Ο Aidar στα αριστερά, με φίλους που εγγράφηκαν στο πρόγραμμα, στο οποίο εκπαιδεύτηκε να είναι σερβιτόρος. Φωτογραφία: Ευγενική προσφορά του Aidar.
Οι οργανώσεις βάσης στο Καζακστάν αναλαμβάνουν δράση με πολιτικές για την ψυχική αναπηρία και η ιστορία ενός νεαρού άνδρα δείχνει την πρόοδο, που έχει σημειωθεί μέχρι στιγμής.
Στα 25 του, ο Aidar πρόκειται να ξεκινήσει ένα νέο ταξίδι. Είναι έτοιμος να δώσει κρατικές εξετάσεις για να πάρει το απολυτήριο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης φέρνοντάς τον ένα βήμα πιο κοντά στο όνειρό του να γίνει υπέρμαχος των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία. Σε συνέντευξή του στο Global Voices, ο Aidar είπε ότι τα σχέδιά του περιλαμβάνουν αίτηση σε κολέγιο για σπουδές Νομικής.
Сейчас я добиваюсь своей цели. Я в прошлом году писал в управление образования так как мне надо получить аттестат. У меня экзамен в понедельник. После получения аттестата я хочу отучиться на юриста и поварa.
Τώρα, πετυχαίνω τον στόχο μου. Πέρυσι, έγραψα στο Υπουργείο Παιδείας, γιατί έπρεπε να πάρω δίπλωμα (δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης). Δίνω εξετάσεις την επόμενη Δευτέρα. Αφού λάβω το δίπλωμα, θέλω να γίνω δικηγόρος και σεφ.
Ο Aidar θέλει να μάθει τα δικαιώματά του ως πολίτης του Καζακστάν και ως άτομο με νοητική αναπηρία. Γι’ αυτό ακούει στο παρατσούκλι prokuror (εισαγγελέας) μεταξύ των γνωστών του και των ανθρώπων, που τον βοήθησαν στο πρόγραμμα αποκατάστασης και ενδυνάμωσής του:
Я знаю что иногда мои права ущемляют. Я – гражданин Казаxстана. Моя цель – хочу помогать другим.
Ξέρω ότι, μερικές φορές, τα δικαιώματά μου παραβιάζονται. Είμαι πολίτης του Καζακστάν. Στόχος μου είναι να βοηθήσω τους άλλους.
Ο Aidar γεννήθηκε με γνωστική αναπηρία και μεγάλωσε σε ένα ορφανοτροφείο για ειδικά παιδιά. Το 2015, εντάχθηκε σε ένα πιλοτικό πρόγραμμα μιας τοπικής ΜΚΟ, της Ψυχαναλυτικής Ένωσης, η οποία υποστηρίζει την υποστηρικτική απασχόληση και διαβίωση για άτομα με διανοητική και νοητική αναπηρία.
Η Ψυχαναλυτική Ένωση, η Rukh και η Daryniana είναι η ομάδα ακτιβιστών, που αμφισβήτησαν τις τρέχουσες δημόσιες πολιτικές και πρακτικές στο σύστημα ψυχιατρικής υγειονομικής περίθαλψης στο Καζακστάν. Το έργο αυτών των ΜΚΟ, η υποστήριξη δηλαδή της εξατομικευμένης φροντίδας και των υπηρεσιών για άτομα με ψυχικές αναπηρίες ως μέρος της κοινωνικής τους αποκατάστασης, είναι μια νέα πρακτική στην ψυχιατρική υγειονομική περίθαλψη στο Καζακστάν. Μαζί με την παροχή φροντίδας και υπηρεσιών, αυτές οι ΜΚΟ ενσωματώνουν την απασχόληση ως μέρος της κοινωνικής ενδυνάμωσης. Σε συνεργασία με κυβερνητικούς θεσμούς, στοχεύουν να φέρουν βιώσιμες και θετικές αλλαγές στη ζωή των περιθωριοποιημένων ομάδων και να κάνουν τις ομάδες αυτές ορατές στην κοινωνία.
Το Καζακστάν επικύρωσε τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία [1] για να διασφαλίσει την κοινωνική και οικονομική ένταξη το 2015. Αυτό ήταν το σημείο εκκίνησης για τις οργανώσεις βάσης, όπως η Ψυχαναλυτική Ένωση και η Rukh, για να υποστηρίξουν μια καλύτερη ποιότητα ζωής, την συμπερίληψη ατόμων με ψυχοκοινωνικές αναπηρίες και να φέρει καλύτερες πρακτικές προς αντικατάσταση της σοβιετικής κληρονομιάς της ψυχικής υγείας, η οποία εξακολουθεί να είναι κοινή πρακτική στο Καζακστάν.
Η ξεπερασμένη σοβιετική ψυχιατρική περίθαλψη επικεντρωνόταν κυρίως σε μια φαρμακευτική προσέγγιση, με νοσηλεία σε υπερπλήρη οικοτροφεία, που διαχώριζε τους ασθενείς από την κοινωνία και ελάχιστα άλλαξε το κοινωνικό στίγμα γύρω από τα άτομα με νοητικές αναπηρίες. Αυτή η μορφή φροντίδας δεν περιελάμβανε επίσης περαιτέρω κοινωνική αποκατάσταση εκτός των ιδρυμάτων. Εκεί κάνουν σημαντικό έργο πρωτοβουλίες, όπως η Rukh και η Ψυχαναλυτική Ένωση, καταρρίπτοντας αυτό το παλιό σύστημα θεσμοθετημένου στιγματισμού, έτσι ώστε τα άτομα με νοητικές αναπηρίες να λαμβάνουν φροντίδα και υπηρεσίες σε ένα περιβάλλον, που βασίζεται στην κοινότητα.
