Το Παρατηρητήριο Μέσων των Πολιτών του Global Voices ανέλυσε τις συζητήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να μάθει τι έλεγαν οι Ρώσοι πολίτες σχετικά με τις φράσεις «Πόλεμος», «Πούτιν» και το γράμμα «Ζ».

Αυτό το άρθρο περιλαμβάνει έρευνα και δεδομένα από το Παρατηρητήριο Μέσων των Πολιτών του Global Voices. 

Στη σημερινή Ρωσία, τα κοινωνικά δίκτυα είναι ένα από τα λίγα μέρη όπου συνεχίζονται οι δημόσιες συζητήσεις, οι μόνες «δημόσιες σφαίρες», χρησιμοποιώντας το νόημα που τους απέδιδε ο Χάμπερμας. Με άλλα λόγια, τα κοινωνικά δίκτυα παραμένουν ένα από τα λίγα μέρη, όπου μπορεί να διαμορφωθεί η κοινή γνώμη και όπου υπάρχει πρόσβαση για πολλούς πολίτες. Ελλείψει οργανωμένης αντιπολίτευσης, ανεξάρτητων ΜΜΕ και εκλογών, οι συζητήσεις στα κοινωνικά δίκτυα είναι συχνά ο μόνος τρόπος για να ρίξουμε μια ματιά στην «κοινή» γνώμη, ή τουλάχιστον σε αυτήν των χρηστών. Δεν είναι συνετό να εμπιστευόμαστε επίσημες δημοσκοπήσεις, που διεξάγονται από κοινωνιολογικές υπηρεσίες χρηματοδοτούμενες από τη ρωσική κυβέρνηση, όπως η WCIOM, μια κρατική εταιρεία δημοσκοπήσεων που παρέχει τακτικές, αλλά ύποπτες έρευνες κοινής γνώμης. Την περασμένη εβδομάδα, η WCIOM ανέφερε ότι το 68% του πληθυσμού υποστήριζε τη λεγόμενη «ειδική επιχείρηση» της Ρωσίας, γνωστή και ως πόλεμος της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας, ενώ μόνο το 22% ήταν κατά του πολέμου. Ωστόσο, οι ρωσικές δημοσκοπήσεις είναι εμφανώς ανακριβείς και οι Ρώσοι ερωτηθέντες μπορεί επίσης να σχολιάζουν τον πόλεμο που βλέπουν στη ρωσική τηλεόραση, ο οποίος δεν αντικατοπτρίζει τον πόλεμο που συμβαίνει στο έδαφος της Ουκρανίας.

Σύντομα, οι Ρώσοι μπορεί να έχουν μόνο τρία κοινωνικά δίκτυα για χρήση εντός της χώρας: το VKontakte (23 εκατομμύρια χρήστες το μήνα), το Odnoklassinki (5,1 εκατομμύρια χρήστες ανά μήνα, δεδομένα από το φθινόπωρο 2021) και το Livejournal (λιγότεροι από 7.000 χρήστες με περισσότερους από 1.000 συνδρομητές αυτή τη στιγμή, αν και ήταν μια πολύ δημοφιλής πλατφόρμα bloggers στη Ρωσία τη δεκαετία του 2000). Στις 14 Μαρτίου, το Instagram αποκλείστηκε πλήρως στη Ρωσία, ενώ το Facebook και το Twitter είχαν ήδη αποκλειστεί, με το πρόσχημα ότι η Meta είναι μια «εξτρεμιστική» οργάνωση, που επιτρέπει εκκλήσεις για τον «θάνατο» του Ρώσου ηγέτη. Το YouTube επιτρέπεται προς το παρόν, αλλά ενδέχεται να αποκλειστεί από τη Roskomnadzor σε λίγες μέρες.

Russian Internet users without VPNs will soon be left with Vkontakte, LiveJournal, and Odnoklassniki and that’s about it. Pretty grim. (Telegram isn’t threatened yet, but I think it’s only a matter of time.)

— Kevin Rothrock (@KevinRothrock)  11 Μαρτίου 2022

Οι Ρώσοι χρήστες του Διαδικτύου χωρίς VPN θα μείνουν σύντομα με το Vkontakte, το LiveJournal και το Odnoklassniki και αυτό είναι. Αρκετά ζοφερό. (Το Telegram δεν απειλείται ακόμα, αλλά νομίζω ότι είναι θέμα χρόνου.)

