Στιγμιότυπο της Mariana Zaffaroni και της γιαγιάς της, Ester Gatti de Islas, στο Youtube [1]/Canal 5 Uruguay.
Ένα νέο βιβλίο της Ουρουγουανής συγγραφέως Tessa Bridal παρακολουθεί τις ιστορίες γυναικών, που αναζητούν αγνοούμενα αγαπημένα τους πρόσωπα σε μια οδυνηρή περίοδο στην ιστορία της χώρας: τη στρατιωτική δικτατορία της [2] από το 1973 έως το 1985.
Όταν μετακόμισε στις ΗΠΑ η Tessa Bridal στα τέλη της δεκαετίας του '60 για οικογενειακούς λόγους, ένιωθε ότι η Ουρουγουάη έμπαινε σε μια ταραγμένη περίοδο. Ακόμα και άνθρωποι όπως η Bridal, που δεν ασχολούνταν με την πολιτική ή τον ακτιβισμό, μπορούσαν να αντιληφθούν την πολιτική αλλαγή. Όμως, η Bridal, η οποία ήταν 20 ετών όταν έφυγε από την Ουρουγουάη, δεν μπορούσε να προβλέψει τη σκληρότητα της επικείμενης δικτατορίας, η οποία φυλάκισε, βασάνισε και εξαφάνισε τους ίδιους της τους πολίτες.
“Όταν επέστρεψα απλά για επίσκεψη, μπορούσα να αισθανθώ ότι όλα πήγαιναν όλο και χειρότερα. Οι άνθρωποι φοβούνταν όλο και περισσότερο”, δήλωσε η Bridal σε συνέντευξη στο Global Voices. “Περισσότερα άτομα συλλαμβάνονταν αυθαίρετα”.
Η Σκοτεινή Πλευρά της Μνήμης αφηγείται την ιστορία της ακούραστης έρευνας μανάδων και γιαγιάδων της Ουρουγουάης για την αλήθεια για τα εξαφανισμένα μέλη της οικογένειάς τους. Φωτογραφία: ευγενική προσφορά της Tessa Bridal.
Χρόνια αργότερα, επέστρεψε σε εκείνη την περίοδο μέσω του τελευταίου της βιβλίου, με τίτλο “Η σκοτεινή πλευρά της μνήμης: Τα εξαφανισμένα παιδιά της Ουρουγουάης και οι οικογένειες που δεν σταμάτησαν ποτέ να ψάχνουν [3]“, μια ιστορία για πολλές οικογένειες, που αναζητούν εξαφανισμένους συγγενείς και προσπαθούν να κατανοήσουν το δυσοίωνο παρελθόν της χώρας. Οι γυναίκες, ειδικότερα, επιδιώκουν αδιάκοπα την επανένωση των οικογενειών τους.
Καθώς τα αριστερά κινήματα άρχισαν να αναπτύσσονται στη Λατινική Αμερική τη δεκαετία του '60, αυξήθηκε και η καταστολή εναντίον τους. Στην Ουρουγουάη, προέκυψε ένα αντάρτικο κίνημα γνωστό ως Τουπαμάρος [4] και μια στρατιωτική χούντα ανέλαβε τελικά τον έλεγχο της χώρας για να καταστείλει τους αντάρτες.
Στη γειτονική Αργεντινή και τη Βραζιλία και σε άλλα μέρη της περιοχής, παρόμοια κινήματα εμφανίστηκαν, αλλά κατεστάλησαν από τις στρατιωτικές κυβερνήσεις σε μια περίοδο πλέον χαρακτηριζόμενη ως “Βρώμικοι Πόλεμοι της Λατινικής Αμερικής”. Οι Ηνωμένες Πολιτείες βοήθησαν αυτές τις κυβερνήσεις να σχεδιάσουν και τις εκπαίδευσαν να βασανίζουν και να εξαφανίζουν αριστερούς στη γνωστή πλέον ως Επιχείρηση Κόνδωρ. [5]
Περίπου 220 Ουρουγουανοί εξαφανίστηκαν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, σύμφωνα με μια Επιτροπή Αλήθειας [6] του 2003. Περισσότεροι χάθηκαν στη γειτονική Αργεντινή, όπου οι συνολικές εξαφανίσεις υπολογίζονται σε 30.000. Περίπου 30 αναφέρθηκαν ότι εξαφανίστηκαν στην Ουρουγουάη.
Σε απόλυτα μεγέθη, η Ουρουγουάη γνώρισε λιγότερες εξαφανίσεις από άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής. Μολαταύτα, η καταστολή είχε φριχτές συνέπειες στη μικρή χώρα, η οποία είχε πληθυσμό 2,8 εκατομμυρίων κατοίκων [7] στην αρχή της στρατιωτικής δικτατορίας. “Στην Ουρουγουάη, έχουμε ένα ρητό: Είμαστε λίγοι και ξέρουμε ο ένας τον άλλον”, είπε η Bridal.
