα υλικά, ειδικά τα θαλασσινά. Τα σχόλια για τα τρόφιμα, ωστόσο, επεκτείνονται και στον λαό της Κίνας. Όταν ένας ηθοποιός μπαίνει στο μπάνιο και βρίσκει τον φίλο του να κάθεται ακόμα στο τραπέζι, λέει: “Αν την παντρευτείς, δεν θα έχεις κανένα πρόβλημα. Θα την έχεις στην αυλή του σπιτιού, θα τρώει ό,τι βρίσκει”. Απηχώντας το σχόλιο για έναν Κινέζο ένοικο που τρώει αρουραίους, αυτή η παρατήρηση απεικονίζει την Κινέζα σερβιτόρα ως κακιά και σχεδόν επικίνδυνη.

Αυτές οι συσχετίσεις των Κινέζων με εξωτικές διατροφικές συνήθειες έχουν αποκτήσει μια νέα γεωπολιτική σημασία υπό το φως της πανδημίας του κορονοϊού. Ορισμένοι διαδικτυακοί σχολιαστές απέδωσαν [15] την κατανάλωση απαγορευμένων τροφίμων στο αρχικό ξέσπασμα του COVID στη Γουχάν, υποδηλώνοντας ότι ο Θεός ήταν θυμωμένος και τιμώρησε τους Κινέζους. Άλλοι είναι πιο άμεσοι στη σύνδεση [16] της παγκόσμιας ταλαιπωρίας από την πανδημία με τις κινεζικές διατροφικές επιλογές: “Οι Κινέζοι έφαγαν το φαΐ…όλοι οι άλλοι λαοί στον κόσμο πλένουν τα χέρια τους”.

Παραγωγή σουβενίρ και πολιτιστική ιδιοποίηση

Εκτός από τις διαφορετικές πολιτιστικές συνήθειες των κινεζικών κοινοτήτων, το θέμα της κινεζικής πολιτιστικής οικειοποίησης έχει αναδυθεί στη δημοφιλή συζήτηση για την Κίνα στην Αιθιοπία. Η συζήτηση για την κινεζική παραγωγή παραδοσιακών αιθιοπικών δοχείων καφέ είναι ένα αξιοσημείωτο παράδειγμα. Η Αιθιοπία υπερηφανεύεται ότι είναι ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς καφέ στον κόσμο και είναι επίσης γνωστή ως η γενέτειρα του καφέ. Η παραδοσιακή τεχνική παρασκευής καφέ χρησιμοποιεί κομψές επιμήκεις μαύρες πήλινες γλάστρες ονόματι τζεμπένα, οι οποίες κατασκευάζονται από Αιθίοπες τεχνίτες. Αλλά πρόσφατα, εμφανίστηκαν σε αγορές και καταστήματα κεραμικών της Αιθιοπίας τζεμπένα κατασκευασμένες στην Κίνα.

Οι αντιδράσεις του κοινού ήταν ανάμεικτες: [17] κυμαίνονταν από κάποιο θαυμασμό για την κινεζική αποτελεσματικότητα και ακόμη και ελπίδες για εκσυγχρονισμό της αιθιοπικής παραγωγής τζεμπένα, έως και ανησυχίες ότι ορισμένοι Κινέζοι ισχυρίζονται ότι η τζεμπένα είναι δική τους εφεύρεση, καθώς και κριτικές για τα αυθεντικά χαρακτηριστικά της, όπως το λευκό της χρώμα παρά το παραδοσιακό μαύρο. Ορισμένοι χρήστες του Διαδικτύου ισχυρίζονται [18] ότι η αγορά τζεμπένα από την Κίνα είναι αντίθετη προς το παραδοσιακό προϊόν και θέτει σε κίνδυνο το εισόδημα των Αιθίοπων τεχνιτών.

