- Global Voices στα Ελληνικά - https://el.globalvoices.org -

Αποικιακές προκαταλήψεις και εμβολιαστικός εθνικισμός οδηγούν σε αφρικανικές απαγορεύσεις μετακίνησης λόγω COVID-19

· Σύνταξη Nwachukwu Egbunike, Lisa Plank, Rosemary Ajayi, Pernille Baerendtsen Μετάφραση Evangelia Batra

Κατηγορίες: Υπο-Σαχάρια Αφρική, Εσουατίνι, Ζάμπια, Ζιμπάμπουε, Η.Π.Α., Ηνωμένο Βασίλειο, Καναδάς, Λεσόθο, Μαλάουι, Μοζαμβίκη, Μποτσουάνα, Ναμίμπια, Νότια Αφρική, Διεθνείς Σχέσεις, Εθνότητα & φυλή, Επιστήμη, Μέσα των πολιτών, Πολιτική, Ταξίδια, Υγεία, COVID-19

Μία μητέρα εμβολιάζεται στη Νότια Αφρική. Εικόνα από USAID/South Africa [1], στις 3 Σεπτεμβρίου, 2021 (CC BY-NC 2.0 [2]).

Στις 25 Νοεμβρίου, ο υπουργός Υγείας της Νότιας Αφρικής Joe Phaahla ανακοίνωσε τον εντοπισμό [3]μιας νέας μετάλλαξης του COVID-19 στην επαρχία Γκαουτένγκ της χώρας. Η μετάλλαξη B.1.1.529 ή Όμικρον του COVID-19 αναλύθηκε πρώτα [4] στην Μποτσουάνα από τον Δρ Sikhulile Moyo, έναν επιστήμονα από τη Ζιμπάμπουε με έδρα εκεί. 

Έκτοτε, τα δυτικά έθνη επανέλαβαν την αποικιακή επισήμανση της Αφρικής ως “άρρωστης ηπείρου” αγωνιζόμενοι να απαγορεύσουν τις πτήσεις προς τη μολυσμένη από τον COVID-19 Νότια Αφρική, όπως θεωρούν. Ταυτόχρονα, οι απαιτήσεις εισόδου για άτομα από δυτικές χώρες παραμένουν οι ίδιες, ακόμα κι αν έχουν σημαντικά υψηλότερο αριθμό κρουσμάτων από τις αφρικανικές χώρες.

Αυτές οι προκαταλήψεις προς τις αφρικανικές χώρες προκάλεσαν οργή από τις αφρικανικές κυβερνήσεις και τους πολίτες. 

Ο Πρόεδρος της Νότιας Αφρικής Σίριλ Ραμαφόζα τις χαρακτήρισε [5]ως “αδικαιολόγητες και άδικες” διακρίσεις. Οι απαγορεύσεις πτήσεων στις αφρικανικές χώρες ενίσχυσαν την κυρίαρχη δυτική αφήγηση ότι “μόνο ασθένειες και χάος έρχονται από την Αφρική”, επιμένει η Δρ Yolande Bouka, επίκουρη καθηγήτρια πολιτικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο Κουίνς του Καναδά. Κι αυτό, παρά το γεγονός ότι “η ήπειρος τα πήγε καλύτερα παρά το εμβολιαστικό απαρτχάιντ και τους περιορισμένους πόρους. Και το πιο σημαντικό διαγράφοντας τη συμβολή της Αφρικής στην καταπολέμηση του COVID-19″, έγραψε στο Twitter [6] η Bouka.

Η δυτική προοπτική για τις υπηρεσίες υγείας στην Αφρική παραμένει η ίδια όπως ήταν τον 19ο αιώνα, ένα “έργο [7] αποικιακής κατάκτησης και κυριαρχίας”, σύμφωνα με την ιστορικό Jessica Pearson-Patel. Η δημοσιογράφος Samira Sawlani υποστηρίζει περαιτέρω σε ένα τουίτ [8]ότι “η αποικιοκρατία χτίστηκε και ενισχύθηκε μέσω της ιδέας ότι η Δύση είναι ανώτερη από εκείνες, στις χώρες που αποίκισαν. Αυτό δεν έχει αλλάξει. Απλώς φαίνεται και εξελίσσεται λίγο διαφορετικά”.