Τόσο το VKontakte (VK) όσο και το Odnoklassniki ελέγχονται από το κράτος. Ο διευθυντής του VKontakte, ο Βλάντιμιρ Κιριένκο, είναι γιος του αναπληρωτή επικεφαλής της διοίκησης του Πούτιν, του Σεργκέι Κιριένκο. Και οι δύο αντιμετωπίζουν κυρώσεις από τη Δύση. Η Διασύνδεση (Προγραμματισμού Εφαρμογών) (API) του VK, η οποία επιτρέπει σε τρίτους να εξάγουν και να αναλύουν δεδομένα, ήταν αντίγραφο του Facebook το 2006 και αυτή τη στιγμή παραμένει ανοιχτό για προγραμματιστές και ερευνητές. Επιπλέον, δεν υπάρχουν αλγοριθμικοί μηχανισμοί για την παρακολούθηση και τη λογοκρισία των σχολίων: το VK οργανώνεται ανά ομάδες και προσωπικές σελίδες και οι χρήστες είναι υπεύθυνοι για τα σχόλια στις σελίδες τους. Πολλά μέσα στο VK, χωρίς πόρους για να παρακολουθούν τα σχόλια και φοβούμενοι κυρώσεις από το VK ή το Roskomnadzor, έχουν κλείσει την επιλογή σχολιασμού. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για επίσημα καταχωρημένες πηγές ΜΜΕ, όπως το μέσο ενημέρωσης 66.ru με έδρα την Αικατερινούπολη, αλλά όχι από ανεπίσημες, μη αδειοδοτημένες κοινότητες ΜΜΕ.

Υπάρχει μια ευρέως διαδεδομένη άποψη στη Ρωσία μεταξύ των επικριτών του καθεστώτος του Πούτιν ότι οι χρήστες του VK αντιπροσωπεύουν τους υποστηρικτές του Πούτιν και βλέπουν τον κόσμο με προπαγανδιστικά γυαλιά και ότι το VK συνεργάζεται με την FSB.

Ωστόσο, το VK είναι πολύ δημοφιλές στη Ρωσία. Σύμφωνα με μια έκθεση του 2021 από το Brand Analytics, οι ρωσόφωνοι χρήστες του VK δημοσίευσαν τον μεγαλύτερο αριθμό μηνυμάτων, με περισσότερα από 408 εκατομμύρια, ενώ ο αριθμός των ενεργών συγγραφέων ερχόταν δεύτερος μόνο μετά από αυτόν του Instagram, με 23,8 εκατομμύρια.

Δεδομένης της πιθανότητας το API του VK να κλείσει για περαιτέρω έρευνα, το Global Voices ερεύνησε τις απόψεις των χρηστών του VKontakte σχετικά με τον πόλεμο της Ρωσίας με την Ουκρανία, τις ενέργειες της ρωσικής κυβέρνησης, τις κυρώσεις και τις απόψεις των χρηστών για τον Πρόεδρο Πούτιν σε τοπικές ομάδες του VK κατά τη διάρκεια της πρώτης εβδομάδας της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία.

1. Ερευνητικός σχεδιασμός

«Τραβήξαμε» το Vkontakte μέσω του API τους και αναλύσαμε σχόλια από 18 σελίδες των «κοινοτήτων του VK» σε διάφορες περιοχές της Ρωσίας εστιάζοντας σε μεγάλες πόλεις. Αυτές οι λεγόμενες «τυπικές» κοινότητες δημοσιεύουν ειδήσεις, φωτογραφίες και ιστορίες της καθημερινής ζωής στην πόλη. Η ανάλυσή μας περιελάμβανε σχόλια για τις τελευταίες 10 ιστορίες, memes ή φωτογραφίες σχετικά με τον πόλεμο της Ρωσίας με την Ουκρανία ή τις συνέπειές του, συμπεριλαμβανομένων των διεθνών κυρώσεων και των ενεργειών της ρωσικής κυβέρνησης. «Τραβήξαμε» στις 10 Μαρτίου και συλλέξαμε κείμενα από τις 4 έως τις 8 Μαρτίου. Υπήρχαν πάνω από 21.000 σχόλια συνολικά. Ένας σύνδεσμος για τη λίστα ειδήσεων με δυνατότητα λήψης είναι διαθέσιμος εδώ.

