Η μυστηριώδης προέλευση της κολομβιανής πόλης Αρμενίας

Αρμενία, Κιντίο, Κολομβία. Φωτογραφία από τον Luis Alveart/Flickr. (CC BY-NC-ND 2.0)

Σε όλη την Αμερική είναι σύνηθες να συναντάμε πόλεις με ευρωπαϊκά ονόματα, αλλά μία συγκεκριμένα έχει προκαλέσει διαφωνίες: η Αρμενία στην Κολομβία. Η Κολομβία έχει 43 γεωγραφικά σημεία με το όνομα Αρμενία, ωστόσο η πρωτεύουσα του διαμερίσματος Κιντίο έχει προκαλέσει κάθε είδους εικασίες σχετικά με τα κίνητρα πίσω από τη διαδικασία ονοματοδοσίας.

Στην εθνική συλλογική φαντασία υπάρχει η ιδέα ότι το όνομα Αρμενία θυμίζει τα αρμενικά θύματα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Από την άλλη πλευρά, όταν ένας ξένος πληροφορείται σχετικά με την ύπαρξη μιας πόλης, που ονομάζεται Αρμενία στην Κολομβία, υποθέτει αμέσως ότι αυτό οφείλεται στην παρουσία της διασποράς ή στην καταγωγή των αποικιοκρατών της. Φαίνεται όμως, ότι καμία από αυτές τις θεωρίες δεν είναι σωστή.

Η κολομβιανή πόλη Αρμενία, που βρίσκεται στο επίκεντρο αυτής της διαμάχης, τοποθετείται κοντά στην κεντρική οροσειρά των κολομβιανών Άνδεων, περίπου 290 χιλιόμετρα δυτικά της Μπογκοτά. Καλύπτει μια έκταση 115 τετραγωνικών χιλιομέτρων, φιλοξενεί λίγο περισσότερους από 300.000 κατοίκους και σε υψόμετρο 1.483 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και έχει μια ευχάριστη θερμοκρασία γύρω στους 20 βαθμούς Κελσίου όλο το χρόνο. Πριν από τον ισπανικό αποικισμό, ήταν η κύρια έδρα του εξαφανισμένου πολιτισμού Κιμπάγια. Μετά την ισπανική ίδρυσή της, η πόλη αποτέλεσε μέρος του επίκεντρου της κολομβιανής άνθησης του καφέ, η οποία διήρκεσε μέχρι το τέλος του 20ού αιώνα.

Μεταφορά με γαϊδουράκι. Ευγενική προσφορά του Carlos Alberto Castrillón

Η Αρμενία αυτή έχει μια ιστορία, που απέχει πολύ από εκείνη της Αρμενίας του Νότιου Καυκάσου. Αυτή η χώρα βρίσκεται στην οροσειρά μεταξύ Ευρώπης και Ασίας. Οι Αρμένιοι ήταν για αιώνες ένα έθνος υπό την κυριαρχία διαφορετικών αυτοκρατοριών (οθωμανική, περσική και ρωσική), το οποίο κατάφερε να διατηρήσει την ταυτότητά του με την αρχαία γλώσσα του, την πρώιμη υιοθέτηση της χριστιανικής θρησκείας και πιο πρόσφατα με τον αγώνα για την αναγνώριση της γενοκτονίας, της οποίας υπήρξαν θύματα.

Η γενοκτονία των Αρμενίων αναφέρεται στη δολοφονία και την εκδίωξη περίπου ενός εκατομμυρίου Αρμενίων από την Οθωμανική Αυτοκρατορία κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Περισσότερες από 30 χώρες αναγνωρίζουν τη γενοκτονία. Η Τουρκία, η χώρα που σήμερα βρίσκεται στην επικράτεια της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, δεν αποδέχθηκε ποτέ ότι υπήρξε θύμα της συστηματικής εξόντωσης αυτού του έθνους, υποστηρίζοντας ότι η μετεγκατάσταση των Αρμενίων ήταν μια νόμιμη κρατική ενέργεια ως απάντηση στο αρμενικό επαναστατικό κίνημα, που απειλούσε την αυτοκρατορία κατά τη διάρκεια του πολέμου. Αν και η Κολομβία δεν την αναγνωρίζει, η πόλη της Αρμενίας εξέδωσε το 2017 διάταγμα για τον εορτασμό της εκατονταετηρίδας της γενοκτονίας.