Όταν έκλεισε τα 18, ο Aidar στερήθηκε της δικαιοπρακτικής του ικανότητας από το τοπικό δικαστήριο, πράγμα που σήμαινε ότι εξαρτιόταν από τον κηδεμόνα, που του είχε ορίσει το κράτος, ανά πάσα στιγμή και οι αποφάσεις δεν ήταν δικές του. Οι υπάρχοντες νομικοί κανόνες εμπόδιζαν τον Aidar να κάνει βασικά πράγματα όπως άνοιγμα τραπεζικού λογαριασμού, προγραμματισμό συναντήσεων με γιατρούς ή ακόμα και επιλογή του προσωπικού του προγράμματος θεραπείας. Μπορούσε να τα κάνει αυτά μόνο με τη βοήθεια του νόμιμου κηδεμόνα του.
Νομικά εμπόδια
Σύμφωνα με το άρθρο 26 του Αστικού Κώδικα του Καζακστάν, ένα άτομο μπορεί να στερηθεί της νομικής του ικανότητας βάσει ιατρικής διάγνωσης ψυχικής ασθένειας ή ψυχικής αναπηρίας. Σε περίπτωση βελτίωσης ή ανάκαμψης αργότερα, ένα άτομο μπορεί να αναγνωριστεί ως ικανό από το δικαστήριο. Η Επιτροπή [2] Νομικών Στατιστικών και Ειδικών Λογαριασμών των Γενικών Εισαγγελέων αναφέρει ότι ο αριθμός των ατόμων, που βρέθηκαν νομικά ανίκανοι, είναι πάνω από 35.000 και τοπικές πρωτοβουλίες, όπως η Daryniana, εκτιμούν ότι στην πράξη υπάρχουν λιγότερα από 100 άτομα διαγνωσμένα με νοητική αναπηρία και έχουν λάβει άδεια νομικής ικανότητας από τα δικαστήρια.
Το Σύνταγμα της Δημοκρατίας του Καζακστάν ορίζει ότι η ανθρώπινη αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα είναι απαραβίαστα. Ωστόσο, μεταξύ όλων των τύπων αναπηρίας, τα άτομα με ψυχοκοινωνικές αναπηρίες αντιμετωπίζουν μεγαλύτερα εμπόδια, καθώς δεν υπάρχουν σαφείς οδηγοί ή κανονισμοί για το πώς τα άτομα, που στερούνται δικαιοπρακτικής ικανότητας, μπορούν να υποστηρίξουν τα δικαιώματα και τις ανάγκες τους.
Ο νόμος για την κοινωνική προστασία των ατόμων με αναπηρία είναι επίσης ξεπερασμένος. Αν και ο νόμος διασφαλίζει την παροχή υπηρεσιών για άτομα με αναπηρία και καθορίζει τη νομική, οικονομική και κοινωνική ένταξη, βασίζεται κυρίως σε ένα ξεπερασμένο σοβιετικό σύστημα. Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι πολλές από αυτές τις υπηρεσίες και είδη περίθαλψης παρέχονται σε υπερπλήρεις εγκαταστάσεις με περιορισμένες δυνατότητες εξατομικευμένης φροντίδας ή για την αντιμετώπιση ανησυχιών για περαιτέρω κοινωνική και οικονομική ένταξη. Επίσης, ένα άτομο, που κρίνεται νομικά ανίκανο, δεν μπορεί να εισέλθει στην αγορά εργασίας, πράγμα που έρχεται σε αντίθεση με όσα ορίζει ο Νόμος για την Κοινωνική Προστασία για την οικονομική ένταξη. Τέτοιες γκρίζες ζώνες στη νομοθεσία και ο τρόπος, με τον οποίο λειτουργούν κατά την εφαρμογή, είναι μεταξύ των ανησυχιών, που εγείρουν ακτιβιστές από την Rukh και παρόμοιες πρωτοβουλίες.
Αφού πέρασε επτά χρόνια στο πρόγραμμα, ο Aidar έφυγε τον Ιούλιο, καθώς τελικά απέκτησε την πλήρη νομική του ικανότητα. Έχει αποκτήσει κοινωνικές δεξιότητες και μπορεί πλέον να ζει ανεξάρτητα, βασιζόμενος σε λιγότερη βοήθεια από πριν. Κατά τη διάρκεια της θητείας του στο πρόγραμμα, ο Aidar μπόρεσε να εξασφαλίσει κρατική στέγαση, κάτι που ωφέλησε επίσης στην ακρόαση του δικαστηρίου για να αποδείξει τη νομική του ικανότητα.
У меня есть квартира, своя работа и я сам принимаю решения.
Έχω δικό μου διαμέρισμα, δική μου εργασία και παίρνω αποφάσεις μόνος μου.
Το ταξίδι του Aidar προς την ανεξαρτησία του, όπως το αποκάλεσε, θέτει προηγούμενο για προγράμματα ψυχιατρικής αποκατάστασης στο Καζακστάν. Η επιτυχία του είναι ένα μονοπάτι και η αρχή για περαιτέρω συστημικές αλλαγές στην περίθαλψη ψυχικής υγείας στο Καζακστάν.