- Global Voices στα Ελληνικά - https://el.globalvoices.org -

Κλιμακώνεται η ένταση μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και Ιράν για το ζήτημα των συνόρων και της Αρμενίας

Κατηγορίες: Κεντρική Ασία και Καύκασος, Μέση Ανατολή & Βόρεια Αφρική, Αζερμπαϊτζάν, Αρμενία, Ιράν, Διακυβέρνηση, Διεθνείς Σχέσεις, Επικαιρότητα, Ιστορία, Μέσα των πολιτών, Πόλεμος - Συγκρούσεις, Πολιτική

Στιγμιότυπο από ρεπορτάζ [1] με τίτλο “Κλιμακώνονται μακροχρόνιες εντάσεις μεταξύ Ιράν και Αζερμπαϊτζάν” από το TRT World.

Οι εντάσεις μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και Ιράν έχουν κορυφωθεί τις τελευταίες εβδομάδες. Υπάρχουν τρεις κύριοι λόγοι πίσω από την τεταμένη σχέση, συμπεριλαμβανομένων των αντιλήψεων ότι το Αζερμπαϊτζάν ενισχύει τους δεσμούς με το Ισραήλ εν μέσω της συνεχιζόμενης σύγκρουσης Ιράν-Ισραήλ [2]. Το Αζερμπαϊτζάν ξεκίνησε επίσης κοινή στρατιωτική άσκηση με το Πακιστάν και την Τουρκία, μια χώρα που ανταγωνίζεται το Ιράν στην ηγεσία της Μέσης Ανατολής, την 1η Σεπτεμβρίου. Επιπλέον, στα μέσα Σεπτεμβρίου, το Αζερμπαϊτζάν επέβαλε οδικά τέλη σε ιρανικά φορτηγά, που περνούσαν από εδάφη του Αζερμπαϊτζάν.

Το Ιράν και το Αζερμπαϊτζάν χωρίζονται από σύνορα 700 χιλιομέτρων. Τμήματα αυτού του εδάφους και οι δρόμοι εισόδου βρίσκονταν για πολύ καιρό υπό τον έλεγχο της Αρμενίας μετά τον Α’ Πόλεμο του Καραμπάχ, που έληξε με την κατάπαυση πυρός του 1994 [3]. Το 2020, μετά τον Β’ Πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν, διάρκειας 44 ημερών [4], το Αζερμπαϊτζάν ανέκτησε τον έλεγχο σε μεγάλες εκτάσεις αυτής της επικράτειας, συμπεριλαμβανομένων των δρόμων εισόδου και ξηράς στα ιρανικά σύνορα.

Το Αζερμπαϊτζάν επίσης απέρριπτε αντιλήψεις ότι η Τεχεράνη [5] υποστήριξε την Αρμενία κατά τη διάρκεια της πρόσφατης σύγκρουσης. Παρά το γεγονός αυτό, οι σχέσεις ήταν κάπως κανονικές, έως ότου το Αζερμπαϊτζάν αποφάσισε τον Σεπτέμβριο του 2021 να επιβάλει τέλη κυκλοφορίας στα ιρανικά φορτηγά, που χρησιμοποιούν δρόμους, που βρίσκονται τώρα υπό τον έλεγχο του Αζερμπαϊτζάν. Όταν η Αρμενία έλεγχε αυτούς τους δρόμους, τα οχήματα μπορούσαν να περάσουν ελεύθερα, χωρίς να χρειάζεται να πληρώσουν φόρο.

