Η Αλ Χάμρα στη Βηρυτό είναι από καιρό μια Μέκκα για τους λάτρεις του καφέ της πόλης, καθώς και τους τουρίστες. Σήμερα, η λεωφόρος και τα καφεκοπτεία της στέκονται άδεια και εγκαταλελειμμένα. Εικόνα: Omar Boutine, χρησιμοποιείται με άδειά του.

Η Χάμρα, διάσημη λεωφόρος στη Βηρυτό, είναι το καταφύγιο ενός εραστή του καφέ. Ή μάλλον πιο σωστά θα λέγαμε: ήταν. Έχοντας καταταχθεί από την Παγκόσμια Τράπεζα μεταξύ των κορυφαίων δέκα, αν όχι τριών, πιο σοβαρών κρίσεων παγκοσμίως από τα μέσα του 19ου αιώνα, η οικονομική κατάρρευση του Λιβάνου, που επιδεινώθηκε από την τραγική έκρηξη στη Βηρυτό το 2020, έχει διαλύσει τον αστικό ιστό της Χάμρα και “δολοφόνησε” την λατρεμένη κουλτούρα του καφέ της.

Τα κάποτε πολυσύχναστα καφενεία της περιοχής μένουν παράξενα ήσυχα, άδεια από κόσμο, εξόν από σερβιτόρους που πηγαινοέρχονται άσκοπα μες στο σκοτάδι: η Χάμρα, όπως και μεγάλο μέρος της υπόλοιπης Βηρυτού, υποφέρει από τακτικές διακοπές ρεύματος.

“Η τελευταία φορά που πήγα σε καφενείο ήταν την περασμένη εβδομάδα, αλλά δεν πήρα καφέ”, λέει η Christeen, 20χρονη φοιτήτρια Διεθνών Επιχειρήσεων στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο του Λιβάνου (LAU). “Είναι πολύ ακριβά. Πήγα εκεί μόνο για να συναντηθώ με την παρέα και να κοινωνικοποιηθώ”.

Όλο και λιγότεροι πελάτες επισκέπτονται τα καφέ μπαρ, τα καφεκοπτεία και τα καφενεία της Χάμρα, κάτι που δεν προκαλεί έκπληξη, δεδομένου ότι η οικονομία του Λιβάνου βρίσκεται σε κατάρρευση από το 2019. Το εθνικό νόμισμα, η λίρα, έχασε σχεδόν το 95% της αξίας του από τις αρχές του 2022. Μετά την κρίση, οι τιμές πολλαπλασιάστηκαν, μισθοί και ημερομίσθια συνετρίβησαν, μεγάλα τμήματα του πληθυσμού του Λιβάνου βυθίστηκαν στη φτώχεια και οι επιχειρήσεις σε ολόκληρη τη χώρα μετά βίας προσπαθούσαν να επιβιώσουν. Ο εθνικός ελάχιστος μισθός, ο οποίος ισοδυναμούσε με 675.000 λίρες Λιβάνου ή 450 δολάρια με τη συναλλαγματική ισοτιμία 1.500 λιρών ανά δολάριο, έχασε το 84% της αξίας του το 2021, πέφτοντας σε αξία σε μόλις 72 δολάρια το μήνα.

Η προκύπτουσα ζημιά στην κουλτούρα του καφέ της Χάμρα είναι αισθητή. Με τις τιμές του καφέ να διογκώνονται γρήγορα εν μέσω μιας κυμαινόμενης συναλλαγματικής ισοτιμίας, λάτρεις του καφέ στη Βηρυτό έχουν μείνει χωρίς “μία” κι αναγκάστηκαν να τον στερηθούν. Για πολλά εκ των καταπονημένων ατόμων που κατοικούν στην πόλη, μια περιστασιακή βόλτα για να συναντήσουν την παρέα, να καπνίσουν αργιλέ και να απολαύσουν ένα φλιτζάνι καφέ σε ένα από τα πολλά καφενεία της Χάμρα, ανήκει από καιρό στο παρελθόν.

“Δεν πίνω τόσο καφέ όσο παλιά”, λέει ο Manar, 21χρονος φοιτητής Μέσων και Επικοινωνίας στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο της Βηρυτού (AUB). “Έχει ακριβύνει πολύ. Πριν από την κρίση, μου άρεσε να πίνω πολλά φλιτζάνια καφέ κάθε ημέρα, αλλά τώρα περιορίζω την κατανάλωσή μου σε ένα φλιτζάνι την ημέρα. Είναι πιο εύκολο για το πορτοφόλι μου και μπορώ να φτιάξω δικό μου καφέ στο σπίτι”.

