“Μικρόφωνο στο χέρι”: Τοιχογραφία του ιθαγενούς ραδιοφωνικού σταθμού στην Κόριντο της Κάουκα. Φωτογραφία: Willian Mavisoy Muchavisoy.
Η ειρήνη δεν έχει φτάσει ακόμη στην Κάουκα στη νοτιοδυτική Κολομβία, παρά την ειρηνευτική συμφωνία που υπογράφηκε πριν από πέντε χρόνια. Το 2021, έγιναν 12 σφαγές ντόπιων εκεί. Δεκαεπτά υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και 36 πρώην αντάρτες σκοτώθηκαν σε αυτήν την επαρχία, σύμφωνα με την κολομβιανή ΜΚΟ Indepaz [1]. Οι αυτόχθονες φορείς επικοινωνίας είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι, καθώς κάνουν δημοσιογραφικό έργο επί τόπου, ενώ οι κοινότητες εργάζονται για να απελευθερωθούν οι ίδιες και η μητέρα γη.
Η τοποθεσία της Κάουκα αποτελεί ιδανικό διάδρομο για εμπόρους κοκαΐνης και κάνναβης. Αποτελεί σκηνικό για βίαιες διαμάχες [2] μεταξύ πρώην μελών του αντάρτικου, όπως οι Επαναστατικές Ένοπλες Δυνάμεις Κολομβίας [3] και ο Εθνικός Απελευθερωτικός Στρατός [4], παραστρατιωτικές ομάδες που διεξάγουν παράνομες δραστηριότητες, και εθνικές και διεθνείς εταιρείες, που θέλουν να δημιουργήσουν έργα υδροηλεκτρικής ενέργειας, εξόρυξης, υλοτομίας, εκτεταμένων βοοειδών και ζαχαρόμυλων.
Οι ιθαγενείς κινδυνεύουν περισσότερο. Ωστόσο, παρά τους κινδύνους, συνεχίζουν να αναπτύσσουν κανάλια επικοινωνίας και να ενημερώνουν τους ντόπιους σχετικά με τις στερήσεις γης, τη βία και τους αυτόχθονες πολιτισμούς. Εντούτοις, οι αυτόχθονες φορείς επικοινωνίας, οι οποίοι ως επί το πλείστον κάνουν έρευνα στον ελεύθερο χρόνο τους και χρησιμοποιούν τοπικούς ραδιοφωνικούς σταθμούς, συχνά δεν αναγνωρίζονται ως δημοσιογράφοι, γεγονός που επιφέρει μια άλλη σειρά διακρίσεων.
Από την ισπανική εισβολή το 1492, νόμιμοι και παράνομοι παράγοντες προσπαθούν να εκμηδενίσουν τα εδάφη των αυτοχθόνων, καθώς οι ντόπιοι αντιστέκονται. Το 2009, το Συνταγματικό Δικαστήριο της Κολομβίας είπε [5] ότι οι αυτόχθονες αντιμετωπίζουν εξόντωση, ωστόσο, 12 χρόνια αργότερα, οι δολοφονίες συνεχίζονται.
Ενημέρωση από την καρδιά του αγώνα
Οι αυτόχθονες φορείς επικοινωνίας, οι οποίοι ως επί το πλείστον είναι εθελοντές, αντιμετωπίζουν κινδύνους κάνοντας ρεπορτάζ για κοινωνικούς αγώνες, που επιδιώκουν να “ελευθερώσουν τη μητέρα γη”.
Η απελευθέρωση της Μητέρας Γης σημαίνει επιστροφή των εδαφών των ιθαγενών, συλλογική ιδιοκτησία ιθαγενών και υπεράσπιση της γης των προγόνων τους σε αρμονία με τη μητέρα γη, σύμφωνα με το Περιφερειακό Συμβούλιο Ιθαγενών της Κάουκα (CRIC), μια κοινωνική οργάνωση που ομαδοποιεί αρκετούς αυτόχθονες πληθυσμούς από την Καούκα. Για τους φορείς επικοινωνίας, λοιπόν, η ενημέρωση από την καρδιά αυτών των διεργασιών απελευθέρωσης είναι κρίσιμη, καθώς η γη είναι δεμένη με τις ρίζες τους.
