“Αφιέρωμα: Fela Kuti“. Φωτογραφία: Lucy Anne, 15 Οκτωβρίου 2010 (CC BY-ND 2.0).

Σχεδόν πριν από 6o χρόνια, τα αφρικανικά κράτη απέκτησαν ανεξαρτησία από τους αποικιακούς άρχοντές τους. Θεωρήθηκε ότι ο άνεμος της αλλαγής θα έφερνε μαζί του μια νέα αίσθηση εθνικισμού, κοινού καλού και ταυτότητας. Ωστόσο, πολλοί από τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων σχεδόν αμέσως παραβίασαν την υπόσχεσή τους να προωθήσουν μια διαφορετική μορφή διακυβέρνησης.

Η μουσική ήταν πάντα αναπόσπαστο μέρος των αγώνων απελευθέρωσης και ελευθερίας της Αφρικής. Στη Νότια Αφρική, η μουσική κατά του απαρτχάιντ αντιμετώπισε επίσης σημαντική λογοκρισία. Στη Νιγηρία, οι μουσικοί ήταν αλληλέγγυοι με τους Νοτιοαφρικανούς, ζητώντας την απελευθέρωση του Νέλσον Μαντέλα ή καταγγέλλοντας την αστυνομική βία, ενώ κατέβαιναν και σε διαμαρτυρίες. Αυτοί οι Αφρικανοί μουσικοί θεώρησαν ότι δεν μπορούσαν να συνεχίσουν να χορεύουν, όταν τα πάντα γύρω τους δεν άξιζαν επευφημίες.

Ένιωσαν την ευθύνη να χρησιμοποιήσουν τη φωνή τους για να μιλήσουν για την εποχή, που ζούσαν. Στο ίδιο πνεύμα, πολλές χώρες, που βρήκαν τις φωνές τους σε λαϊκές ομάδες και μουσικούς, αν και αρχικά έγιναν αποδεκτές από τις Αρχές, κατέληξαν να τιμωρούνται ή/και να απαγορεύονται εντελώς.

Σε αυτό το διμερές αφιέρωμα, εξετάζουμε την ιστορία διαφόρων μουσικών σε όλη την ήπειρο, των οποίων η μουσική θεωρήθηκε υπερβολικά πολιτική και διερευνούμε γιατί η μουσική τους θεωρήθηκε τόσο “επικίνδυνη” από τις κυβερνήσεις τους.

Νιγηρία

Καλλιτεχνική αναπαράσταση του Fẹlá Aníkúlápò Kútì. Εικόνα: Danny PiG, Flickr, 11 Σεπτεμβρίου 2012. (CC BY-SA 2.0)

Κατά τη διάρκεια της ζωής του, ο αείμνηστος θρύλος της άφρομπιτ, ο Fẹlá Aníkúlápò Kútì, βίωσε αρκετές κυρώσεις, δικαστικές υποθέσεις, αστυνομική βία και ραδιοφωνική απαγόρευση της επαναστατικής του μουσικής. Παρά την κρατική πίεση, δεν έπαψε ποτέ να κυκλοφορεί μελωδίες, που “μιλάνε” σε πολλούς Νιγηριανούς και Αφρικανούς σε όλο τον κόσμο.

Στην τότε στρατιωτική περίοδο της Νιγηρίας, απαγορευόταν σε οποιονδήποτε ραδιοφωνικό σταθμό να παίζει τραγούδια του Kútì και οποιοσδήποτε πολίτης φαινόταν να σχετίζεται με τον επαναστάτη μουσικό είτε αυτοπροσώπως είτε μέσω των τραγουδιών του θεωρούνταν εχθρός του κράτους. Μια φορά, η κατοικία του Fẹlá στο Λάγκος, την εμπορική πρωτεύουσα της Νιγηρίας, γνωστή ως Δημοκρατία Καλακούτα, δέχτηκε επίθεση από χίλιους στρατιώτες, οι οποίοι διέπραξαν αδικήματα όπως βιασμό, κλοπή και ξυλοδαρμό πολιτών. Κατά τη διάρκεια της επίθεσης, έριξαν την ηλικιωμένη μητέρα του από ένα ψηλό κτίριο, ένα περιστατικό που οδήγησε σε ένα σπασμένο πόδι και τελικά στον θάνατό της. Μετά από αυτή τη στρατιωτική εισβολή στο σπίτι του, ο Fẹlá κυκλοφόρησε το “Zombie” και το “Unknown Soldier” το 1981, και τα δύο τραγούδια αφιερωμένα στους στρατιώτες, που εισέβαλαν στο σπίτι του.

