Διαδηλώτρια με πανό, στο οποίο αναγράφεται “Παραπάνω από εξοργισμένοι” στα Σκόπια. Φωτογραφία: Elena Gagovska, μέσω Unbias the News. Χρησιμοποιείται με άδεια.
Το άρθρο συντάχθηκε αρχικά από την Elena Gagovska, το επιμελήθηκε η Tina Lee και δημοσιοποιήθηκε στο Unbias The News [1]. Μια επεξεργασμένη εκδοχή του αναδημοσιεύθηκε σε δύο μέρη από το Global Voices ως μέρος μιας συμφωνίας διαμοιρασμού περιεχομένου. Διαβάστε το πρώτο μέρος εδώ [2].
Μετά την αποκάλυψη πως ένα ιδιωτικό κανάλι Telegram ονόματι Public Room [Δημόσιο Δωμάτιο] για ακόμη μία φορά διαμοίρασε φωτογραφίες, αλλά και πληροφορίες γυναικών και κοριτσιών χωρίς τη συναίνεσή τους, έγινε έκκληση για δράση προς το κράτος. Απειλώντας να αποκλείσει την εφαρμογή, [3] ο τότε Πρωθυπουργός φάνηκε να υποδεικνύει την Telegram ως υπεύθυνη για τον έλεγχο αυτών των δημοσιεύσεων
Αποτυχία ανάληψης δράσης;
Παρά τις διαμαρτυρίες στους δρόμους [4] με αίτημα τo τέλος της ατιμωρησίας της σεξουαλικής βίας, που έλαβαν χώρα τον Φεβρουάριο του 2020 στα Σκόπια, το κράτος επί της ουσίας δεν ανέλαβε καμία δράση. Μετά τη διαμαρτυρία, έλαβαν χώρα πολλές δράσεις των guerilla girls [5], καθώς και δύο συνεντεύξεις Τύπου, που διοργανώθηκαν από την Πλατφόρμα για την Ισότητα των Φύλων [6], έναν ευρύ συνασπισμό της κοινωνίας των πολιτών και μη κυβερνητικών οργανώσεων, που είχε ως αποτέλεσμα την εχθρική επίσημη αντίδραση της Ένωσης Αστυνομικών Μακεδονίας [7] (εργατικό σωματείο υπαλλήλων της αστυνομίας). Μέρος της δήλωσης [8]:
Ως εργατικό σωματείο, δε θα επιτρέψουμε τη γενίκευση μεμονωμένων υποθέσεων και, μέσω αυτών των γενικεύσεων, την προσβολή και την υποτίμηση των αξιωματικών της αστυνομίας ως αντιεπαγγελματιών, ανήθικων ή μη ευαισθητοποιημένων σε ζητήματα, που αφορούν τα φύλα, ή καθοδηγούμενων από προκαταλήψεις και στερεότυπα κατά την άσκηση των καθηκόντων τους.
Ωστόσο, είναι ολοφάνερο πως η αστυνομία της Μακεδονίας όχι μόνο έχει ιστορικό [9] αδιαφορίας όσον αφορά στην έμφυλη βία, αλλά και πως δεν διεξήχθη σωστή έρευνα, όσον αφορά στα θύματα του Public Room.
“Εάν η αστυνομία έδινε βάση στη διεξαγωγή έρευνας, δε θα υπήρχε ανάγκη ανάμειξης της Telegram”, δηλώνει η Irena Cvetkovic στο Unbias the News.
Μια πραγματική έρευνα θα περιελάμβανε είτε την εισχώρηση αστυνομικών στην ομάδα είτε την άντληση πληροφοριών από τα θύματα, καθώς αυτά γνωρίζουν καλύτερα από όλους σε ποιους έχουν στείλει τις φωτογραφίες τους. Με άλλα λόγια, συλλέγοντας μαρτυρίες από τα θύματα, η αστυνομία θα μπορούσε να έχει βρει τους πρώτους υπόπτους της.
