Τέσσερις λαμπερές Αφρικανές (από αριστερά προς τα δεξιά: Gladys Asare, Rita Mensah, Shelia Asamoah και Augustina Mensah) παρουσιάζουν τα μοδάτα ρούχα τους προς πώληση στην αγορά Κβάμε Νκρούμαχ στην Άκρα της Γκάνας στις 13 Αυγούστου 2015. Η εικόνα είναι ευγενική προσφορά του Jonathan Torgovnik/Getty Images /Images of Empowerment [1], με την επιφύλαξη ορισμένων δικαιωμάτων [2], CC BY-NC 4.0 [3].
Κάθε χρόνο, αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων συγκεντρώνονται για παγκόσμιες συνόδους κορυφής, ένα ουσιαστικό μέρος της ροής της διεθνούς διπλωματίας. Η σύνοδος κορυφής του Παρισιού, στην οποία συμμετείχαν Αφρικανοί ηγέτες τον Μάιο του 2021 [4], δεσμεύτηκε να είναι μια από τις σπάνιες: μια σύνοδος κορυφής για την αλλαγή της Αφρικής, όχι για την αλλαγή της διατύπωσης της ρητορικής για την Αφρική.
Ειλικρινά, όμως, είναι εύκολο να είμαστε δύσπιστοι σχετικά με το τι επιτυγχάνουν οι παγκόσμιες σύνοδοι κορυφής. Συνήθως προσφέρονται για ακριβές φωτογραφήσεις, στημένες ομιλίες, που υποστηρίζουν ήπιες γραφειοκρατικές δηλώσεις, που ωθούν τα πράγματα στην επόμενη σύνοδο κορυφής. Ανεξαρτήτως αυτού, οι σύνοδοι κορυφής εξακολουθούν να έχουν σημασία [5], αν και είναι σπάνιες οι σύνοδοι κορυφής με γνήσια, μακροχρόνια αποτελέσματα.
Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν φιλοξένησε Αφρικανούς ηγέτες και επικεφαλής παγκόσμιων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων για μια σύνοδο κορυφής, που προσπάθησε να στηρίξει τις αφρικανικές οικονομίες, που επλήγησαν σκληρά από την πανδημία του COVID-19. Στην κορυφή της ατζέντας τοποθετήθηκαν τα θέματα διαγραφής χρέους και οικονομικής στήριξης μέσω της παροχής ειδικού δικαιώματος για τις αφρικανικές χώρες, που χορηγεί το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ).
Μόνο ο χρόνος θα είναι κριτής της συνόδου κορυφής: θετική, εάν τα χρέη ακυρωθούν ή μειωθούν και επιτευχθεί ένας νέος κύκλος βιώσιμης ανάπτυξης στις οικονομίες. Και παρόλο που τα χρέη είναι ένα μεγάλο πρόβλημα, το πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι οι αφρικανικές χώρες πληρώνουν πάρα πολλούς τόκους [6] σε αυτά τα χρέη. Για παράδειγμα, οι πληρωμές για υπηρεσίες χρέους κατά μέσο όρο παραμένουν οι ταχύτερα αναπτυσσόμενες δαπάνες [7] στον δημοσιονομικό προϋπολογισμό της υποσαχάριας Αφρικής. Οι αυξανόμενες πληρωμές για τις υπηρεσίες χρέους αποτελούν μείζονα ανησυχία.
Στο Παρίσι, όμως, για τη σύνοδο κορυφής της οικονομικής ανάκαμψης μετά τον COVID-19, οι περισσότεροι αρχηγοί κρατών της Αφρικής και της Ευρώπης, με επικεφαλής τον Πρόεδρο Σαρλ Μισέλ του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, δημοσίευσαν ένα άρθρο γνώμης, που ζητούσε μια Νέα Συμφωνία [8] για την Αφρική, ένα νέο πλαίσιο για την αντιμετώπιση της αποδυνάμωσης των θεσμών, που στηρίζουν τη διεθνή αλληλεγγύη και τη συνεργασία μεταξύ των χωρών.