Καφές: “Αδικαιολόγητη δαπάνη”

Η οδός Χάμρα, στην καρδιά της Βηρυτού, και τα καφενεία της έχουν επιβιώσει από την ταραχώδη ιστορία της μικροσκοπικής χώρας των εμφύλιων πολέμων, των εισβολών, των δολοφονιών και της βίας. Ωστόσο, η συνεχιζόμενη οικονομική κρίση έχει αποδειχθεί ισχυρός εχθρός.

Ένας μόνο εσπρέσο κοστίζει πλέον κατά μέσο όρο 20.000 λίρες σε ορισμένους χώρους, ενώ, σε άλλους, ένα φλιτζάνι παραδοσιακός καφές κοστίζει τώρα 25.000 λίρες. Τόσο ένας καπουτσίνο όσο και ένας flat white κοστίζουν 40.000 λίρες σε ορισμένα σημεία. Πληροφοριακά, το ελάχιστο ημερομίσθιο ανέρχεται σε 30.000 λίρες, σε μια χώρα όπου οι τιμές καυσίμων και φαρμάκων είναι συνεχώς ανοδικές και η τιμή των τροφίμων βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο όλων των εποχών: αύξηση κατά 600% από το 2019.

Σύμφωνα με την Christeen:

Ο καφές έχει γίνει μια αδικαιολόγητη δαπάνη, που πρέπει να σταθμιστεί προσεκτικά έναντι άλλων πιο ζωτικών δαπανών. 

Οι συνέπειες στις συνήθειες κατανάλωσης καφέ των ανθρώπων ήταν σοβαρές.

Οι πολίτες της Βηρυτού, εμβρόντητοι από την ταχεία άνοδο των τιμών των καθημερινών καφέδων τους, δε χρειάζεται να κάνουν μεγάλο κόπο για να προσδιορίσουν την αιτία. Σε μια χώρα που βασίζεται στις εισαγωγές για να καλύψει τις περισσότερες από τις ανάγκες των καταναλωτών της — από τα τρόφιμα και τον καφέ μέχρι ξυριστικές λεπίδες που χρησιμοποιούνται στα κουρεία — όλα επηρεάζονται από τη συναλλαγματική ισοτιμία της λιβανέζικης λίρας έναντι του δολαρίου.

“Δεν καλλιεργούμε καφέ τοπικά στο Λίβανο”, λέει ο Ali Harb του Good 2 Go, καφετέριας στην οδό Μακντίσι λίγο δίπλα από την κεντρική οδό Χάμρα. “Οι ιδιοκτήτες καφετεριών αγοράζουν καφέ από την εταιρεία Barista, η οποία εισάγει τα προϊόντα της από το εξωτερικό. Αυτό μερικές φορές μας δυσκολεύει να αποκτήσουμε ορισμένους τύπους καφέ, όπως ο ντεκαφεϊνέ. Η τιμή του καφέ εξαρτάται από τη συναλλαγματική ισοτιμία, με την οποία αγοράστηκε. Όταν οι πελάτες μου ζητούν να μάθουν γιατί οι τιμές των καφέδων τους δεν μειώθηκαν με τις διακυμάνσεις της συναλλαγματικής ισοτιμίας, τους λέω ότι είναι επειδή έχουμε ήδη αγοράσει τον καφέ με φουσκωμένη τιμή, οπότε δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να τον πουλάμε σε φουσκωμένη τιμή”.

Ωστόσο, για πολλούς στη Βηρυτό διακυβεύεται κάτι μεγαλύτερο από τις προσιτές τιμές του καφέ.

“Δεν είναι μόνο θέμα να μην μπορούμε να αντέξουμε οικονομικά ένα φλιτζάνι καφέ”, προσθέτει ο Manar.

Ολόκληρη η κουλτούρα του καφέ της περιοχής επηρεάζεται. Η κρίση έχει επηρεάσει όχι μόνο τη συχνότητα κατανάλωσης καφέ στη Χάμρα, αλλά και τη σχέση μας με τις καφετέριες, όπου περνούσαμε το χρόνο μας. Δεν είναι ο καφές που πίνουμε: είναι οι σχέσεις που χτίσαμε με τις καφετέριες και με τους ανθρώπους, με τους οποίους μοιραζόμαστε ένα φλιτζάνι καφέ. Όλα αυτά έχουν πληγεί από την κρίση. Οι καφετέριες είναι άδειες. Δεν είναι τόσο γεμάτες όσο παλιά. Η κουλτούρα του καφέ της Χάμρα πεθαίνει. Η κρίση τη σκοτώνει.