Πραγματοποιήσαμε μια υπολογιστική ανάλυση κειμένου, που περιελάμβανε την εύρεση της συχνότητας λέξεων και φράσεων. Για το τελευταίο στάδιο, δημιουργήσαμε επίσης μια ανάλυση «λέξεις στο πλαίσιο» και επισυνάψαμε αρνητικές ή θετικές σημασίες σε συχνές φράσεις γύρω από τρεις λέξεις: WAR, PUTIN και το γράμμα Z, και εξερευνήσαμε τις αφηγήσεις πίσω από ορισμένες από αυτές. Για την ανάλυση των εννοιών υπέρ του πολέμου, κατά του πολέμου και της ουδετερότητας, χρησιμοποιήσαμε τέσσερις ανεξάρτητους κωδικοποιητές και αποδώσαμε το νόημα μόνο όταν η πλειοψηφία τους συμφώνησε.

2. Αποτελέσματα

2.1 Ο πόλεμος είναι πόλεμος

Υπολογιστική ανάλυση κειμένου των σχολίων Vkontakte από 18 «κοινότητες VK», 4-8 Μαρτίου 2022, συλλογή 10 Μαρτίου 2022.

Παρά την απαγόρευση χρήσης της λέξης «πόλεμος», χρησιμοποιήθηκε εκατοντάδες φορές, όπως φαίνεται σε αυτό το γράφημα: η λέξη ΠΟΛΕΜΟΣ είναι η τέταρτη πιο χρησιμοποιούμενη λέξη στις συνομιλίες των χρηστών. Η λέξη ΕΙΡΗΝΗ είναι η ένατη πιο χρησιμοποιούμενη λέξη. Η «Ρωσία» και η «χώρα» είναι οι πιο δημοφιλείς, όπως και η «Ουκρανία» και ο «λαός». Υπάρχουν επίσης λέξεις για τις κυρώσεις, όπως η «ζάχαρη», η οποία βρίσκεται σε έλλειψη λόγω των «αγορών πανικού», «τιμές», «χρήματα» και «εργασία». Οι λέξεις «ΗΠΑ» και «Ζ», που και οι δύο σχετίζονται με την προπαγάνδα, δεν είναι από τις πιο δημοφιλείς, ωστόσο βρίσκονται στη λίστα.

Για να κατανοήσουμε την ευρεία χρήση της λέξης «πόλεμος», αναλύσαμε τη λέξη με συγκείμενο. Οι δύο συγγραφείς διάβασαν όλες τις πιο συχνά εξαγόμενες φράσεις, όπου χρησιμοποιήθηκε η λέξη «πόλεμος» και τις κωδικοποίησαν ως αρνητική (αντιπολεμική) ή θετική (υπερ του πολέμου) σημασία, όπου ήταν δυνατόν. Παραθέτουμε εδώ μερικά από τα σχόλια για να αναδείξουμε τις αφηγήσεις πίσω από αυτά. Επιπλέον, εξετάσαμε τη χρήση του επωνύμου Πούτιν, σε διάφορες μορφές, στο πλαίσιο των πιο κοινών φράσεων και των αφηγήσεων πίσω από αυτές. Η επόμενη ενότητα δείχνει λεξοσύννεφα και ταξινομήσεις συχνών φράσεων και αφηγήσεων σε αυτά τα σχόλια.

2.2 Ο πόλεμος σε συγκείμενο. «Μιλάμε για πόλεμο εδώ»

Λεξοσύννεφο 1: φράσεις γύρω από τη λέξη “ΠΟΛΕΜΟΣ”. Πηγές: Το VK σχολιάζει 180 ειδήσεις σε περιφερειακές ομάδες. WordStat9: R-Studio: δική του ανάλυση. Μπορείτε να κατεβάσετε φράσεις στα ρωσικά εδώ.

