[1](αριστερά προς δεξιά) εικονίζονται η Inés María Chapman Waugh [2], η Beatriz Jhonson Urrutia [3] και ο Salvador Valdés Mesa [4]. Δικαιώματα δημιουργίας της εικόνας από την EcuRed.
Στις 19 Απριλίου του 2018, η Δημοκρατία της Κούβας ανήγγειλε τον πρώην καθηγητή Miguel Díaz-Canel Bermúdez [5]ως τον νέο πρόεδρο και 9ο μέλος του Κογκρέσου της Εθνικής Συνέλευσης της Λαϊκής Δύναμης – το ανώτερο σώμα της κυβέρνησης – εκλεγμένο από το Συμβούλιο Επικρατείας. Όμως, η ευφορία και η αβεβαιότητα αναφορικά με την υποτιθέμενη “Κούβα δίχως Κάστρο” και τα συναφή ζητήματα έχουν επισκιάσει μία άλλη κύρια εξέλιξη: την παρουσία τεσσάρων μαύρων αρχηγών, που θα αποτελούν μέλη της νέας κυβέρνησης μέχρι το 2023.
Οι μαύροι Κουβανοί και μαύρες Κουβανές αποτελούν το 10% του πληθυσμού [6], αλλά η εκπροσώπησή τους σε κύκλους εξουσίας ήταν πολύ περιορισμένη, παρά της ιδεαλιστικής ισότητας μετά την επανάσταση.
Πριν τον Bermúdez, το προηγούμενο Συνέδριο είχε δύο μαύρους άνδρες σε κύριες θέσεις: τον Πρώτο Αντιπρόεδρο Juan Esteban Lazo Hernández [7] και τον Salvador Valdés Mesa [4], Πρόεδρο της Εθνοσυνέλευσης. Με την επιλογή της Inés María Chapman Waugh και της Beatriz Jhonson Urrutia ως αντιπροέδρους, η Κούβα, κατά κάποιον τρόπο, “πρόσθεσε περισσότερη ζωντάνια” στην κυβέρνηση.
Πριν μιλήσω για τις δύο γυναίκες, θέλω να ασχοληθώ λίγο με τον Valdés Mesa και τον Lazo Hernández.
Ο Valdés, που προηγουμένως κατείχε τη θέση του γραμματέα της Κεντρικής Ένωσης Εργαζομένων της Κούβας, του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης και του Γραμματέα των Γεωργικών Εργατών, μεταξύ άλλων, δεν προέρχεται από τη γενιά των “los históricos”, δηλαδή όσων ηγήθηκαν της Κουβανικής Επανάστασης του 1959 και που συνήθως εγκατέλειπαν την εξουσία, μόνο όταν εκδιώχνονταν ή πέθαιναν. Είναι από την επόμενη γενιά, όπως και ο Lazo, ο οποίος εξελέγη Πρόεδρος της Εθνοσυνέλευσης το 2013 και θα κρατήσει τη θέση αυτή μέχρι το 2023, όταν θα είναι 79 ετών.
Ο Lazo έχει μία μακριά και ποικίλη πορεία στην πολιτική της Κούβας. Είναι γραμματέας του Κομουνιστικού Κόμματος της Κούβας για τις επαρχίες Ματάνζας, Σαντιάγο ντε Κούβα και Αβάνας, μέλος του κουβανέζικου κοινοβουλίου από το 1981 και αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας από το 1992. Ο Lazo επίσης εκπροσωπούσε τις εξωτερικές υποθέσεις της Κούβας στις χώρες της Καραϊβικής, της Αφρικής και της Ασίας. Εξελέγη Πρόεδρος της Εθνοσυνέλευσης της Λαϊκής Δύναμης στις 25 Φεβρουαρίου 2013.
Μία νέα δοκιμασία διερεύνησης
Οι δύο γυναίκες αντιπρόεδροι είναι σύμφωνα με τα κοινοβουλευτικά πρότυπα σχετικά νέες, αν σκεφτούμε την ηλικία του σώματος: μόνο περίπου το 13% των μελών είναι κάτω των 35 ετών.
Η Ines María Chapman Wa [8]ugh [8], από το Ολγίν, είναι μηχανικός. Αυτή τη στιγμή είναι πρόεδρος του Εθνικού Ινστιτούτου Υδραυλικών Πόρων, και, για τους πολίτες της Κούβας, το όνομά της είναι πολύ γνωστό. Για αρκετό καιρό τώρα, είναι το ηγετικό πρόσωπο του οργανισμού προσφέροντας δημόσιες σημαντικές πληροφορίες κατά τη διάρκεια της περιόδου τυφώνων. Ήταν μέλος της Εθνοσυνέλευσης για το προηγούμενο Κογκρέσο και είναι μέλος του Συμβουλίου της Επικρατείας από το 2008. Το 2011, εξελέγη στην Κεντρική Επιτροπή του Κομουνιστικού Κόμματος της Κούβας.