Η δίκη των δύο κατηγορουμένων, που δημιούργησαν και διαχειρίζονται τις συνομιλίες της Telegram, ξεκίνησε στις 22 Ιουλίου 2021 [10]. Προς το παρόν, έχουν μόνο κατηγορηθεί για παραγωγή και διάθεση παιδικού πορνογραφικού υλικού και δεν έχουν καταδικαστεί.
Πρόβλημα σε όλα τα Βαλκάνια
Στο μεσοδιάστημα έχουν εμφανιστεί κι άλλες ομάδες, παρόμοιες με την Public Room, οι οποίες έχουν βρει ακόμα μικρότερη αντίσταση από τις Αρχές. Το Radio Free Europe [11] μετέδωσε πως τον Μάρτιο του 2021 είχαν διατεθεί προσωπικές φωτογραφίες, βίντεο, αλλά και στοιχεία επικοινωνίας αγνώστου αριθμού γυναικών μέσω καναλιού της Telegram ονόματι “Ex YU balkanska soba” (Balkan Room της πρώην-Γιουγκοσλαβίας σε περισσότερα από 35,000 μέλη. Παρόλο που μεταδόθηκε ότι η ομάδα απενεργοποιήθηκε και ο διαχειριστής της ομάδας συνελήφθη, παραμένει ασαφές εάν τα θύματα δικαιώθηκαν περαιτέρω.
Η Balkan Insight [12] επίσης δημοσίευσε πρόσφατα ένα διεξοδικό άρθρο σχετικά με τη συχνότητα της εκδικητικής πορνογραφίας και της διαδικτυακής σεξουαλικής κακοποίησης ως ένα πρόβλημα, που αφορά όλες τις βαλκανικές χώρες και δεν λαμβάνει τη δέουσα αντιμετώπιση από τις Αρχές.
Δεδομένου ότι οι ακτιβιστές θεώρησαν αυτό το είδος διαδικτυακής σεξουαλικής βίας ως πρόβλημα όλων των βαλκανικών χωρών, στις 15 Απριλίου 2021 138 οργανισμοί της κοινωνίας πολιτών [13]εξέδωσαν κοινή δήλωση κατά της διαδικτυακής σεξουαλικής βίας, με την οποία απαιτούσαν από τις Αρχές να ασκήσουν δίωξη εναντίον των δραστών.
Θα μπορούσε ο νέος νόμος περί παρενοχλητικής παρακολούθησης να δικαιώσει τα θύματα του Public Room;
Πέρα από το αίτημα διεξαγωγής ενδελεχούς έρευνας όσον αφορά στην υπόθεση του Public Room, άσκησης ποινικής δίωξης εναντίον των δραστών και επαγγελματικού χειρισμού των υποθέσεων, που σχετίζονται με την έμφυλη βία, η Πλατφόρμα για την Ισότητα των Φύλων απαίτησε επιπλέον την εισαγωγή στον Ποινικό Κώδικα ενός νέου νόμου [14], που να απευθύνεται στοχευμένα στην διαδικτυακή σεξουαλική κακοποίηση.
Μία μέρα πριν την διαμαρτυρία της 8ης Μαρτίου, ο τότε Πρωθυπουργός Ζάεφ προχώρησε σε δημοσίευση στο Facebook [15] υποστηρίζοντας τα θύματα και ανακοινώνοντας ότι η κυβέρνηση ξεκινούσε μια διαδικασία εισαγωγής δύο νέων νόμων, που σχετίζονταν με τη σεξουαλική παρενόχληση και το stalking.