Μας ενδιέφερε ιδιαίτερα πώς συζητήθηκε η λέξη «πόλεμος», που απαγορευόταν στη Ρωσία από τις 4 Μαρτίου, στο VK. Χρησιμοποιήθηκε πολύ περισσότερο από τον επίσημο όρο «ειδική επιχείρηση», που χρησιμοποιείται από τη ρωσική κυβέρνηση. Αυτό υποδηλώνει ότι οι άνθρωποι καταλαβαίνουν ότι η «επιχείρηση» είναι στην πραγματικότητα ένας πόλεμος. Υπήρχαν αντιπολεμικές, υπέρ του πολέμου και ουδέτερες αφηγήσεις που περιέγραφαν τον πόλεμο. Εκτός από την ανάλυσή μας στο Παρατηρητήριο Μέσων των Πολιτών, υπάρχουν μερικά παραδείγματα σχολίων παρακάτω.

Αντιπολεμικές αφηγήσεις:

Ανάμεσα στις αντιπολεμικές αφηγήσεις, είδαμε πολλές αναφορές στη ναζιστική Γερμανία. Η Ρωσία εξισώθηκε με τη Γερμανία τη χρονιά που κατέλαβε και προσάρτησε την Τσεχοσλοβακία. Άλλοι χρησιμοποιούν παραπομπές από το βιβλίο «Η νύχτα της Λισαβώνας» του Έριχ Μαρία Ρέμαρκ για να περιγράψουν τη Ρωσία. Ο κόσμος δήλωσε ότι οι Ουκρανοί είναι ένας «αδελφικός» λαός, ότι αυτός ο πόλεμος «επιβάλλεται» στη Ρωσία από τον Πούτιν και ότι προκαλεί δυστυχία και βλάπτει τον άμαχο πληθυσμό, συμπεριλαμβανομένων των γυναικοπαίδων. Υπήρχαν αφηγήσεις για τον πόλεμο «και πάλι για τα συμφέροντα κάποιου άλλου», όχι της Ρωσίας. Παρατηρήσαμε επίσης εκκλήσεις να χρησιμοποιεί ο κόσμος τη «δική του κρίση» και να μην «πιστεύει τυφλά όλα όσα του λένε». Πολλοί ανησυχούσαν για τα «μικρά παιδιά» (στρατιώτες), που στέλνονται στον πόλεμο χωρίς προειδοποίηση ή συναίνεση. Άλλοι πρότειναν ότι ο «δικτάτορας» (Πούτιν) θα «τελειώσει σύντομα».

Οποιοσδήποτε δικτάτορας τελειώνει την ύπαρξή του κανονίζοντας πολέμους, γιατί για έναν δικτάτορα αυτή είναι η τελευταία ευκαιρία να καθίσει ακόμα στο θρόνο. Και τέτοιοι δικτάτορες συνήθως προδίδονται από τα πιο κοντινά τους πρόσωπα. Το ρολόι χτυπάει, δεν θα αργήσει.

Έχω έναν αδερφό εκεί, αρνείται να πάει (να πολεμήσει), από όλους αυτούς που στάλθηκαν στη μάχη, μόνο 4 άτομα  επέστρεψαν …. ο στρατός έδωσε ξηρές μερίδες με διάρκεια ζωής μέχρι το 2015, υπάρχουν πραγματικές καρέκλες σε τανκς. … Οι πυροβολητές μας διαγράφουν βλακωδώς ειρηνικές και κατοικημένες περιοχές …. τι πόλεμος είναι αυτός, τι κατάκτηση είναι αυτή, γάμα μας Ουκρανία, τώρα όλος ο κόσμος θα μας τιμωρεί με “ευγενικό” τρόπο και θα καταλήξουμε με αυτόν τον VVP (Βλαντιμίρ Βλαντιμίροβιτς Πούτιν) όπως στη Βόρεια Κορέα …..Ας μην φοβόμαστε να βγούμε και να δηλώσουμε τις αξίες και τα συμφέροντά μας, γιατί αν σιωπήσουμε τώρα, τότε θα μας φάει έναν έναν το CHK μας (αναφορά σε στρατιωτικές μονάδες την εποχή του Στάλιν, στις οποίες επιτρεπόταν να πυροβολούν ανθρώπους χωρίς καμία νομική διαδικασία) βγάζοντάς μας έξω όπως τη δεκαετία του '30

Αφηγήσεις υπέρ του πολέμου: 