Δύο από τους αγνοούμενους ήταν η Emilia Islas Gatti de Zaffaroni και ο σύζυγός της, Jorge Zaffaroni Castilla, εξέχοντες ακτιβιστές που πίστευαν ότι οι Τουπαμάρος θα μπορούσαν να απαλλάξουν τους Ουρουγουανούς από τη φτώχεια και τα βάσανα. Έφυγαν στο Μπουένος Άιρες, όταν η πολιτική τους δραστηριότητα τους έκανε στόχους στην Ουρουγουάη. Απήχθησαν [8] στην Αργεντινή το 1976 από συνασπισμό [9] δυνάμεων της Αργεντινής και της Ουρουγουάης και μεταφέρθηκαν σε κέντρο βασανιστηρίων στο Μπουένος Άιρες. Μαζί τους πήραν και την 18 μηνών κόρη τους, Mariana. Η Emilia ήταν τριών μηνών έγκυος τότε με το δεύτερο παιδί τους.
Η María Emilia Islas Gatti εξαφανίστηκε το 1976. Πηγή: Wikimedia [10](CC BY-SA 4.0) [11]
Μετά την εξαφάνιση της Emilia, η μητέρα της, Ester Gatti de Islas, έγινε μέλος μιας ομάδας, που αγωνίζεται για την αλήθεια και τη δικαιοσύνη για τα εξαφανισμένα μέλη της οικογένειάς τους, γνωστές ως Μητέρες και Οικογένειες Κρατουμένων Αγνοούμενων Ουρουγουανών. Η Ester έπρεπε να μάθει τι είχε απογίνει η κόρη και η εγγονή της και η Bridal εξιστορεί αυτή την αδιάκοπη έρευνα στο βιβλίο της.
Πολλά αγνοούμενα παιδιά υιοθετήθηκαν από στρατιωτικές οικογένειες, σε ορισμένες περιπτώσεις από τους ίδιους που συμμετείχαν στην εξαφάνιση των γονιών τους. Μια Επιτροπή Αλήθειας συγκέντρωσε 40 υποθέσεις παιδιών της Ουρουγουάης, που εξαφανίστηκαν κατά τη διάρκεια του Βρώμικου Πολέμου. Στη γειτονική Αργεντινή, περίπου 500 παιδιά [12] χωρίστηκαν από τους γονείς τους, όταν τα απήγαγε ο Στρατός.
Όταν επικοινώνησε η Bridal με την Ester, ήταν κουρασμένη από έρευνες δεκαετιών. “Η Ester ήταν μαχήτρια για πολύ καιρό”, είπε η Bridal. Τα χρόνια του ακτιβισμού της απέδωσαν. Το 1993, με ένα τεστ DNA ταυτοποίησε την εγγονή της, Mariana, η οποία είχε μεγαλώσει σε μια στρατιωτική οικογένεια, που πιθανόν να είχε εμπλακεί στην εξαφάνιση των γονιών της.
Η υπόθεση έγινε εμβληματική στην Ουρουγουάη για τον αντίκτυπο της τρομοκρατίας του Ψυχρού Πολέμου στις οικογένειες και πώς η επιμονή μπορεί τελικά να αποκαλύψει την αλήθεια και να ενώσει ξανά συγγενείς. Αυτές, όμως, οι επανενώσεις μπορούν να προκαλέσουν αντικρουόμενα συναισθήματα και η Bridal εξερευνά τις αποχρώσεις αυτών των εμπειριών στο βιβλίο της.
#MayoMesdelaMemoria [13]
Deberíamos recordarle a los jóvenes y no tanto, q hay cosas q no se deben olvidar nunca. Xque después corremos el riesgo de tener fascistas en el gobierno defendiendo a genocidas.
Ella es Mariana Zaffaroni Islas, secuestrada en 1976. Restituida en 1993. pic.twitter.com/2ySN2HSERs [14]— Rosana Rodríguez (@roxyrm2014) May 12, 2021 [15]
#ΜάηςΜήναςΜνήμης [13]
Πρέπει να υπενθυμίσουμε στους νέους, και όχι τόσο νέους, ότι υπάρχουν πράγματα που δεν πρέπει ποτέ να ξεχαστούν. Γιατί στη συνέχεια διατρέχουμε τον κίνδυνο να έχουμε φασίστες στην κυβέρνηση, που υπερασπίζονται γενοκτονίες.
Είναι η Mariana Zaffaroni Islas, που απήχθη το 1976. Αποκαταστάθηκε το 1993.