Όχι μόνο οι ίδιοι οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί έλαβαν κριτική, αλλά και η γλώσσα που χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει την ανακάλυψη και την εξάπλωση της νέας μετάλλαξης του ιού. Σε ένα τουίτ [9], ο Νοτιοαφρικανός πολίτης Graeme Codington επισημαίνει τον ρόλο των μέσων ενημέρωσης και το πώς οι “τεμπέληδες δημοσιογράφοι” τον κάνουν λάθος. “Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι το ιατρικό μας σύστημα είναι ένα από τα πρώτα, που εντόπισε νέες μεταλλάξεις του Covid. (…) Αποτελεί έκπληξη το πώς οι τεμπέληδες δημοσιογράφοι φτιάχνουν τίτλους”, γράφει ο Codington. 

Η νοοτροπία περί “δυο μέτρων και δυο σταθμών” των Ηνωμένων Πολιτειών ήταν πιο προφανές. Από τη μία πλευρά, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ είπε [10] ότι η διαφάνεια της Νότιας Αφρικής στην ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τη μετάλλαξη Όμικρον “θα πρέπει να χρησιμεύσει ως πρότυπο για τον κόσμο”. Ωστόσο, οι ΗΠΑ ήταν ένα από τα πρώτα δυτικά έθνη, που απαγόρευσαν τις πτήσεις από τη Νότια Αφρική, με την επιδεικτική πρόφαση της “επιστήμης”, σύμφωνα με ένα τουίτ στις 26 Νοεμβρίου [11] από τον Πρόεδρο Τζο Μπάιντεν. 

Αφού εντοπίστηκαν δύο περιστατικά της νέας μετάλλαξης στο Ηνωμένο Βασίλειο, έξι αφρικανικές χώρες μπήκαν στην κόκκινη λίστα τους. Δύο ημέρες αργότερα, τέσσερις άλλες χώρες στην υποσαχάρια Αφρική μπήκαν στην κόκκινη λίστα. Άτομα από τη Νότια Αφρική, την Μποτσουάνα, το Λεσότο, την Εσουατίνι, τη Ναμίμπια, τη Ζιμπάμπουε, το Μαλάουι, τη Μοζαμβίκη, τη Ζάμπια και την Αγκόλα απαγορεύεται πλέον να εισέρχονται στο Ηνωμένο Βασίλειο. 

Μια μέρα αργότερα, η ΕΕ ακολούθησε το Ηνωμένο Βασίλειο. “Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε σήμερα στα κράτη μέλη να ενεργοποιήσουν μία παύση έκτακτης ανάγκης στα ταξίδια από τη Νότια Αφρική και άλλες πληγείσες χώρες. Όλα τα αεροπορικά ταξίδια από και προς αυτές τις χώρες θα πρέπει να ανασταλούν, έως ότου κατανοήσουμε ξεκάθαρα πόσο σοβαρές είναι οι μεταλλάξεις αυτής της νέας παραλλαγής”, είπε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν [14], πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. 

Έκτοτε, η Αυστραλία και η Ταϊλάνδη ενώθηκαν με τις ΗΠΑ, τη Βραζιλία και τον Καναδά στην επιβολή [15]ταξιδιωτικών απαγορεύσεων από τις χώρες της Νότιας Αφρικής. Η Ιαπωνία, το Ισραήλ, το Μαρόκο [16], το Ομάν [17] και η Τζαμάικα [18]ακολούθησαν το παράδειγμά τους. 

Εν τω μεταξύ, οι αριθμοί των κρουσμάτων στην Ευρώπη βρίσκονται στο υψηλότερο επίπεδο από την αρχή της πανδημίας. Αυτή η αύξηση οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, [19] όπως η άρνηση εμβολιασμού, η παραλλαγή Δέλτα και οι χαλαροί περιορισμοί. Παρόλο που η νέα μετάλλαξη εντοπίστηκε σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες και στον Καναδά, το Ισραήλ, την Αυστραλία και το Χονγκ Κονγκ, οι ταξιδιωτικές απαγορεύσεις επιβάλλονται μέχρι στιγμής μόνο σε αφρικανικές χώρες. 

Déjà vu αποικιακού ρατσισμού 

Παρόμοια κατηγοριοποίηση της Αφρικής ως φυτώριο της νόσου εκδηλώθηκε στο απόγειο της επιδημίας Έμπολα το 2014. Αυτό αποδεικνύεται από το εξώφυλλο του περιοδικού Newsweek, το οποίο περιείχε μια φωτογραφία ενός χιμπατζή με την επικεφαλίδα [20]: “Μια πίσω πόρτα για τον Έμπολα: Το λαθρεμπόριο κρέατος θα μπορούσε να προκαλέσει επιδημία στις ΗΠΑ”.