Οι Αρμένιοι ιστορικοί και τα μέσα ενημέρωσης δεν έχασαν την ευκαιρία να αποδώσουν την ύπαρξη αυτής της κολομβιανής πόλης στους συμπατριώτες τους. Για παράδειγμα, ο Hovhannés Babesián είχε αρχικά γράψει ότι “τον 19ο αιώνα ιδρύθηκε από μια ομάδα Αρμενίων μεταναστών”.

Οι εικασίες των Αρμενίων έφτασαν σε σημείο που, το 1983, ο Sabundjian σχολίασε ότι ένα μνημείο είχε ανεγερθεί στην πόλη της Κολομβίας “στη μνήμη των ιδρυτών της πόλης και των μαρτύρων συμπατριωτών τους”, ενώ αργότερα το περιοδικό Yerevan προχώρησε ακόμη περισσότερο, δημοσιεύοντας ότι “πρόκειται για ένα συμβολικό μνημείο, που θυμίζει τα αρμενικά θύματα του έτους 1896″. Αναφέρονται στο εμβληματικό μνημείο των ιδρυτών, που βρίσκεται στο ομώνυμο πάρκο, το οποίο αποτελείται από ένα τσεκούρι, σύμβολο του έργου των κατοίκων της κολομβιανής Αντιόχειας, που σφυρηλάτησαν την πόλη κόβοντας την πυκνή ζούγκλα.

Μνημείο των ιδρυτών στην Αρμενία, Κολομβία. Δημόσια φωτογραφία.

Προέλευση του ονόματος

Η εικασία για την παρουσία αρμενικής διασποράς στην Κολομβία είναι κατανοητή. Η βίαιη εκδίωξη ή ο θάνατος σχεδόν όλων των χριστιανών Αρμενίων, που κατοικούσαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, δημιούργησε τη δεύτερη μεγαλύτερη διασπορά στον κόσμο μετά τους Εβραίους. Υπολογίζεται ότι τρία εκατομμύρια ζουν στη σημερινή Δημοκρατία της Αρμενίας και στα εδάφη του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, ενώ άλλα δέκα εκατομμύρια βρίσκονται διασκορπισμένα σε όλο τον κόσμο.

Πράγματι, έχουν καταγραφεί αρκετά κύματα μετανάστευσης Αρμενίων προς τη Λατινική Αμερική από τον 19ο αιώνα, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων έφτασε για να γλιτώσει από την ισχυριζόμενη γενοκτονία. Η Αργεντινή φιλοξενεί τη μεγαλύτερη διασπορά στην περιοχή με περίπου 150.000 Αρμένιους, αλλά η πιο αξιομνημόνευτη σχέση είναι με την Ουρουγουάη, το πρώτο κράτος που αναγνώρισε τη γενοκτονία των Αρμενίων. Καμία αρμενική διασπορά δεν εγκαταστάθηκε στην Κολομβία. Αντιθέτως, με διάταγμα του 1937, η χώρα απαγόρευσε την είσοδο διαφόρων εθνών, που κατείχαν αιγυπτιακά, ελληνικά, βουλγαρικά, ρουμανικά, ρωσικά, συριακά και τουρκικά διαβατήρια. Αργότερα, το 1954, ο Αρμένιος επίσκοπος Κύριλλος Ζοχραμπιάν επισκέφθηκε την Κολομβία και ανέφερε ότι “σε ολόκληρη την Κολομβία δεν υπάρχει ούτε η σκιά ενός Αρμένιου”.

Η προέλευση του ονόματος της κολομβιανής πόλης της Αρμενίας δεν οφείλεται στην καταγωγή των ιδρυτών της. Στην πραγματικότητα, η πόλη της Αρμενίας ιδρύθηκε στις 14 Οκτωβρίου 1889 από ντόπιους αποίκους από την πρώην πολιτεία της κολομβιανής Αντιόχειας, οι οποίοι δημιούργησαν χωριά σε αυτό το ενδιάμεσο σημείο μεταξύ της ανατολικής και της δυτικής Κολομβίας σε αναζήτηση εύφορης γης, ευκαιριών για την αξιοποίηση του καουτσούκ και της ανάγκης να απομακρυνθούν από το πεδίο μάχης των εμφυλίων πολέμων του 1876-1899.