Το βόρειο Ιράν κατοικείται από εθνοτικούς Αζέρους, που αποτελούν τη μεγαλύτερη μη περσική μειονότητα στο Ιράν. Κατά τη διάρκεια του πολέμου του περασμένου έτους, οι Αζέροι οργάνωσαν διαδηλώσεις [6] για την υποστήριξη του πολέμου σε πολλές πόλεις του Ιράν. “Το Ιράν παραμένει παραδοσιακά ουδέτερο [7] στη σύγκρουση μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν. Καθώς, όμως, οι εντάσεις αυξάνονται, η αφήγηση στο Αζερμπαϊτζάν έχει μετατοπιστεί προς το να απεικονίζει το Ιράν ως καθαρά και ενεργά φιλοαρμενικό”, έγραψε [8] ο δημοσιογράφος Joshua Kuchera σε επισκόπηση των εντάσεων στις 12 Οκτωβρίου.  Ωστόσο, δεν συμφωνούν όλοι με αυτήν την άποψη, όπως εξήγησε [9] ο πολιτικός αναλυτής Eldar Mamedov σε συνέντευξή του στο Eurasianet: “Το Ιράν έχει υποστηρίξει επανειλημμένα την εδαφική ακεραιότητα του Αζερμπαϊτζάν σε επίπεδο πολιτικής και θρησκευτικής ηγεσίας”.

Δύο Ιρανοί οδηγοί φορτηγών συνελήφθησαν στις 15 Σεπτεμβρίου 2021 κλιμακώνοντας περαιτέρω την ένταση. Αξιωματούχοι του Μπακού δήλωσαν [10] ότι οι δύο εξακολουθούν να κρατούνται και κατηγορούνται για λαθρεμπόριο και παράνομη διέλευση των κρατικών συνόρων του Αζερμπαϊτζάν.

Το Ιράν επανέλαβε την υποστήριξή του στο Αζερμπαϊτζάν κατά τη διάρκεια του πολέμου των 44 ημερών, όταν ο αρχηγός του προσωπικού του Προέδρου Χασάν Ροχανί, Μαχμούντ Βαεζί, είπε [6] στον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης του Αζερμπαϊτζάν, Σαχίν Μουσταφάγιεφ: “Η στάση της Ισλαμικής Δημοκρατίας προς το Αζερμπαϊτζάν ήταν πάντα σαφής και διαφανής, καθώς πάντα αναγνώριζε την εδαφική ακεραιότητα της γειτονικής χώρας και τη σεβάστηκε”.

Άλλοι, όπως ο Touraj Atabaki, ομότιμος καθηγητής κοινωνικής ιστορίας της Μέσης Ανατολής και της Κεντρικής Ασίας στο Πανεπιστήμιο Λέιντεν στην Ολλανδία, πιστεύουν ότι το Ιράν ανησυχεί για πολιτικό παραγκωνισμό [11] του. Σε συνέντευξή [11] του στο Radio Liberty, ο Atabaki είπε: “Η Τουρκία έχει τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό του ΝΑΤΟ και το Πακιστάν είναι μια πυρηνική δύναμη στην περιοχή. Όταν αυτές οι δύο χώρες συνοδεύουν το Αζερμπαϊτζάν σε στρατιωτικούς ελιγμούς, το γεγονός αυτό ανησυχεί τη Ρωσία και το Ιράν και ο στρατιωτικός ελιγμός της Ισλαμικής Δημοκρατίας αντανακλά την ανησυχία της”.

Επιπλέον, το Ιράν βλέπει το Αζερμπαϊτζάν ως πληρεξούσιο του Ισραήλ, εξήγησε [12] ο Abbas Qaidari, ερευνητής για τη διεθνή πολιτική ασφάλειας και άμυνας. Το Ισραήλ και το Αζερμπαϊτζάν μοιράζονται μια στρατιωτική συμμαχία και το Αζερμπαϊτζάν έχει λάβει ισραηλινό στρατιωτικό [13] εξοπλισμό και εξοπλισμό επιτήρησης [14]. “Αυτή η σχέση ήταν ισχυρή εδώ και χρόνια, αν και ήταν πρόσφατα ορατή από τον πόλεμο του περασμένου έτους, στον οποίο το Αζερμπαϊτζάν χρησιμοποίησε ισραηλινά όπλα με αποτέλεσμα”, έγραψε ο δημοσιογράφος Joshua Kuchera στις 30 Σεπτεμβρίου.