Οι φιλοπολεμικές αφηγήσεις ισχυρίστηκαν ότι ο πόλεμος «επιβλήθηκε» και στη Ρωσία, αλλά είτε από εξωτερικές δυνάμεις, όπως οι ΗΠΑ ή οι Σιωνιστές, είτε από Ουκρανούς «εθνικιστές». Για παράδειγμα: «Πρώτα εισέβαλαν στη Ρωσία». Περιλαμβάνουν πολλές θεωρίες συνωμοσίας, τόσο για την «κακή Δύση», όσο και για «κακούς ολιγάρχες» που είναι κακοί για τη Ρωσία. Υποστηρίζουν ότι ο πόλεμος ξεκίνησε από τον Πούτιν για να σταματήσει «αυτούς» από το να βλάψουν τη Ρωσία.

ΑΠΕΥΘΥΝΟΜΑΙ ΣΤΟΥΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥΣ ΡΩΣΟΥΣ ΠΟΥ ΑΓΑΠΟΥΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ ΤΟΥΣ! Ο Πούτιν απομακρύνει τη Ρωσία από την επιρροή της Αμερικής και της Ευρώπης. Ο ίδιος (βρίσκεται) εκτός της επιρροής των ολιγαρχών. Η διαδικασία είναι σε εξέλιξη. Αυτό δεν ταιριάζει στη Δύση. Αυτό δεν ταιριάζει σε κάποιους στη χώρα μας. Ο Πούτιν έχει πολλούς εχθρούς. Ετοιμάζεται πραξικόπημα. Ετοιμάζεται η ανατροπή του Πούτιν. Η Αμερική δεν φείδεται δαπανών για αυτό και υπάρχουν άνθρωποι στη χώρα έτοιμοι να το κάνουν. Τώρα στη Ρωσία γίνεται μια εκστρατεία ενημέρωσης κατά της Ρωσίας και του Πούτιν. Μέρος αυτού του πολέμου είναι μια σκόπιμη προσπάθεια να δημιουργηθεί μια αρνητική στάση μεταξύ των Ρώσων για το τι συμβαίνει στη χώρα, να προκαλέσει δυσαρέσκεια για τις πολιτικές του Πούτιν. Ένας δυσαρεστημένος λαός θα υποστηρίξει πιο πρόθυμα ένα πραξικόπημα. Γνωρίζουμε ήδη πώς τελειώνουν τα πραξικοπήματα και η ανατροπή των προέδρων. Ένα πρόσφατο παράδειγμα είναι η Ουκρανία. Το Μαϊντάν ήθελε απλώς να αλλάξει τον πρόεδρο, και ως αποτέλεσμα, ολόκληρη η χώρα έγινε «Μαϊντάν».  

2.3 Ο Πούτιν σε συγκείμενο

«Στις 24 Φεβρουαρίου, επιτέλους ξύπνησα… Η 24η Φεβρουαρίου θα είναι η αρχή του τέλους του VVP». Αυτή η ενότητα παρουσιάζει τις συχνές φράσεις και αφηγήσεις γύρω από τη λέξη «Πούτιν».

Παρατηρήσαμε ασυνήθιστη δραστηριότητα γύρω από το όνομα Πούτιν, συμπεριλαμβανομένων πανομοιότυπων σχολίων κάτω από πανομοιότυπες ειδήσεις για την «επιχείρηση», γεγονός που υποδηλώνει τη πιθανότητα συντονισμένης δραστηριότητας. Βρήκαμε επίσης πολλές αρνητικές αφηγήσεις για τον Ρώσο πρόεδρο. 

Λεξοσύννεφο 2: φράσεις γύρω από τη λέξη “ΠΟΥΤΙΝ”. Πηγές: Το VK σχολιάζει 180 ειδήσεις σε περιφερειακές ομάδες. R-Studio, δική του ανάλυση. Οι φράσεις στα ρώσικα βρίσκονται εδώ.