Στις 27 Ιουλίου 2021 ο τότε Υπουργός Δικαιοσύνης, Bojan Marichic [16], ανακοίνωσε την προσθήκη στον Ποινικό Κώδικα μιας νέας ποινικής πράξης, του stalking [17], η οποία θα αφορά στην διαδικτυακή σεξουαλική παρενόχληση. Αν και η ποινική πράξη μένει να ψηφιστεί στο Κοινοβούλιο για να εισαχθεί επίσημα στον Ποινικό Κώδικα, θεωρήθηκε ως ένα θετικό πρώτο βήμα [18], παρόλο που υπήρξε σημαντική καθυστέρηση. Ο ίδιος δήλωσε:
Το άτομο, το οποίο ακολουθεί, παρενοχλεί ή εμπλέκεται με άλλο τρόπο στην προσωπική ζωή άλλου ατόμου χωρίς την άδειά του ή καλλιεργεί ή προσπαθεί να καλλιεργήσει ανεπιθύμητες επαφές με αυτό το άτομο παρεμβαίνοντας στον χώρο, όπου αυτό βρίσκεται, κάνοντας κατάχρηση των προσωπικών του δεδομένων, χρησιμοποιώντας τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή άλλα μέσα επικοινωνίας ή κακοποιώντας, παρενοχλώντας ή εκφοβίζοντας το άτομο ψυχολογικά με άλλο τρόπο, θα τιμωρείται με πρόστιμο ή με φυλάκιση έως και τρία έτη.
Ωστόσο, η Nataša Boškova από τον Συνασπισμό “Margins” [Περιθώρια] πιστεύει ότι η υπόθεση του Public Room θα μπορούσε να έχει διερευνηθεί από τους αρμόδιους φορείς ακόμα και υπό το υπάρχον νομικό πλαίσιο.
“Η απουσία ενός ξεχωριστού αδικήματος στον Ποινικό Κώδικα αποτελεί μονάχα δικαιολογία για την αναποτελεσματικότητα των Αρχών να δράσουν στην υπόθεση του Public Room. Εάν πραγματικά υπάρχει θέληση, υπάρχει και το νομικό πλαίσιο, στο οποίο μπορούν να ενταχθούν οι πράξεις της υπόθεσης του “Public Room”, δηλώνει η Boškova στο Unbias the News.
“Αυτή τη στιγμή προετοιμάζονται τροποποιήσεις του Ποινικού Κώδικα σύμφωνα με τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης [19]. Όμως, ως επαγγελματίας νομικός, πιστεύω ότι δεν θα υπάρξει μεγάλη αλλαγή όσον αφορά στην προστασία των θυμάτων της έμφυλης βίας μόνο μέσα από νομικές αλλαγές, εάν δεν καταβληθεί προσπάθεια στην αλλαγή συμπεριφορών και στην μετατροπή των θεσμών προς την κατεύθυνση της κατανόησης των σχέσεων εξουσίας και της δυναμικής των φύλων στην κοινωνία μας”, προσθέτει.
[20]Διαδήλωση της 3ης Φεβρουαρίου 2022 κατά της ατιμωρησίας των δραστών σεξουαλικών αδικημάτων στα Σκόπια, Βόρεια Μακεδονία. Φωτογραφία [20] από Vančo Džambaski, CC BY-NC-SA [21].
Με στόχο την πρόληψη: Η αρχή του πιλοτικού προγράμματος σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης
Ένα άλλο ζήτημα, που υπογραμμίζουν τόσο ο φεμινιστικός κόσμος όσο και άλλα άτομα υποστήριξης, είναι η ανάγκη όχι μόνο της τιμωρίας των εγκλημάτων, που έχουν ήδη διαπραχθεί αλλά και η πρόληψη.
Πολλοί πιστεύουν ότι το κλειδί στην πρόληψη είναι η καθιέρωση της Συμπεριληπτικής-Ολοκληρωμένης Σεξουαλικής Εκπαίδευσης. Η HERA [22] (Ένωση για την Εκπαίδευση και την Έρευνα σχετικά με την Υγεία), μια τοπική μη κυβερνητική οργάνωση που αποτελεί μέρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Οικογενειακού Προγραμματισμού (IPPF), ηγείται της εκστρατείας για τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στα δημόσια σχολεία της Βόρειας Μακεδονίας και έχει ξεκινήσει, σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας, το πρώτο πιλοτικό πρόγραμμα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στη χώρα.
Ένα νέο ετήσιο πιλοτικό πρόγραμμα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης άρχισε να εφαρμόζεται τον Σεπτέμβριο του 2021 για τους μαθητές της 9ης τάξης σε τέσσερα σχολεία στο Τέτοβο και τα Σκόπια [23] (τόσο σε αστικό όσο και σε αγροτικό περιβάλλον), στο οποίο η Συμπεριληπτική-Ολοκληρωμένη Σεξουαλική Εκπαίδευση διδάσκεται ως μάθημα επιλογής.