Αλλά αυτό δεν ήταν απλώς μια γκάφα. Αντίθετα, αντιπροσωπεύει αυτό που οι δημοσιογράφοι της Washington Post, Laura Seay και Kim Yi Dionne, περιγράφουν ως [21] “τη μακρά και άσχημη παράδοση να αντιμετωπίζουμε τους Αφρικανούς ως άγρια ζώα και την αφρικανική ήπειρο ως ένα βρώμικο, άρρωστο μέρος που πρέπει να φοβόμαστε”.

Δεν έχουν αλλάξει πολλά το 2021. 

Είναι ειρωνικό το γεγονός ότι έχει τεθεί κόκκινος συναγερμός στις αφρικανικές χώρες, που ηγούνται της παγκόσμιας προσπάθειας για τον εντοπισμό αυτής της μετάλλαξης, ιδιαίτερα όταν αρκετές αφρικανικές χώρες επέβαλαν αυστηρότερα [22] μέτρα, όπως την υποχρεωτική χρήση μάσκας [23] σε εξωτερικούς χώρους, για τον περιορισμό του κορωνοϊού. Αυτά τα μέτρα επιβάλλονταν ήδη στα περισσότερα μέρη της Αφρικής, ενώ οι ΗΠΑ είχαν εμπλακεί σε κομματικές ιδεολογικές πολιτικές [24] για τη χρήση ή όχι της μάσκας. Μία κοινή αναφορά από τις επιστημονικές και υγειονομικές επιτροπές της Βουλής των Κοινοτήτων επιβεβαίωσαν ότι το Ηνωμένο Βασίλειο χειρίστηκε “ [25]πολύ χειρότερα” από πολλές άλλες χώρες τις πρώτες μέρες της πανδημίας λόγω της “ομαδικής σύσκεψης” μεταξύ επιστημόνων και κυβερνητικών υπαλλήλων, οδηγώντας σε περισσότερους από 150.000 θανάτους. 

Ενώ η Ευρώπη και οι ΗΠΑ κατηγορούν την Αφρική για την εξάπλωση του ιού, οι πολιτικές τους υπονομεύουν την παγκόσμια αντίδραση στον COVID-19. Ο εθνικισμός των εμβολίων της Δύσης τονίζει την αποκλειστική εξάρτηση από ιδιωτικές εταιρείες με διπλώματα ευρεσιτεχνίας για το εμβόλιο COVID-19 σε συνδυασμό με τη δυναμική ενός συστήματος ελεύθερης αγοράς για τον προσδιορισμό του ποιος θα κάνει το εμβόλιο. Με πιο απλά λόγια, αυτό σημαίνει ότι οι χώρες με περισσότερα χρήματα θα πάρουν το εμβόλιο. 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ: Εβολιασμός COVID-19 στην Αφρική: Μεταξύ της ήπιας διπλωματίας της Κίνας και τον εμβολιαστικό εθνικισμό της Δύσης, Μέρος I [26] & Μέρος II [27] 

Οι ΗΠΑ και η ΕΕ έκαναν με επιτυχία προκαταβολικές παραγγελίες [28] για εκατομμύρια εμβόλια, αφήνοντας πολύ λίγα για τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες. Οι συνέπειες, όπως είναι πλέον εμφανές με την παραλλαγή Όμικρον, είναι ότι η Ευρώπη και οι ΗΠΑ, που προσπάθησαν να εμβολιάσουν το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού τους πριν από τις λιγότερο πλούσιες χώρες [29], θα συνεχίσουν να αγωνίζονται για να περιορίσουν τον ιό, μέχρι να εμβολιαστούν πλήρως και άλλες χώρες. 