Αντιπολεμικές αφηγήσεις:

Σε αντιπολεμικές συζητήσεις, ορισμένοι χρήστες υπονοούσαν ότι ο Πούτιν είναι ο εχθρός του κράτους. Υπήρχαν δηλώσεις ότι οι άνθρωποι πρέπει να «γράφουν στα χαρτονομίσματα» ότι ο Πούτιν είναι προδότης της Ρωσίας και εχθρός του κράτους. Αυτό υποδηλώνει ότι θα μπορούσε επίσης να είναι δραστηριότητα ανθρώπινου μποτ. Τα ανθρώπινα μποτ είναι ψεύτικοι λογαριασμοί στο Twitter, που λειτουργούν από ανθρώπους, όπως το περίφημο εργοστάσιο τρολ Prigozhin, το Internet Research Agency, το οποίο συμμετείχε σε εκστρατείες παραπληροφόρησης γύρω από τις εκλογές του 2016 στις ΗΠΑ, μεταξύ άλλων σκανδάλων. Ωστόσο, πολλές αφηγήσεις λένε ότι ο Πούτιν σπαταλά χρήματα σε αυτόν τον πόλεμο, ότι δεν νοιάζεται για τον πληθυσμό και ότι προκάλεσε τον πόλεμο με μια «αδελφική» χώρα. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι ο Πούτιν και οι «φίλοι» του έκλεψαν ό,τι μπορούσαν, ότι η δημοτικότητά του είχε πέσει και έτσι προσπαθεί να την ενισχύσει μέσω ενός πολέμου. Άλλοι λένε ότι έχει «άνοια» ή έχει τρελαθεί. Υπήρχε φόβος επιστροφής στη δεκαετία του '90 και η μεταμόρφωση σε «Βόρεια Κορέα»: απομονωμένη και φτωχή. Ακολουθούν παραδείγματα σχολίων, με άλλα στο σύνολο δεδομένων του Παρατηρητηρίου Μέσων των Πολιτών.

Ο Πούτιν σκίζει ήδη τους δικούς του ανθρώπους ιδεολογικά (χρησιμοποιώντας προπαγάνδα) και σωματικά (χρησιμοποιώντας πόλεμο). Και δεν είμαστε ξένοι στο παγκόσμιο μίσος…

και για μια στιγμή φαντάσου ότι όλα όσα πιστεύεις δεν είναι αλήθεια και οι Ναζί κάθονται στο Κρεμλίνο και ελέγχουν το μυαλό μας και το χειρίζονται όπως τους βολεύει. Φανταστείτε ότι δεν υπάρχουν Ναζί στην Ουκρανία, είναι προπαγάνδα του Κρεμλίνου… Μήπως το γράμμα Ζ σας θυμίζει σβάστικα;;… Ψήφισα τον (Πούτιν) – συγγνώμη, αλλά αυτό πάει πολύ, στις 24 Φεβρουαρίου επιτέλους ξύπνησα…..Η 24η Φεβρουαρίου είναι η αρχή του τέλους του VVP

Αυτό σημαίνει ότι η χώρα μας υπό την κυριαρχία του Πούτιν έχει γίνει παρίας και αυτό είναι το μέλλον της Ρωσίας, στο οποίο μας οδήγησε αυτός.

Φυσικά, υπάρχουν και φιλοπολεμικές αφηγήσεις. «Ο Πούτιν είναι ο πρόεδρός μας και φεύγει από τη χώρα μας αν δεν σας αρέσει», είπε ένας «πατριώτης» σχολιαστής. Κάποιοι ισχυρίστηκαν ότι ο Πούτιν «έσωσε» τη χώρα τη δεκαετία του '90 και ότι ξέρει πάντα τι κάνει. Πολλοί κατηγορούν «άλλες χώρες» για τα τεκταινόμενα στη Ρωσία.

Σου αξίζει να καταδικαστείς σε φυλάκιση για τουλάχιστον 3 χρόνια, Βλαντιμίρ Σοκόλοφ. Όχι πόλεμος, αλλά ειδική επιχείρηση για την καταστροφή της ναζιστικής σήψης. Ακούσατε για πρώτη φορά την ομιλία του Βλαντιμίρ Πούτιν στις 24 και δεν ξέρετε για το χθεσινό διάταγμα; Τι είδους πολίτες; Οι Ναζί χτύπησαν τον άμαχο πληθυσμό, όχι τον δικό μας! Ξυπνάτε μαλάκες.

Μπορείτε να δείτε εδώ άλλες αφηγήσεις γύρω από τη λέξη Πούτιν στις συζητήσεις στο VK.  