Χρονοδιάγραμμα των εντάσεων

Προς κατανόηση μιας ταχέως μεταβαλλόμενης κατάστασης, ακολουθεί ένα χρονοδιάγραμμα των πιο πρόσφατων γεγονότων:

26 Αυγούστου — Το Αζερμπαϊτζάν απέκλεισε [15] τον δρόμο Γκόρις-Καπάν, τον μοναδικό αυτοκινητόδρομο της Αρμενίας προς το Ιράν, για σχεδόν 48 ώρες. Το Γκόρις και το Καπάν είναι οι δύο κύριες πόλεις της νότιας Αρμενίας. Εκτός από τη σύνδεση αυτών των δύο πόλεων, ο δρόμος περιλαμβάνει ένα τμήμα μήκους 21 χιλιομέτρων, που διέρχεται από πρόσφατα ανακτημένα εδάφη του Αζερμπαϊτζάν.

Το Υπουργείο Εξωτερικών του Αζερμπαϊτζάν κάλεσε [16] τον πρεσβευτή του Ιράν στο Μπακού για να μοιραστεί μια διπλωματική νότα, που εκφράζει [16] τη δυσαρέσκεια του Αζερμπαϊτζάν για τα ιρανικά φορτηγά, που εισέρχονται παράνομα σε τμήματα του Καραμπάχ, που τώρα ελέγχονται από το Αζερμπαϊτζάν.

12 Σεπτεμβρίου — Το Αζερμπαϊτζάν ξεκίνησε κοινή στρατιωτική άσκηση με την Τουρκία και το Πακιστάν.

Το υπουργείο Άμυνας του Αζερμπαϊτζάν ζήτησε από το ρωσικό υπουργείο Άμυνας οι ρωσικές ειρηνευτικές δυνάμεις, που σταθμεύουν στο Καραμπάχ, να αποτρέψουν την “παράνομη διέλευση οχημάτων τρίτων χωρών στα εδάφη του Αζερμπαϊτζάν”.

13 Σεπτεμβρίου — Το Αζερμπαϊτζάν επιβεβαίωσε ότι δημιούργησε σημεία ελέγχου και εισέπραξε τελωνειακά τέλη στον δρόμο Γκόρις-Καπάν.

23 Σεπτεμβρίου — Ο υπουργός Εξωτερικών του Αζερμπαϊτζάν, Τζεϊχούν Μπαϊράμοφ, συναντήθηκε [17] με τον Ιρανό ομόλογό του, Χοσεΐν Αμίρ-Αμπντολαχιάν, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών.

27 Σεπτεμβρίου — Ο Πρόεδρος Ιλχάμ Αλίγιεφ είπε σε συνέντευξή του στο τουρκικό πρακτορείο Anadolu ότι ιρανικά φορτηγά χρησιμοποιούσαν αυτή τη διαδρομή “παράνομα” πριν από τον Β’ Πόλεμο του Καραμπάχ.

Επέκρινε [18] επίσης τις στρατιωτικές ασκήσεις του Ιράν, λέγοντας στο τουρκικό πρακτορείο Anadolu: “Κάθε χώρα μπορεί να πραγματοποιήσει οποιαδήποτε στρατιωτική άσκηση στο έδαφός της. Είναι κυριαρχικό της δικαίωμα. Αλλά γιατί τώρα και γιατί στα σύνορά μας;”

30 Σεπτεμβρίου — Ο Υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Χοσεΐν Αμίρ-Αμπντολαχιάν, σε συνάντηση με τον νέο πρεσβευτή του Αζερμπαϊτζάν στην Τεχεράνη, είπε ότι το Ιράν “δεν θα ανεχθεί την παρουσία και τη δραστηριότητα” του Ισραήλ κατά της εθνικής ασφάλειας της χώρας και ότι η χώρα θα λάβει μέτρα, εάν χρειαστεί.

