Το παρόν άρθρο έχει συνταχθεί από ανώνυμο/η συγγραφέα στην Κούβα υπό το ψευδώνυμο “Luis Rodriguez”.
Μετά την αποτυχία της πορείας των πολιτών για αλλαγή στις 15 Νοεμβρίου 2021 και την εξορία του επικεφαλής Yúnior García Aguilera, φαίνεται ότι η φλόγα της εξέγερσης και της αντίστασης έχει σβήσει στην Κούβα. Η κατάσταση δεν θα μπορούσε να είναι χειρότερη: ο πληθωρισμός έχει εκτοξευθεί στα ύψη, οι ελλείψεις, η απουσία φαρμάκων και ειδών διατροφής έχουν επιδεινωθεί. Η ανεπάρκεια της κουβανικής κυβέρνησης και ο αμερικανικός αποκλεισμός έχουν οξύνει την ανθρωπιστική μας κρίση.
Σε ένα περιβάλλον όπου η ποιότητα ζωής χειροτερεύει διαρκώς, πολλοί Κουβανοί έχουν επιλέξει να εγκαταλείψουν τη χώρα με κάθε κόστος. Όπως και τα προηγούμενα χρόνια, η μετανάστευση παραμένει μια διέξοδος από την οικονομική και πολιτική κρίση, που μαστίζει τη χώρα.
Ο αριθμός των Κουβανών μεταναστών, που κρατούνται στα σύνορα με τις ΗΠΑ, διπλασιάστηκε μεταξύ 2020 και 2021. Το Δεκέμβριο του 2021 έφτασε στο αποκορύφωμά του, με 8.199 μετανάστες να βρίσκονται υπό κράτηση. Καθημερινά, εκατοντάδες Κουβανοί αναζητούν πτήσεις προς τη Μανάγκουα στη Νικαράγουα.
Πολλοί αναλυτές, τόσο στο εσωτερικό του νησιού όσο και στο εξωτερικό, ερμήνευσαν την απροσδόκητη ανακοίνωση του Ντανιέλ Ορτέγκα, προέδρου της Νικαράγουα, στις 22 Νοεμβρίου 2021, σχετικά με τη χορήγηση δωρεάν βίζας σε Κουβανούς πολίτες ως πολιτική χάρη προς την Κούβα. Το μέτρο αυτό θεωρείται ως ένα τέχνασμα, με στόχο τη μείωση της εσωτερικής πίεσης, που αντιμετωπίζει η Κούβα μετά τις διαδηλώσεις της 11ης Ιουλίου 2021. Αποσκοπεί επίσης στο να ενθαρρύνει όσους ενδεχομένως θα συμμετείχαν σε νέες κοινωνικές διαμαρτυρίες να εγκαταλείψουν τη χώρα. Επισήμως, το μέτρο ελήφθη με στόχο “την προώθηση των εμπορικών συναλλαγών, του τουρισμού και των ανθρωπιστικών οικογενειακών σχέσεων”.
Σύμφωνα με την ανεξάρτητη δημοσιογράφο Yoani Sánchez, διευθύντρια της πλατφόρμας 14ymedio, η πρόσβαση στην οποία έχει αποκλειστεί στο νησί:
Con la jugada que acaba de hacer, el régimen cubano se asegura de que Joe Biden tenga muy pronto un quebradero de cabeza y una gran discusión interna debido al aumento considerable en el número de migrantes provenientes de esta Isla. De paso, se libra dentro del territorio nacional de los más inconformes y rebeldes, que podrían protagonizar la próxima explosión social al estilo de la ocurrida el pasado 11 de julio.
Με την κίνηση που έκανε, το κουβανικό καθεστώς διασφαλίζει ότι ο Τζο Μπάιντεν θα έχει σύντομα πρόβλημα και ότι θα υπάρξει μεγάλη συζήτηση στο εσωτερικό λόγω της σημαντικής αύξησης του αριθμού των μεταναστών από το νησί. Ταυτόχρονα, το κουβανικό καθεστώς ξεφορτώνεται τους αντικομφορμιστές και τους διαφωνούντες στο εσωτερικό της χώρας· αυτούς που θα μπορούσαν να προκαλέσουν την επόμενη κοινωνική αναταραχή, όπως αυτή της 11ης Ιουλίου.
Αυτή η στρατηγική του κουβανικού καθεστώτος δεν είναι καινούργια. Η έξοδος του Μαριἐλ το 1980 και η κρίση των μπαλσέρος το 1994 λειτούργησαν για το καθεστώς ως μέσο μείωσης της γενικευμένης αγανάκτησης έναντι του ολοκληρωτισμού, που υπήρχε ανέκαθεν στην Κούβα, παρόλο που στον κόσμο επιδεικνυόταν πάντα η εικόνα της πίστης στον σοσιαλισμό.
Αυτή είναι η άποψη του Brian Latell, πρώην ερευνητή του Ινστιτούτου Κουβανικών και Κουβανοαμερικανικών Ερευνών του Πανεπιστημίου του Μαϊάμι. Ο Brian Latell εξηγεί στη βιογραφία του για τον Φιντέλ Κάστρο ότι οι μεταναστευτικές ροές Κουβανών προς τις ΗΠΑ ήταν η ιστορική στρατηγική, που χρησιμοποίησε το κουβανικό καθεστώς για να απαλλαχτεί από τις αναταραχές.