Παρά τον εμβολιαστικό εθνικισμό των δυτικών χωρών, η Αφρική φαίνεται να τα πήγε καλύτερα στον περιορισμό της εξάπλωσης του COVID-19. Μέχρι τις 29 Νοεμβρίου, η Αφρική έχει καταγράψει 221.635 θανάτους σε σύγκριση με τους 1.104.494 στην Ασία, 2.341.205 στην Αμερική και 1.491.599 στην Ευρώπη σύμφωνα με το [30] το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου Νοσημάτων. Επιπλέον, “η αναλογία περιστατικών-θνησιμότητας (CFR) για τον COVID-19 στην Αφρική είναι χαμηλότερη από την παγκόσμια”, σύμφωνα με μία μελέτη, [31]που διεξήχθη από τον οργανισμό Partnership for Evidence-based Response to COVID-19 (PERC), που εξηγεί γιατί το ποσοστό θνησιμότητας ήταν χαμηλότερο στην ήπειρο. 

Μια μελέτη από τους μελετητές δημόσιας υγείας, Δρ Itai Chitungo και Δρ Mathias Dzobo, υποστηρίζει ότι [32] “δεν είναι ακριβές να προσφέρουμε περιορισμένη ικανότητα δοκιμών, φτωχά συστήματα υγείας και ελλιπή αναφορά ως τις μόνες εξηγήσεις για τον χαμηλότερο αριθμό κρουσμάτων COVID-19, που αναφέρθηκαν στην Αφρική”. Ο νεαρός πληθυσμός της ηπείρου, το ευνοϊκό κλίμα και η γρήγορη δράση συνέβαλαν [33] στον περιορισμό της πανδημίας. 

Μια άλλη εξήγηση για τα χαμηλά ποσοστά θνησιμότητας από τον COVID-19 στην ήπειρο δόθηκε από τον Δρ Olúwatómidé Adéoyè, έναν επιστήμονα ανάπτυξης φαρμάκων με έδρα τη Λισαβόνα της Πορτογαλίας. Ο Adéoyè είπε στο Global Voices μέσω προσωπικών μηνυμάτων στο Twitter ότι οι αιματολογικές εξετάσεις, γνωστές ως ορολογικές έρευνες, που διεξήχθησαν στη νοτιοανατολική [34], νοτιοδυτική [35] και βορειοδυτική [36] Νιγηρία, “υποδηλώνουν ότι περίπου το 25 έως 50% έχει ήδη προσβληθεί από τον COVID. Όταν αντιστοιχίζεται με την ηλικία και τη συννοσηρότητα με προσαρμοσμένο κίνδυνο θανάτου ή νοσηλείας, είναι λογικό ότι εμείς [οι Νιγηριανοί] δεν έχουμε επηρεαστεί τόσο πολύ”. 

Το ποσοστό χορήγησης εμβολίων ανά ήπειρο δείχνει την Αφρική να ακολουθεί με 2,98%, ενώ η Ασία (67,9%), η Ευρώπη (11,9%) και η Βόρεια Αμερική (9,4%) βρίσκονται στην κορυφή του διαγράμματος. 

Το ποσοστό χορήγησης εμβολίων ανά ήπειρο μέχρι τον Νοέμβριο 2021. Εικόνα από: Our World in Data [37].

Ο Δρ Ayoade Alakija, μέλος της Συμμαχίας Παροχής Εμβολίων της Αφρικανικής Ένωσης, κατηγόρησε τη Δύση για συσσώρευση εμβολίων και άρνηση παραίτησης από διπλώματα ευρεσιτεχνίας. “Είναι αποτέλεσμα αποθησαυρισμού από χώρες υψηλού εισοδήματος του κόσμου και ειλικρινά, είναι απαράδεκτο. Αυτές οι ταξιδιωτικές απαγορεύσεις βασίζονται στην πολιτική και όχι στην επιστήμη”, είπε [38] ο Alakija.

Μέχρι τον Μάρτιο 2021, ο οργανισμός COVAX, του οποίου εντολή ήταν η εξασφάλιση του δίκαιου ποσοστού εμβολιασμών κατά του κορωνοϊού σε κάθε χώρα, ανέθεσε περισσότερες από [39] 500.000 δόσεις στο Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο είχε ήδη πετύχει ένα υψηλό ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης. Από την άλλη, η Μποτσουάνα, η οποία δεν είχε ξεκινήσει το εμβολιαστικό πρόγραμμα, έλαβε τον πενιχρό αριθμό των 20.000 δόσεων του εμβολίου. 