Ο αγώνας της Ester αντιπροσωπεύει τον αγώνα πολλών γυναικών της Λατινικής Αμερικής, κάτι που αποτελεί κομμάτι του λόγου, που η Bridal ήταν αποφασισμένη να τον εξιστορήσει. Από τις γυναίκες περιμένουμε να χειριστούν όλα τα οικογενειακά θέματα. Όταν απειλούνται οι οικογένειές τους, τη δράση αναλαμβάνουν οι γυναίκες.
Η συγγραφέας Tessa Bridal πάλεψε δυο δεκαετίες για να δημοσιευτεί αυτό το βιβλίο. Φωτογραφία: ευγενική παραχώρηση της Tessa Bridal.
“Ο λόγος, που με προσέλκυσαν, ήταν, πρώτα απ’ όλα, επειδή ήταν γυναίκες και ήταν πολύ αποφασισμένες και πολύ θαρραλέες”, δήλωσε η Bridal. “Πολύ συχνά, το να ακολουθούν τα ίχνη του τι είχε συμβεί στα ενήλικα εξαφανισμένα παιδιά τους δεν ήταν πάντα και το πιο ασφαλές πράγμα”.
Μετά τη λήξη της στρατιωτικής δικτατορίας και τη μετάβαση της Ουρουγουάης σε δημοκρατία, λίγοι στρατιωτικοί αξιωματικοί [16], που είχαν προβεί σε παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οδηγήθηκαν στη δικαιοσύνη. Μέχρι σήμερα, οι περισσότεροι δράστες αυτών των παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων παραμένουν ελεύθεροι και το να εκφράζεται κάποιος ενάντια σε αυτές τις παραβιάσεις και να αναζητά την αλήθεια εξακολουθεί να είναι επικίνδυνο. Το 2016, υπέστη διάρρηξη [17] το εργαστήριο της Ομάδας Ερευνών Ιατροδικαστικής Αρχαιολογίας στην Ουρουγουάη, η οποία ερευνά τις εξαφανίσεις. Οι Μητέρες και Οικογένειες Κρατουμένων Αγνοούμενων Ουρουγουανών λένε ότι οι αντίπαλοί τους έχουν ξεκινήσει “επιθέσεις στο ηθικό των μελών μας [18]” και εκστρατείες [19] δυσφήμησής τους.
Αμερικανοί αξιωματούχοι, που ανέπτυξαν και συμμετείχαν στην Επιχείρηση Κόνδωρ, δεν έφτασαν επίσης ενώπιον της δικαιοσύνης. Όταν η Bridal ξεκίνησε την έρευνα, γύρω στις 11 Σεπτεμβρίου 2001, απλά και μόνο η αναφορά του ρόλου της αμερικανικής κυβέρνησης στις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Λατινική Αμερική ήταν ταμπού, καθώς αυξήθηκε ο πατριωτισμός μετά τις επιθέσεις στους Δίδυμους Πύργους και καθώς οι ΗΠΑ ξεκίνησαν τον Πόλεμο κατά της Τρομοκρατίας. Επιμελητές της έλεγαν ότι δεν ήταν κατάλληλη η στιγμή να εκδώσει ένα βιβλίο επικριτικό για την αμερικανική κυβέρνηση. Ήταν σχεδόν σαν να το θεωρούσαν “προδοσία” απέναντι στις ΗΠΑ, είπε η Bridal, που ζει στη Μινεσότα.
Παρόλο που τα σχέδια έκδοσής της τέθηκαν σε αναμονή για δύο δεκαετίες, η Bridal δεν παραμέλησε ποτέ τις ιστορίες. “Δεν θα μπορούσα ποτέ να ξεχάσω αυτό το βιβλίο, γιατί μου είχαν εμπιστευτεί ιστορίες, που είχαν νόημα”, είπε. Στην Ουρουγουάη, οι ιστορίες της Ester και της εγγονής της και τόσων άλλων βοήθησαν να φωτιστούν οι καταχρήσεις του παρελθόντος και να διασφαλιστεί ότι δεν θα ξεχαστούν.
Όπως και οι πρωταγωνίστριες του βιβλίου της, έτσι και η Bridal προχώρησε. Η Σκοτεινή Πλευρά της Μνήμης [3] κυκλοφορεί στις 26 Οκτωβρίου 2021. Παρά το ζοφερό θέμα του βιβλίου, η Bridal ελπίζει να αφήσει στους αναγνώστες μια αίσθηση αισιοδοξίας και έμπνευσης.
“Το θάρρος τους είναι αξιοσημείωτο και η επιμονή τους, πόσα χρόνια συνέχισαν και συνεχίζουν”, είπε η Bridal. “Είναι, για μένα, απίστευτα πρότυπα θάρρους”.