Ο Jhon Miller, ένας ιθαγενής φορέας επικοινωνίαςαπό τον ραδιοφωνικό σταθμό Renacer Kokonuco, λέει ότι η δουλειά του είναι σημαντική για την ενημέρωση της κοινότητας με τοπικές ειδήσεις και την ευαισθητοποίηση σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, καθώς και για την αύξηση της γνώσης για τα ιθαγενή φαγητά και τη μουσική.
Εν τω μεταξύ, ο Eldemir Dagua, ένας άλλος ιθαγενής φορέας επικοινωνίας από την Κάουκα, είπε στο Global Voices: “Υπάρχουν πολλοί κίνδυνοι που αντιμετωπίζουμε, ειδικά επειδή η δουλειά μας καταγγέλλει και κινητοποιεί τους ανθρώπους να υποστηρίζουν μίνγκα, κοινοτική εργασία και συνελεύσεις”. Στην Κολομβία, τα μίνγκα είναι οι τρόποι, με τους οποίους οι άνθρωποι υποστηρίζουν συλλογικά κοινωνικούς σκοπούς.
Σύμφωνα με τους φορείς επικοινωνίας, οι επιχειρήσεις, που διεξάγουν νόμιμες ή παράνομες δραστηριότητες, αντιπαθούν τη δουλειά τους, αφού εκθέτουν τι συμβαίνει σε αυτήν την επαρχία, όπως θανάτους, εκτοπισμούς και στερήσεις γης. Δεν επισκέπτονται πολλοί παραδοσιακά δημοφιλείς δημοσιογράφοι αυτές τις περιοχές λόγω φόβου για την ασφάλειά τους, έλλειψη προϋπολογισμού ή αδιαφορία.
Ο Yamilk Sánchez, ιθαγενής φορέας επικοινωνίας από το έθνος Τότορο, δηλώνει ότι η δουλειά του συνεπάγεται κινδύνους, επειδή είναι αφοσιωμένοι στα ανθρώπινα δικαιώματα. Για το λόγο αυτό, μερικές φορές δέχονται απειλές κατά της κοινότητας στο σύνολό της. Στις 22 Σεπτεμβρίου, η Ilia Pilcué, μια Ιθαγενής γηραιά και προγονική αρχή, ήταν η τελευταία που δολοφονήθηκε [6] στο Ζάμπαλο της Κάουκα.
Αναφέρουν από περιοχές, χωρίς να γνωρίζουν τι μπορεί να συμβεί κάθε φορά που βγαίνουν έξω. Οι κίνδυνοι είναι τόσο μεγάλοι όσο κι η δέσμευσή τους προς τους ανθρώπους και την αλήθεια. Ακόμα και αν σκοτωθούν, οι συγγενείς τους αντιμετωπίζουν άλλα προβλήματα: τη δημόσια αναγνώρισή τους ως επικοινωνούντες, όχι μόνο ως μέλη της κοινότητας, και να βρουν δικαιοσύνη για τις δολοφονίες τους.
Ραδιοφωνικός σταθμός στην Κόριντο της Κάουκα, που συνδέεται με το πρόγραμμα επικοινωνίας των ιθαγενών του CRIC. Φωτογραφία: Fernanda Sánchez Jaramillo.
Μη αναγνωρισμένοι δημοσιογράφοι
Η εχθρότητα κατά των ιθαγενών επικοινωνούντων εκφράζεται επίσης με τη μορφή κοινωνικών διακρίσεων. Η Fabiola León από τους Δημοσιογράφους χωρίς Σύνορα, είπε στο Global Voices: “Ο πρώτος κίνδυνος έγκειται στην έννοια του να είσαι δημοσιογράφος. Αυτή η χώρα δυσκολεύεται να καταλάβει ότι οι επικοινωνούντες επικοινωνούν και ασκούν το δικαίωμά τους στην ελευθερία της ενημέρωσης. Οι άνθρωποι δεν ξέρουν τι σημαίνει ενημέρωση από την ενδοχώρα και οι φορείς επικοινωνίας δεν νομιμοποιούνται. Αυτό τους θέτει σε κίνδυνο”.