Για την πρώτη πρωτοβουλία σε αυτή τη “νέα συμφωνία”, οι φτωχότερες αφρικανικές χώρες χωρίς πρόσβαση σε εμβόλια για τον COVID-19 θα υποστηριχθούν μέσω της χρήσης των ειδικών δικαιωμάτων του ΔΝΤ για την αντιμετώπιση των ανισοτήτων στην απόκτηση εμβολίων. Δεύτερον, θα επικεντρωθεί σε επενδύσεις μεγάλης κλίμακας στην υγεία, την εκπαίδευση και την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής για να υποστηρίξει την ανάκαμψη και την πρόοδο της ηπείρου προς την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης του 2030 [9]. Αυτή η δεύτερη πρωτοβουλία θα επιτευχθεί ενισχύοντας παράλληλα τους ρόλους των αφρικανικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων σε μια νέα διεθνή χρηματοοικονομική αρχιτεκτονική. Τρίτον, θα δοθεί έμφαση στον επιχειρηματικό δυναμισμό της ηπείρου με τη βελτίωση της πρόσβασης στη χρηματοδότηση για Αφρικανούς επιχειρηματίες.
Η πανδημία και οι προοπτικές αυτής της νέας συμφωνίας αύξησαν αναμφίβολα την πίεση στην Ευρώπη, στις ανεπτυγμένες χώρες και στις κυβερνήσεις να εκμεταλλευτούν αυτή την ευκαιρία για να πραγματοποιήσουν μια αλλαγή γενιάς στην Αφρική. Τα διδάγματα των τελευταίων μηνών είναι πως οι ανεπτυγμένες χώρες, για το δικό τους συμφέρον, δεν μπορούν να αγνοήσουν άλλες χώρες και ηπείρους.
Ασθένειες [10] χιλιάδες μίλια μακριά, που οδηγούν σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία, μπορούν να μας επηρεάσουν όλους. Έτσι, για λόγους ατομικού συμφέροντος αλλά και ευπρέπειας, οι κυβερνήσεις στον ανεπτυγμένο κόσμο δεν μπορούν πλέον να γυρίσουν την πλάτη τους στην Αφρική. Γι’ αυτό, αυτή η Νέα Συμφωνία θα μπορούσε να είναι η στιγμή της πραγματικής ευκαιρίας και η καλύτερη ευκαιρία για μια γενιά στην Αφρική. Να πώς:
Πρώτον, η Αφρική αλλάζει. Και προς το καλύτερο, μάλιστα. Πολλοί νέοι ξεκινούν επιχειρήσεις. Έρευνα του 2020 [11] αποκάλυψε ότι οι μισοί από τους νέους Αφρικανούς δήλωσαν ότι θα ξεκινούσαν μια επιχείρηση, εάν τους πρόσφεραν 100 δολάρια. Αυτό προμηνύεται καλό για την ήπειρο. Έχει δημιουργηθεί μια νέα γενιά Αφρικανών, αφοσιωμένων στην επιχειρηματικότητα, με τους οποίους μπορεί να συνεργαστεί ο υπόλοιπος κόσμος. Ως εκ τούτου, η πρωτοβουλία για τη χρηματοδότηση των επιχειρηματιών είναι ευπρόσδεκτη.
Όμως, για να πετύχει αυτή η πρωτοβουλία, πρέπει να υπάρξει πρόσβαση σε νέες αγορές, παράλληλα με τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων. Οι Αφρικανοί επιχειρηματίες πρέπει να έχουν πρόσβαση σε ανεπτυγμένες αγορές για να εμπορεύονται ή να πουλούν τα προϊόντα τους και να αγοράζουν υλικά εισροών, εάν θέλουν να είναι μέρος ενός πραγματικά παγκόσμιου κόσμου. Η δημιουργία της Αφρικανικής Ηπειρωτικής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών (AfCFTA) [12] σηματοδότησε την πρόθεση για νέες εμπορικές σχέσεις με τον υπόλοιπο κόσμο. Και η Ευρώπη θα έχει τεράστιο αντίκτυπο στην επιτυχία της AfCFTA, καθώς η Ευρώπη είναι ο κορυφαίος και ιστορικά σημαντικός [13] εμπορικός εταίρος της Αφρικής.