“Τόσο η υπόθεση Public Room, όσο και η έξαρση των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας από την αρχή της πανδημίας αποτελούν απόδειξη της επιτακτικής ανάγκης για εφαρμογή της Συμπεριληπτικής-Ολοκληρωμένης Σεξουαλικής Εκπαίδευσης στα σχολεία ως μέθοδο πρόληψης”, δηλώνει στο Unbias the News η Katerina Ivanova, μέλος της HERA με εμπειρία στη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και φοιτήτρια νομικής, που βοήθησε στην εκπαίδευση των καθηγητών δημοσίων σχολείων, οι οποίοι διδάσκουν Συμπεριληπτική-Ολοκληρωμένη Σεξουαλική Εκπαίδευση στο πιλοτικό πρόγραμμα. Η ίδια προσθέτει:
Πρέπει να έχουμε ίση πρόσβαση σε αυτές τις πληροφορίες, ώστε να γίνουμε μια απελευθερωμένη κοινωνία όσον αφορά στη σεξουαλικότητα, το φύλο και την υγεία. Γι’ αυτό θεωρώ τόσο σημαντική αυτή τη θεσμική εφαρμογή.
Ωστόσο, το πιλοτικό πρόγραμμα της Συμπεριληπτικής-Ολοκληρωμένης Σεξουαλικής Εκπαίδευσης έχει συναντήσει αρκετή αντίσταση από αναδυόμενες αντιδραστικές δυνάμεις [24]. Μια ακροδεξιά οργάνωση ονόματι Od Nas Za Nas (που μεταφράζεται ως “Από Εμάς Για Εμάς”), η οποία πρόσφατα είχε διασπείρει θεωρίες συνομωσίας κατά του εμβολιασμού [25] και κατά του Οικογενειακού Προγραμματισμού, εδώ και μήνες υπονομεύει το πρόγραμμα της Συμπεριληπτικής-Ολοκληρωμένης Σεξουαλικής Εκπαίδευσης διαδίδοντας ψευδείς ειδήσεις και προκαλώντας φόβο από ηθικής πλευράς γύρω από την τρανσφοβία και το γεγονός ότι το πρόγραμμα της Συμπεριληπτικής-Ολοκληρωμένης Σεξουαλικής Εκπαίδευσης θα διδάσκει τα παιδιά σχετικά με την έννοια του φύλου.
Η πρόεδρος της οργάνωσης, Gordana Godjo, είναι υποστηρίκτρια της θεωρίας συνωμοσίας QAnon και ακτιβίστρια κατά του εμβολιασμού [26], η οποία παρότρυνε [27] τους διαδηλωτές στη διαμαρτυρία της 15ης Αυγούστου 2021 κατά των μέτρων για τον COVID-19 να κόψουν τις μάσκες τους.
Η Godjo είναι στην ουσία η αρχηγός του κινήματος κατά της σεξουαλικής αγωγής και στις 29 Αυγούστου 2021 εξέφρασε δημόσια την ευγνωμοσύνη της προς το γυμνάσιο του Κουτσεβίστε [28], χωριού κοντά στα Σκόπια, το οποίο την προσκάλεσε για να μιλήσει στους γονείς σχετικά με τη σεξουαλική αγωγή, παραπληροφορώντας πιθανότατα τους γονείς όσον αφορά στο πραγματικό πρόγραμμα. “Οι γονείς έδειξαν δυσπιστία”, έγραψε η Godjo [29].
Με τις Αρχές να εξακολουθούν να προχωρούν με πολύ αργούς ρυθμούς και να αγνοούν υποθέσεις έμφυλης βίας, αλλά και το αντιδραστικό κίνημα κατά της σεξουαλικής αγωγής να οργανώνεται ολοένα και περισσότερο, παραμένει ασαφές εάν θα μπορεί μια αντίστοιχη περίπτωση όπως του Public Room να αποτραπεί μελλοντικά στη Βόρεια Μακεδονία.