Η Beatriz Jhonson Urrutia [9] είναι επίσης μηχανικός. Το 2011, εξελέγη αντιπρόεδρος της Επαρχιακής Συνέλευσης της Λαϊκής Δύναμης στην πατρίδα της, το Σαντιάγο ντε Κούβα. Έγινε Πρόεδρος του σωματείου αυτού το 2016. Στο έβδομο Συνέδριο, πριν από μια δεκαετία, εξελέγη στην Κεντρική Επιτροπή. Έγινε μέλος του κοινοβουλίου το 2013.
Τόσο η Chapman Waugh όσο και η Jhonson Urrutia προέρχονται από τον απλό λαό και ανέπτυξαν επαγγελματικές σταδιοδρομίες πριν ή παράλληλα με την πολιτική τους καριέρα. Ως μαύρες γυναίκες, έπρεπε να δουλεύουν σκληρά για να αποκτήσουν τις θέσεις τους και να χτίσουν τις καριέρες τους έως αυτό το σημείο. Και αυτό δεν σημαίνει ότι σταμάτησαν ως εδώ. Τώρα, εισέρχονται σε μία άλλη δοκιμασία, όπου θα “κριθούν” λόγω της μαύρης υπόστασής τους, και υποβάλλονται σε έναν ρατσιστικό έλεγχο και στην προοπτική ότι αργά ή γρήγορα θα αποτύχουν.
Η σιωπή είναι επίσης ρατσισμός
Γιατί ο κουβανέζικος και ο διεθνής Τύπος και οι άνθρωποι γενικά ενστερνίστηκαν και υποδέχτηκαν αυτές τις εξελίξεις με ενθουσιασμό; Το βρίσκω ύποπτο, δεδομένου ότι στο τρέχον πολιτικό σενάριο είναι μεγαλύτερη η έκπληξη από τον Díaz-Canel, του οποίου ο διορισμός αναμενόταν. Τα ΜΜΕ έχουν πλέον στρέψει την προσοχή τους στην Πρώτη Κυρία και σε άλλες επιπολαιότητες, ενώ συνεχίζουν να αγνοούν αυτό το βασικό κομμάτι των ειδήσεων.
Το να αγνοείς τα πράγματα είναι ένας από τους τρόπους, με τους οποίους λειτουργεί ο ρατσισμός. Μερικές φορές, η σιωπή λέει περισσότερα από όσα θα μπορούσαν να πουν τα λόγια. Νομίζω ότι εδώ διενεργείται ένας συνδυασμός φόβου των μαύρων με τον περιστασιακό νεορατσισμό της καθημερινής ζωής. Αυτό περιλαμβάνει την επίσημη αντίληψη της Κούβας ότι, μιλώντας για τους μαύρους και τις μαύρες, τον ρατσισμό και τις φυλετικές διακρίσεις, χωρίζεται το έθνος.
Σχετικά με το τελευταίο σημείο, θέλω να προσθέσω ότι, ακόμη και μεταξύ των πιο αφοσιωμένων κοινωνικών και πολιτικών ακτιβιστών/-στριών και λαϊκών ανθρώπων, παραμένει η ιδέα ότι τα φυλετικά ζητήματα, εν πάση περιπτώσει, αναιρούν έναν αόριστα καθορισμένο “υπέρτατο στόχο”. Από αυτή την πλευρά, προκύπτει ότι οι έννοιες, που καλύπτουν τον όρο “Αφρο-Κουβανός/ή”, αμφισβητούνται για το κατά πόσον υπάρχει διαρθρωτικός ρατσισμός στη χώρα.
Αν και είναι δίκαιο να υποθέσουμε ότι δεν θα υπάρξει αλλαγή στις πολιτικές που σχετίζονται με τη φυλή, αξίζει να σημειωθεί ότι η άφιξη αυτών των τριών μαύρων νομοθετών, ιδίως των δύο γυναικών, ευνοεί την πορεία τους προς την ένταξη. Ή, τουλάχιστον, υπαινίσσεται ότι έχει ληφθεί υπόψη από τις υψηλότερες ηγετικές μονάδες του νησιού.
Μπορούμε να υποθέσουμε ότι κανένας και καμία, που κατέχει θέση στην Εθνοσυνέλευση, δεν έχει ένα σαφή πολιτικό σκοπό για την καταπολέμηση του ρατσισμού. Ως μέλη του κουβανέζικου Κοινοβουλίου, πώς θα μπορούσαν άλλωστε; Και το βλέπω αυτό ως απόδειξη του ρατσισμού, μαζί με τις ιδιαιτερότητες του κουβανέζικου εκλογικού συστήματος και την πολυπλοκότητα του πώς γίνεται κάποιος ή κάποια “πολιτικός” στην Κούβα. Αυτή είναι μια χώρα, όπου ο ανεξάρτητος ακτιβισμός πέφτει έξω από τους νομιμοποιημένους χώρους της εξουσίας, πράγμα που δημιουργεί την ιδιαίτερη περίπτωση, όπου οι άνθρωποι, που στερούνται παντελώς πολιτικά συμφέροντα ή δημόσια αναγνώριση, μπορούν να παραμείνουν επί πέντε χρόνια στο υπέρτατο τμήμα της κυβέρνησης.