Οι αφρικανικές χώρες [40] αντιμετωπίζουν προκλήσεις όσον αφορά τη διανομή των εμβολίων λόγω προβλημάτων αποθήκευσης, κυβερνητικής γραφειοκρατίας, δισταγμού για τη λήψη του εμβολίου και παραπληροφόρησης [41] σχετικά με το εμβόλιο. Αλλά ο δισταγμός για τη λήψη εμβολίων κατά του COVID-19 δεν είναι αποκλειστικός στην ήπειρο. Μια μελέτη έδειξε ότι ο δισταγμός εμβολιασμού είναι υψηλότερος σε πλουσιότερα έθνη [42] όπως η Ρωσία και οι ΗΠΑ. Αυτή η θέση επιβεβαιώθηκε από μια άλλη μελέτη του καθηγητή παθολογίας Malik Sallam, η οποία έδειξε ότι [43] η Ιταλία, η Ρωσία, η Πολωνία, οι ΗΠΑ και η Γαλλία είχαν χαμηλά ποσοστά αποδοχής εμβολίου κατά του COVID-19. 

Επιστήμονες εξετάζουν τη μετάλλαξη Όμικρον

Ο ισχυρισμός του προέδρου των ΗΠΑ ότι η απαγόρευση ταξιδιού στην Αφρική βασίστηκε στην “επιστήμη [11]“ αντικρούεται από πολλούς έγκριτους επιστήμονες.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) δήλωσε ότι “δεν είναι ακόμη ξεκάθαρο [44]“, εάν η μετάλλαξη Όμικρον μεταδίδεται πιο γρήγορα και έχει πιο έντονα συμπτώματα από τη Δέλτα του COVID-19. Ο Δρ Amesh Adalja, an καθηγητής μολυσματικών ασθενειών στο Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς, είπε στην Associated Press [45] ότι η αυτόματη απαγόρευση ταξιδιού από Δυτικούς πολιτικούς ήταν αντιπαραγωγική, επειδή οι χώρες έχουν ήδη γρήγορες εξετάσεις και εμβόλια. 

Η Caroline Colijn, μαθηματικός και επιδημιολόγος στο Πανεπιστήμιο Simon Fraser του Καναδά, εκτιμά ότι [46] “η μετάλλαξη Όμικρον έχει ήδη ανιχνευθεί σε χώρες εκτός της στοχευόμενης περιοχής”. Στις 29 Νοεμβρίου, έξι Σκωτσέζοι υπήκοοι χωρίς ιστορικό ταξιδιού [47] βρέθηκαν θετικοί στη μετάλλαξη Όμικρον. Ομοίως, η νέα μετάλλαξη ήταν ήδη παρούσα στην Ολλανδία έως τις 19 Νοεμβρίου, δήλωσε [48] το Εθνικό Ινστιτούτο Δημόσιας Υγείας (RIVM).

Αντίθετα, επιστήμονες στο Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς έχουν δείξει ότι η χώρα, που αναφέρει πρώτη το αποτέλεσμα της αλληλουχίας του COVID-19 στη νέα μετάλλαξη, “ίσως να μην είναι η προέλευση”. Η Δρ Jennifer Nuzzo, ανώτερη μελετήτρια στο Κέντρο Ασφάλειας Υγείας στο Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς, υποστηρίζει επίσης [51]ότι “η τιμωρία των χωρών, που αναφέρουν μεταλλάξεις, μπορεί να έχει ανατριχιαστικό αποτέλεσμα στην παρακολούθηση των μεταλλάξεων”. 

Εξάλλου, το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων της Αφρικής λέει ότι [52] “η επιβολή απαγορεύσεων σε ταξιδιώτες από χώρες, όπου αναφέρεται μια νέα παραλλαγή, δεν έχει αποφέρει ουσιαστικό αποτέλεσμα”. Κατά συνέπεια, είναι “αφελές” χώρες, όπως οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, να πιστεύουν ότι η επιβολή ταξιδιωτικών περιορισμών θα “αποτρέψει την εισαγωγή” της νέας μετάλλαξης όμικρον του Covid, είπε [53]στο Channel 4 News ο ο εμβολιολόγος καθηγητής Shabir Madhi. 

Ο πρόεδρος του ΠΟΥ, Tedros Adhanom Ghebreyesus, επιβεβαιώνει [54]πως “όσο περισσότερο επιτρέπουμε στον ιό COVID-19 να κυκλοφορεί, να μεταλλάσσεται και να γίνεται δυνητικά πιο επικίνδυνος”, τόσο λιγότερο ασφαλής γίνεται ο κόσμος μας, ανεξάρτητα από την τοποθεσία, τον ρυθμό εμβολιασμού και την ευημερία της χώρας.