Φόρος τιμής στον αρμενικό λαό ή θρησκευτικός υπαινιγμός;

Ένα επεισόδιο, που συγκλόνισε τον κόσμο το 1896, ήταν η σφαγή περισσότερων από 300.000 Αρμενίων, σε μια εποχή που η Αρμενική Επαναστατική Ομοσπονδία, κοινώς γνωστή ως Dashnaktsutyun, υποστήριζε μια ελεύθερη, ανεξάρτητη και ενωμένη Αρμενία, ή τουλάχιστον μεγαλύτερη αυτονομία και προστασία των δικαιωμάτων τους ως μειονότητα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ωστόσο, η ίδρυση της πόλης της Αρμενίας έγινε σχεδόν μια δεκαετία πριν από αυτά τα γεγονότα και είκοσι χρόνια πριν από την ισχυριζόμενη γενοκτονία.

“Είναι πολύ πιθανό ότι οι ιερείς στους άμβωνες έκαναν αναφορά στην Αρμενία, το πρώτο έθνος που υιοθέτησε τον Χριστιανισμό ως επίσημη θρησκεία, ένα μέρος γνωστό ως επίγειος παράδεισος ή ως λιμάνι αποβίβασης της Κιβωτού του Νώε. Ένα όνομα, που θα έμενε στο μυαλό των πρώτων αποίκων”, λέει ο ιστορικός Miguel Ángel Rojas Arias, υπερασπιζόμενος αυτή την υπόθεση.

Αλλά ούτε η απόδοση του ονόματος στην εκκλησία έχει τη γενική συναίνεση. Ο καθηγητής Carlos Alberto Castrillón, από το Πρόγραμμα Ισπανικών και Λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου του Κιντίο, στο άρθρο του “Σημειώσεις για ένα τοπωνύμιο του Κιντίο”, αναφέρει ότι η επανάληψη των ξένων ονομάτων στο διαμέρισμα οφείλεται στην αύρα μυστηρίου και γοητείας, που περιβάλλει τα ξένα τοπωνύμια, καθώς και στις δυνατότητες της ζωής των αποίκων στα νέα εδάφη.

Θέα της Κορδιλιέρας κοντά στην Αρμενία, Κολομβία. Φωτογραφία από τον McKay Savage /Flickr. (CC BY 2.0)

“Κανένα από τα γνωστά κείμενα της εποχής δεν αναφέρει κάτι που να σχετίζεται με θρησκευτικές παραδόσεις”, διευκρινίζει ο Castrillón σε συνέντευξή του στο Global Voices και συνεχίζει: “Όταν αναλύουμε τα σημαντικότερα τοπωνύμια της περιοχής, δεν συναντάμε θρησκευτικά τοπωνύμια, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει σε άλλα μέρη της Κολομβίας. Οι ιδρυτές άποικοι αυτοπροσδιορίζονταν ως ελεύθεροι στοχαστές και μορφωμένοι άνθρωποι, γεγονός που εξηγεί την αφθονία των ονομάτων, που προέρχονται από την παγκόσμια ιστορία ή τη λογοτεχνία”.

Υπάρχει επίσης μια πόλη στο διαμέρισμα, που πήρε το όνομά της από ένα άλλο καυκάσιο έθνος. Ένας από τους ιδρυτές της, ένας γνωστός μασόνος, πρότεινε να αλλάξει το συνηθισμένο όνομα της γης, “Λα Πλάντσα”, σε ένα πιο εξωτικό: Κιρκασία.

Αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι, όταν ιδρύθηκε η πόλη, το όνομα είχε ήδη ανακαλυφθεί ήδη στην περιοχή. Το συμβόλαιο πώλησης των αγροκτημάτων των αποίκων τοποθετεί την ακίνητη περιουσία στο χωριουδάκι της Αρμενίας. Κατά συνέπεια, ο Carlos Alberto καταλήγει στο συμπέρασμα ότι “το να συσχετίσουμε, όπως κάνουν κάποιοι, τη σχέση αυτού του ονόματος με την ιστορία του Νώε φαίνεται καθαρή ιστορική φαντασία ή μεταπολιτευτική εξήγηση. Αν υπήρχε ένα θρησκευτικό κίνητρο για αυτό το τοπωνύμιο, ήταν για την ονομασία του χωριού“.

Λίγα έχουν ειπωθεί για την προέλευση του ονόματος του χωριού, όπου αργότερα ιδρύθηκε η πόλη. Κάποτε αποδόθηκε σε αποίκους από την πόλη Αρμενία της Αντιόχειας.

Ελλείψει της γενικής συναίνεσης, τα κίνητρα για την ονομασία της πόλης παραμένουν ένα μυστήριο.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.