Η χώρα ανακοίνωσε επίσης ότι θα πραγματοποιήσει μεγάλης κλίμακας στρατιωτικές ασκήσεις κοντά στα σύνορα του Αζερμπαϊτζάν, μετά από άλλη σειρά ασκήσεων στην ίδια περιοχή, σύμφωνα [19] με το Eurasianet.

1 Οκτωβρίου — Η Τεχεράνη ξεκίνησε στρατιωτικές ασκήσεις κοντά στα βορειοδυτικά σύνορά της με το Αζερμπαϊτζάν.

3 Οκτωβρίου — Ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, έγραψε [20] στο Twitter στα αζέρικα: “Όσοι σκάβουν λάκκους για τα αδέλφια τους, πέφτουν οι ίδιοι μέσα”.

Σε απάντηση, το Αζερμπαϊτζάν πραγματοποίησε άλλη μια κοινή άσκηση με την Τουρκία, αυτή τη φορά στον θύλακα του Ναχτσιβάν στις 5 Οκτωβρίου.

Πραγματοποιήθηκαν με επιτυχία οι πρόβες της άσκησης Αταλάντευτη Αδελφότητα-2021, που θα διεξαχθεί στο Ναχτσιβάν με τη συμμετοχή της 3ης Στρατιωτικής μας Διοίκησης και της Διοίκησης Στρατού του Αζερμπαϊτζάν.

4 Οκτωβρίου — Το υπουργείο Εξωτερικών του Αζερμπαϊτζάν απέρριψε [23] τους ισχυρισμούς του Ιράν για παρουσία τρίτων, χαρακτηρίζοντάς τους αβάσιμους.

5 Οκτωβρίου — Ο Πρόεδρος Αλίγιεφ απέρριψε τον ισχυρισμό της Τεχεράνης για ανεπίσημη ισραηλινή παρουσία στη χώρα. “Ας ανοίξουν τα μάτια τους και ας κοιτάξουν. Πού βλέπουν το Ισραήλ εδώ; Δεν μένει ούτε ένας άνθρωπος εδώ. Δεν υπάρχει ούτε ένα κτίριο εδώ. Υπάρχουν αποδείξεις; Όχι”, είπε [24] ο Αλίγιεφ στους δημοσιογράφους μιλώντας τους από την Τζαμπραΐλ, λίγα μίλια από τα σύνορα με το Ιράν. Ο πρόεδρος υποστήριξε ότι οι αβάσιμοι ισχυρισμοί δεν θα μείνουν αναπάντητοι.

Την ίδια μέρα, τα ΜΜΕ του Αζερμπαϊτζάν ανέφεραν ότι το Ιράν απαγόρευσε στον εναέριο χώρο του στρατιωτικές πτήσεις του Αζερμπαϊτζάν, ενώ οι Αρχές του Αζερμπαϊτζάν έκλεισαν [23] ένα τζαμί και ένα γραφείο του Seyyed Ali Akbar Ojaghnejad, εκπροσώπου του Ανώτατου Ηγέτη Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, επικαλούμενες έξαρση των λοιμώξεων COVID [23] στο τζαμί.

6 Οκτωβρίου — Ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Χοσεΐν Αμίρ-Αμπντολαχιάν, δήλωσε ότι η Τεχεράνη “ανησυχεί βαθύτατα για την παρουσία του Ισραήλ στον Καύκασο”.

13 Οκτωβρίου — Τα ερωτήματα σχετικά με το τι πυροδότησε τις εντάσεις παραμένουν. Ωστόσο, Ιράν και Αζερμπαϊτζάν εξέφρασαν [25] ενδιαφέρον για επίλυση της τρέχουσας διπλωματικής κρίσης μέσω διαλόγου στις 13 Οκτωβρίου. Μετά από τηλεφωνική επικοινωνία του Χοσεΐν Αμίρ-Αμπντολαχιάν και του υπουργού Εξωτερικών του Αζερμπαϊτζάν, Τζεϊχούν Μπαϊράμοφ, οι δύο αξιωματούχοι ανακοίνωσαν την προσπάθεια αποκλιμάκωσης. [26]