Η κινεζική κατασκευή παραδοσιακών ενδυμάτων της Αιθιοπίας είναι ένα άλλο έντονο θέμα συζήτησης. Τα παραδοσιακά ενδύματα, κατασκευασμένα από λεπτό βαμβάκι, που χρησιμοποιούνται συνήθως για θρησκευτικές τελετές, είναι συχνά ακριβά και χειροποίητα [19]. Αυτό άλλαξε με την κινεζική κατασκευή, η οποία παράγει μια πολύ φθηνότερη έκδοση κατασκευασμένη από συνήθως συνθετικά υλικά. Ενώ αυτά τα φθηνότερα προϊόντα πωλούνται και αγοράζονται στις αγορές της Αιθιοπίας, η κινεζική παραγωγή έχει καταδικαστεί ευρέως, με ορισμένους επικριτές να στοχεύουν ακόμη και τους ίδιους τους καταναλωτές. “Δεν ευχόμαστε καλές γιορτές σε όσους φορούν κινέζικης παραγωγής παραδοσιακά ρούχα!!!”, γράφει ανάρτηση στο Facebook.  [20]

Άλλα επικριτικά σχόλια ντροπιάζουν [20] τους τοπικούς αξιωματούχους, στην προκειμένη περίπτωση στην περιοχή της Αμχάρα, επειδή δέχτηκαν παραδοσιακές φορεσιές της Αιθιοπίας κατασκευασμένες στην Κίνα και τις χρησιμοποίησαν κατά τη διάρκεια του εορτασμού της Ασέντα [21]. Ορισμένα σχόλια απευθύνονται [22] στο κοινό της Αιθιοπίας ευρύτερα, επειδή απέτυχε να αναπτύξει τη βιομηχανία χειροποίητης ύφανσης της Αιθιοπίας σε εξαγώγιμο εμπόρευμα και, αντ’ αυτού, άφησε τους Κινέζους να οικειοποιηθούν και να κερδίζουν χρήματα από τα παραδοσιακά αιθιοπικά σχέδια ενδυμάτων.

Το ενδιαφέρον του κοινού για τις κινεζικές εξωτικές διατροφικές συνήθειες και για την πιθανή οικειοποίηση της αιθιοπικής παραδοσιακής κουλτούρας υπονοεί μεγαλύτερες ρήξεις στις σινοαιθιοπικές συναντήσεις. Σε επίσημο επίπεδο, η σινοαιθιοπική σχέση φαίνεται να συνεχίζει να εξελίσσεται ως εταιρική σχέση. Πρόσφατα, παραδόθηκαν [23] στην Αιθιοπία 300 χιλιάδες δόσεις κινεζικών εμβολίων. Παρά αυτή τη χειρονομία γενναιοδωρίας της Κίνας, υπάρχουν ευρέως διαδεδομένες κοινωνικές ανησυχίες στην Αιθιοπία με την αυξανόμενη παρουσία της Κίνας καλυμμένη ως εξωτική και επικίνδυνη και την κινεζική οικονομική δύναμη ως παρεμβατική και ανεπιθύμητη, όταν πρόκειται για τον “εκσυγχρονισμό” της αιθιοπικής κουλτούρας.

Οι Αιθίοπες αξιωματούχοι θα συνεχίσουν να γιορτάζουν τα κινεζικά δάνεια, τις επενδύσεις και τα εμβόλια, αλλά η ροή του κεφαλαίου μπορεί να μην μεταφραστεί σε βαθύτερες πολιτιστικές συναντήσεις. Αν μη τι άλλο, η οικονομική δέσμευση θα συνεχίσει να συνυπάρχει με πολιτιστικούς φόβους και ανεπαίσθητες εκφράσεις αντίστασης στην κοινωνία της Αιθιοπίας.


Αυτό το κείμενο είναι μέρος έρευνας του Παρατηρητηρίου Μέσων των Πολιτών [24] σχετικά με τις ανταγωνιστικές αφηγήσεις για την Πρωτοβουλία Mια Ζώνη Ένας Δρόμος της Κίνας και εξερευνά πώς οι κοινωνίες και οι κοινότητες έχουν διαφορετικές αντιλήψεις πιθανών προνομίων και ζημιών της ανάπτυξης υπό την ηγεσία της Κίνας. Για να μάθετε περισσότερα για αυτό το εγχείρημα και τις μεθόδους του, πατήστε εδώ [6].