Συνεχίζει λέγοντας ότι υπάρχουν ιεραρχίες μεταξύ των εργαζομένων στα ΜΜΕ. Οι αυτόχθονες δημοσιογράφοι, επειδή δεν έχουν σπουδάσει δημοσιογραφία και βρίσκονται σε αγροτικές κοινότητες ενημερώνοντας για κοινωνικούς αγώνες, δεν επικυρώνονται πάντα ως δημοσιογράφοι. Έτσι, “οι ιθαγενείς αγωνίζονται στην Κάουκα έχοντας τα δικά τους κανάλια επικοινωνίας», πρόσθεσε η León.
Η Adriana Hurtado, νομική εκπρόσωπος της Κολομβιανής Ομοσπονδίας Δημοσιογράφων (Fecolper το ακρωνύμιό της στα ισπανικά) εξηγεί ότι οι ποινικές έρευνες μερικές φορές δεν θεωρούν τους ιθαγενείς φορείς επικοινωνίας ως δημοσιογράφους, παρά το γεγονός ότι εργάζονται επί τόπου, αλλά ως μέλη κοινοτήτων, που προσπαθούν να απελευθερώσουν τη Μητέρα Γη. Ως αποτέλεσμα, δεν θεωρούνται ως ντόπιοι δημοσιογράφοι, που σκοτώθηκαν επί το έργον.
Η Angela Caro, δικηγόρος της κολομβιανής οργάνωσης Ίδρυμα για την Ελευθερία του Τύπου (FLIP το ακρωνύμιο στα ισπανικά) λέει ότι “στις έρευνες των Αρχών, δεν συσχετίζουν πάντα την επιθετικότητα με δημοσιογραφική δραστηριότητα. Αυτό δεν θεωρείται υπόθεση στην έρευνα. Αυτό οφείλεται στην έλλειψη συνειδητοποίησης των κινδύνων για τη δημόσια τάξη σε επαρχίες όπως η Καούκα, όπου αυξάνονται οι κίνδυνοι, που σχετίζονται με την εργασία”.
Η Κάουκα δεν προσφέρει ασφάλεια, αλλά αυτό δεν εμποδίζει τους ιθαγενείς φορείς επικοινωνίας να εργαστούν. Κατά τη διάρκεια της πρόσφατης συνέλευσής τους, το CRIC αναγνώρισε τη σημασία της επικοινωνίας των ιθαγενών (comunicación propia), όπως λένε στα ισπανικά. Σε μια δήλωση [7] από τον Αύγουστο του 2021, το CRIC γράφει:
“Ο ιθαγενής φορέας επικοινωνίας συμβάλλει στην υπεράσπιση της μητέρας γης, στην αναζωογόνηση της γνώσης και των πολιτιστικών πρακτικών και στην πολιτική-οργανωτική ενδυνάμωση με σαφήνεια, επίγνωση και αποφασιστικότητα. Η διαδικασία επικοινωνίας είναι από μόνη της ένας χώρος εκπαίδευσης, που πάντα ενίσχυε τη διαφορετική εδαφική δυναμική του κινήματος των αυτοχθόνων”.
Οι δημοσιογράφοι των Πρώτων Εθνών είναι απαραίτητοι για τον ιστορικό αγώνα για την προγονική γη. Οι ένοπλες ομάδες γνωρίζουν ποιοι είναι και αυτό τους εκθέτει σε ύψιστο κίνδυνο. “Μας είπαν να σταματήσουμε να ενημερώνουμε. Ωστόσο, θα συνεχίσουμε την αντίσταση από το CRIC με την επικοινωνία μας με τους αυτόχθονες”, λέει ο Yamilk Sánchez.