Το 2004, ο πρώην πρόεδρος της Νιγηρίας, Ολουσεγκούν Ομπασάνζο, απαγόρευσε το δημοφιλές θεματικό τραγούδι του έθνους, που μαστιζόταν από τη φτώχεια, με τίτλο “jàgà-jágá”. Στο Jàgà-jágá, ένα τραγούδι που έγινε δημοφιλές ακόμη και εκτός Νιγηρίας, ο Eedris Abdulkareem τραγούδησε με θυμό θρηνώντας τα δεινά των Νιγηριανών και επίσης τα κοινωνικά δεινά, που ακολούθησαν ως μέσο επιβίωσης ενόψει της απόλυτης φτώχειας. Το αμφιλεγόμενο άλμπουμ οδήγησε στην απαγόρευση του τραγουδιού στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση, του εξασφάλισε πρόσκληση στην προεδρική βίλα (Aso Rock) στην ομοσπονδιακή πρωτεύουσα, όπου ο πρόεδρος τον προειδοποίησε να σταματήσει να κυκλοφορεί τραγούδια, που γελοιοποιούν τη χώρα και την δείχνουν με άσχημο τρόπο στον έξω κόσμο. Ο καλλιτέχνης παρέμεινε πεισματάρης και πρόβαλε το αίτημα του προέδρου σε ένα άλλο τραγούδι με τίτλο “Letter to Mr. President“, που κυκλοφόρησε το επόμενο έτος.

Ουγκάντα

Μπόμπι Γουάιν, από Mbowasport. Άδεια CC BY-SA 4.0 

Το 2017, ο Ρόμπερτ Κιαγκουλάνι Σεντάμου, γνωστός και ως Μπόμπι Γουάιν, ενώ υπηρετούσε ως μέλος του Κοινοβουλίου στο Κοινοβούλιο της Ουγκάντα, κυκλοφόρησε ένα τραγούδι με τίτλο “Ελευθερία“. Χρησιμοποιώντας την πλατφόρμα του ως τοπικός ηγέτης και την επιρροή του στην νεολαία των πόλεων στη χώρα, το τραγούδι του Μπόμπι προσπάθησε να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της χώρας για την μακροχρόνια διακυβέρνηση των ηγετών. Ανέφερε τον εμφύλιο πόλεμο της Ουγκάντας της δεκαετίας του '80, όπου ο σημερινός πρόεδρος Γιουέρι Μουσέβενι εκδίωξε τον Μίλτον Ομπότε. Ρώτησε γιατί ο Μουσέβενι ασκεί ό,τι πολέμησε, συγκρίνοντας την σημερινή κυβέρνηση με τη δουλεία και την ένταση στο σύστημα απαρτχάιντ της Νότιας Αφρικής.

Ο Μπόμπι αμφισβήτησε επίσης τον σκοπό του Συντάγματος της Ουγκάντας, το οποίο αποκαλεί “τελευταία ελπίδα της χώρας”. Ανέφερε την έλλειψη ελευθερίας έκφρασης στη χώρα, προτρέποντας τους Ουγκαντιανούς να εκφραστούν ενάντια στην αδικία, καθώς η ελευθερία είναι για όλους ανεξάρτητα από την ηλικία, την κοινωνική τάξη, τη θρησκεία ή την εκπαίδευση.

Ένα από τα πιο δημοφιλή τραγούδια του, το “Ghetto“, μιλά για αστυνομική βία εναντίον ανθρώπων, που κατοικούν στις παραγκουπόλεις της Καμπάλα και για τις ανεπαρκείς υπηρεσίες που τους παρέχονται. Τον Απρίλιο του 2019, ο Μπόμπι Γουάιν βρέθηκε υπό κατ’ οίκον περιορισμό και, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, συνέθεσε ένα άλλο πολύγλωσσο τραγούδι για την αστυνομική βία με τίτλο “Afande“, που στα σουαχίλι σημαίνει “αξιωματικός”.

Από το 2018, ορισμένα από τα τραγούδια του έχουν απαγορευτεί να ερμηνεύονται, ακόμα και να αναπαράγονται, καθώς οι κρατικοί λειτουργοί πίστευαν ότι θα χρησιμοποιούσε τη μουσική του για πολιτικούς και διαφημιστικούς σκοπούς. Λίγο αργότερα, δήλωσε το ενδιαφέρον του να θέσει υποψηφιότητα για την προεδρία της χώρας στις εκλογές, που έγιναν στις αρχές του 2021.

Στις εκλογές τον ακολούθησε κι ένας άλλος δημοφιλής μουσικός, ο Joseph Mayanja, γνωστός και ως Jose Chameleone. Η είσοδός του στην πολιτική δηλώνοντας την υποψηφιότητά του για τη δημαρχία της Καμπάλα, είδε τις συναυλίες του να ακυρώνονται. Το 2016, ο καλλιτέχνης που έγινε πολιτικός επιτέθηκε σε δημοσιογράφο και DJ, με αποτέλεσμα η μουσική του να απαγορευτεί από το Trace TV, ένα γαλλικό μουσικό τηλεοπτικό κανάλι, που εκπέμπει μουσική σε όλο τον κόσμο.

Διαβάστε το δεύτερο μέρος εδώ.