Μέχρι το 2015, η απόφαση του Ισημερινού να μην απαιτεί βίζα για τους Κουβανούς πολίτες προκάλεσε κύμα μετανάστευσης προς τις ΗΠΑ. Ως αποτέλεσμα, πολλοί Κουβανοί μετανάστες έχασαν τη ζωή τους και έπεσαν θύματα εγκληματικών ομάδων, που συνδέονται με την εμπορία ανθρώπων.
Στο πλαίσιο αυτό, η Νικαράγουα λειτούργησε ως ένα είδος τείχους ανάσχεσης της παράτυπης μετανάστευσης προς τις ΗΠΑ στην Κεντρική Αμερική. Ο Αρτούρο Κρούς, πρώην πρέσβης της Νικαράγουα στις ΗΠΑ, ηγήθηκε διαπραγματεύσεων με τις ΗΠΑ το 2008, με στόχο τον έλεγχο της διακίνησης ναρκωτικών, της τρομοκρατίας και της μετανάστευσης.
Το 2019, λόγω της διευκόλυνσης της διαδικασίας χορήγησης βίζας και της έλλειψης αγαθών, οι μετακινήσεις Κουβανών στη Νικαράγουα για αγορά προϊόντων, που είναι αδύνατο να προμηθευτούν στην Κούβα, έγιναν κοινό φαινόμενο. Η απόφαση για επανέναρξη των πτήσεων, η οποία τέθηκε σε ισχύ από τον Ιανουάριο του 2022 μετά τη χαλάρωση των περιορισμών της πανδημίας, θα τους γλυτώσει 1600 χιλιόμετρα στο ταξίδι τους προς το Μεξικό.
Μια στρατηγική εναντίον των ΗΠΑ;
Ορισμένοι αναλυτές, μεταξύ των οποίων η Yoani Sánchez, υποστηρίζουν ότι πίσω από αυτή την απόφαση κρύβεται ένας άλλος στόχος: να χρησιμοποιηθεί η Νικαράγουα ως ορμητήριο και να προκληθεί μεταναστευτική κρίση στις ΗΠΑ στα σύνορα με το Μεξικό. Το επιχείρημα αυτό υποστήριξε ο ρεπουμπλικάνος γερουσιαστής Marco Rubio, ο οποίος δήλωσε:
Este verano expresé mi preocupación y advertí que el régimen cubano utilizaría la migración masiva como un arma tras las históricas protestas del 11 de julio. El régimen Ortega-Murillo está ayudando a la dictadura cubana al eliminar los requisitos de visa para instigar la migración masiva hacia nuestra frontera sur.
Το καλοκαίρι, εξέφρασα την ανησυχία μου και προέβλεψα ότι το κουβανικό καθεστώς θα χρησιμοποιούσε τη μαζική μετανάστευση ως όπλο μετά τις ιστορικές διαδηλώσεις της 11ης Ιουλίου. Το καθεστώς Ορτέγκα-Μουρίγιο υποστηρίζει την κουβανική δικτατορία καταργώντας τις προϋποθέσεις για αίτηση βίζας, με στόχο να ενθαρρύνει τη μαζική μετανάστευση στα νότια σύνορά μας.
Το 2017, ο τότε Αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα έθεσε τέλος στην πολιτική “wet feet, dry feet”, η οποία για 20 χρόνια επέτρεπε στους Κουβανούς να διαμένουν στις ΗΠΑ, ακόμη κι αν είχαν μεταναστεύσει παράνομα.
Ωστόσο, σύμφωνα με τη δημοσιογράφο Yoani Sánchez, “η αμερικανική διοίκηση μπορεί να προσεγγίσει αυτό το ζήτημα με πολύ διαφορετικό τρόπο από αυτόν που υπολογίζει η Αβάνα, ενώ η φυγή χιλιάδων Κουβανών θα είχε επίσης πολλές συνέπειες σε μια ήδη γερασμένη κοινωνία”.
Ακόμη και αν το κουβανικό καθεστώς καταφέρει να μειώσει προσωρινά την εσωτερική πίεση και τις νέες μορφές αντίδρασης, οι συνέπειες αυτής της κρίσης θα προκαλέσουν σε κοινωνικό επίπεδο ακόμη μεγαλύτερη δημογραφική ζημία, καθώς ο πληθυσμός της Κούβας είναι ο πιο γερασμένος στη Λατινική Αμερική. Πολλοί επαγγελματίες και νέοι, που σκοπεύουν να μεταναστεύσουν, πούλησαν τα σπίτια και τις περιουσίες τους για να χρηματοδοτήσουν ένα ταξίδι γεμάτο εμπόδια και κινδύνους.
Αν το κουβανικό καθεστώς δεν αντιληφθεί αυτή την έξοδο ως ένα ανησυχητικό σημάδι ότι απαιτείται πολιτική αλλαγή στην Κούβα, τότε αυτό δεν θα είναι μόνο η πολιτική του αυτοκτονία, αλλά και η συνέχιση της απελπισίας και της δυστυχίας ενός έθνους.