Η αλλαγή, που θα χρειαζόταν, ώστε να πεισθούν όσοι και όσεςς βρίσκονται στους χώρους της εξουσίας, είναι ότι ο ρατσισμός αποτελεί επί του παρόντος το πιο επείγον πρόβλημα της Κούβας. Συνδέεται με πολλά άλλα προβλήματα, όπως η φτώχεια. Περιορίζει την απόλαυση των βασικών και οικουμενικών δικαιωμάτων, όπως η πρόσβαση στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση.
Ο φόβος για την αντιμετώπιση του ζητήματος είναι προφανής, από τον ελάχιστο αντίκτυπο που έχουν τα εθνικά δημοσιεύματα, οι έρευνες και η θέση των φορέων στη λήψη αποφάσεων της Κούβας. Αναρωτιέμαι τι άλλο χρειάζεται για να δοθεί μια ανοιχτή αναγνώριση αυτού του θέματος και ό,τι συνεπάγεται, και τις επακόλουθες προτάσεις της δημόσιας πολιτικής για την αντιμετώπιση του ρατσισμού.
Τα φυλετικά ζητήματα δεν αναφέρονται ως θέμα σε οποιαδήποτε από τις δέκα μόνιμες ομάδες εργασίας της Εθνικής Συνέλευσης της Λαϊκής Δύναμης. Μπορώ να σκεφτώ τουλάχιστον τρεις που σχετίζονται με το θέμα της φυλής: την Επιτροπή για την Προστασία των Παιδιών, της Νεολαίας και των Ίσων Δικαιωμάτων για τις Γυναίκες, την Επιτροπή για τα Οικονομικά Ζητήματα και την Επιτροπή Παιδείας, Πολιτισμού, Επιστημών, Τεχνολογίας και Περιβάλλοντος.
Δεν υπάρχει ρατσισμός στην Κούβα, πραγματικά;
Αν υπάρχει ένα θέμα, στο οποίο ο λαός της Κούβας συμφωνεί στα αντίθετα άκρα του πολιτικού φάσματος, είναι οι φυλετικές διακρίσεις. Τόσο οι υποστηρικτές/-τριες όσο και οι αντίπαλοι/-ες της κουβανικής κυβέρνησης υποστηρίζουν ολόψυχα ότι “στην Κούβα ο μαύρος κι ο λευκός πληθυσμός είναι ίδιοι”. Για την φιλοκυβερνητική πλευρά εντός και εκτός του νησιού, η κατάσταση φαίνεται αρκετά καλή, ακόμη και σε αυτό το θέμα. Για την αντιπολίτευση εκτός, τα πράγματα στην Κούβα είναι τόσο χάλια και όλος ο κόσμος είναι τόσο καταπιεσμένος, ώστε οι φυλετικές διακρίσεις δεν αξίζουν ιδιαίτερη προσοχή. Αυτός ο δυναμισμός αδρανοποιεί τη συζήτηση και μας εμποδίζει να προχωρήσουμε μπροστά. Για μερικά άτομα εκτός του νησιού, ο κουβανέζικος ρατσισμός έχει ακόμη αντικαταστήσει και την αντικυβερνητική εχθρότητα.
Στιγμιότυπο οθόνης από το Facebook: «Ο Diaz Canel δεν ο χειρότερος. Είναι ό,τι αραπ****** έχει απομείνει [ομοφοβικός, ρατσιστικός και ξενοφοβικός κουβανέζικος ευφημισμός για τον] Ραούλ Κάστρο εντός κάποιων μεγεθών δύναμης. Η επόμενη κουβανέζικη κυβέρνηση, σχηματισμένη από την εξορία, πρέπει να αποκλείσει υποψηφιότητες Μαύρων…καμία σχέση με το καθεστώς, τη μαγεία, την οκνηρία, την κλοπή και τις μετριότητες”.
Ωστόσο, το γεγονός ότι υπάρχει τώρα μεγαλύτερος αριθμός υψηλά ιστάμενων πολιτικών, που εκπροσωπούν τους μαύρους Κουβανούς και μαύρες Κουβανές, ακόμη και αν σφάλλουν, με γεμίζει αισιοδοξία. Δεν ζητώ κάτι από τους/τις τρεις Μαύρους/-ες Αντιπροέδρους μας, που δεν θα ζητούσα από άλλα μέλη του νομοθετικού σώματος, αλλά η αντιμετώπιση του ρατσισμού και των διακρίσεων στην Κούβα απαιτεί τη συμμετοχή όλων των μελών της κοινωνίας, στους χώρους της εξουσίας και του προνομίου που κατέχει το κάθε ένα από αυτά.