Δεύτερον, εάν τα τελευταία χρόνια των σχέσεων με την Αφρική ορίζονταν από τη μη βιώσιμη ανάπτυξη, η επιτυχία αυτής της νέας συμφωνίας θα καθοριστεί από την ποιότητα της διακυβέρνησης στην Αφρική. Αυτό θέλουν οι Αφρικανοί αυτής της γενιάς: καθαρές και διαφανείς κυβερνήσεις δεσμευμένες να βελτιώσουν τη ζωή των πολιτών τους. Όπως είναι ευρέως γνωστό, η σωστή βοήθεια σε συνδυασμό με τη σωστή ηγεσία [14] μπορεί να βοηθήσει τις χώρες να ξεπεράσουν τις τεράστιες προκλήσεις, που αντιμετωπίζουν. Έτσι, η ικανότητα της Αφρικής για καλή και διαφανή διακυβέρνηση θα πρέπει να οικοδομηθεί για να υποστηρίξει κάθε προσπάθεια βιώσιμης ανάπτυξης. Και καθώς η Αφρική συνεχίζει να αναπτύσσεται και να βελτιώνει τη διακυβέρνησή της, υπάρχει μια ευκαιρία να αλλάξει ριζικά η σχέση μεταξύ Αφρικής, Ευρώπης και του υπόλοιπου κόσμου.
Τέλος, παράλληλα με τις κυβερνήσεις που λειτουργούν, η Αφρική χρειάζεται τεχνολογίες να λειτουργούν. Η επερχόμενη εποχή της ψηφιακής επανάστασης πλησιάζει και αυτή η γενιά Αφρικανών δεν σκοπεύει να παρασυρθεί μες στα απόνερα. Αυτή η γενιά σκοπεύει να διαδραματίσει βασικό ρόλο στη διαμόρφωση της ψηφιακής επανάστασης. Η Αφρική φιλοξενεί πολλούς από τους νεότερους πληθυσμούς [15] στον κόσμο, οι οποίοι χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο κινητά τηλέφωνα [16]. Ένα ισχυρό και σταθερό ψηφιακό οικοσύστημα είναι ιδιαίτερα κρίσιμο για τη μελλοντική επιτυχία της ανάπτυξης, καθώς η πρόσβαση σε ψηφιακές συσκευές ενισχύει την πληροφόρηση των καταναλωτών και την οικονομική ένταξη. Έτσι, καθώς η νέα συμφωνία προετοιμάζεται για τη χρηματοδότηση επενδύσεων στην Αφρική, πρέπει να είναι κεντρικό στοιχείο η επένδυση σε ένα ψηφιακό οικοσύστημα.
Υπάρχουν πολλά στον σημερινό παγκοσμιοποιημένο κόσμο για να χαροποιήσουν σκεπτικιστές και μοιρολάτρες. Τα ιδανικά, που εκτίθενται στο άρθρο γνώμης [17], που δημοσίευσαν Αφρικανοί και Ευρωπαίοι ηγέτες κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής για την οικονομική ανάκαμψη μετά τον COVID-19 στο Παρίσι τον Μάιο του 2021, ήταν μια εξαιρετικά φιλόδοξη πρόκληση για τον κόσμο. Ωστόσο, αυτή η νέα συμφωνία είναι σαφώς παραδόσιμη. Τα προβλήματα, που θα αντιμετωπίσουμε, δεν πρέπει να υποτιμηθούν, αλλά αυτή είναι η καλύτερη ευκαιρία για την Αφρική εδώ και μια γενιά ολόκληρη. Το αν θα επιτευχθεί ή όχι, εξαρτάται πλέον από την ηγεσία της Αφρικής και της Ευρώπης. Δεν υπάρχει εγγύηση επιτυχίας, αλλά η αποτυχία δεν πρέπει να οφείλεται στο να θέλεις να προσπαθήσεις.