3. Το γράμμα Z: «Λυπηρό και πολύ επώδυνο»

Λεξοσύννεφο 3: Φράσεις γύρω από το γράμμα “Z”. Πηγές: Το VK σχολιάζει 180 ειδήσεις σε περιφερειακές ομάδες. R-Studio, δική του ανάλυση. Οι φράσεις στα ρώσικα βρίσκονται εδώ.

Η εμφάνιση του γράμματος Ζ του λατινικού αλφαβήτου στον στρατιωτικό εξοπλισμό του ρωσικού στρατού και περαιτέρω —ως «σημάδι» του πολέμου και των «πατριωτικών» συναισθημάτων που προωθούνται γύρω από αυτό— προκάλεσε πολλές συζητήσεις, όχι μόνο της μεσαίας τάξης του Twitter και του Facebook, αλλά και σε ομάδες του VK χωρίς λογοκρισία. Ενώ οι συγγραφείς σε ανεξάρτητα μέσα και στο Twitter υπονοούσαν ότι το Z είναι μια ιδέα της τελευταίας στιγμής σε μια κακώς προετοιμασμένη ενημερωτική εκστρατεία, όπου το Z σημαίνει μόνο «Δυτικό Μέτωπο», εμφανίστηκαν και άλλες θεωρίες. Οι χρήστες του VK βλέπουν ως επί το πλείστον αρνητικά αυτό το νέο σύμβολο “Z”, όπως επιβάλλεται στον πληθυσμό.

Αντιπολεμικές αφηγήσεις:

Πολλά σχόλια αποκαλούν το γράμμα «ναζιστικό» και το αναφέρουν ως «ισπανική ντροπή» (ένα ρωσικό ρητό που σημαίνει τη μεγαλύτερη δυνατή κατάσταση ντροπής που μπορεί να νιώσει κανείς). Πολλοί το συγκρίνουν με σβάστικα. Σε αυτές τις συζητήσεις, περιγράφονται επίσης ωμότητες, που διαπράχθηκαν από τον ρωσικό στρατό και συγκρίνονται με εκείνες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Πολλά σχόλια αφορούν τους ανθρώπους που νιώθουν «ντροπή» και δεν κατανοούν τους λόγους πίσω από αυτόν τον πόλεμο ή αυτό το γράμμα ως σύμβολό του. Το Z συγκρίνεται με σύμβολα SS, με ζόμπι και με λέξεις που ξεκινούν με το ίδιο γράμμα με το Z στο κυριλλικό αλφάβητο, όπως “γερό ποτήρι” (zapoi) ή “μαλάκας” (zalupa). Άλλες προτάσεις περιελάμβαναν τα ZARA, Ζελένσκι, Ζορό, Zapad (η Δύση) και Zaebal (που σημαίνει ότι τα σκάτωσε τόσο πολύ που είμαστε ήδη εξαντλημένοι και θυμωμένοι).

Είναι ζόμπι στο μυαλό των ζόμπι. Ντροπή. Φύγε λοιπόν από εδώ και μην ντροπιάζεσαι! Ντροπή σε σένα και στο είδος σου! Βαρέθηκα να φοβάμαι. Η Ρωσία μου σκοτώνει ανθρώπους, καταστρέφει τις ζωές τους. Διαφωνώ. Θέλω να ζήσω σε έναν πολιτισμένο κόσμο, θέλω να πηγαίνω διακοπές με την οικογένειά μου στην Ευρώπη. Βαρέθηκα να νιώθω σαν τίποτα. Πάω στο συλλαλητήριο. Ενάντια στον πόλεμο. Ενάντια στην κυβέρνηση που με κάνει ζητιάνο! Σήμερα στη Μόσχα, την Αγία Πετρούπολη, την Αικατερινούπολη, το Περμ, το Βλαδιβοστόκ, εκατομμύρια άνθρωποι θα βγουν στους δρόμους. Μην μένεις σιωπηλός! Μην φοβάσαι! Η Ρωσία δεν πρέπει να βρίσκεται σε πόλεμο με την Ουκρανία! Καλύτερα να βγείτε έξω και να πείτε ΟΧΙ στον ΠΟΛΕΜΟ με την ΟΥΚΡΑΝΙΑ παρά να συμμετάσχετε σιωπηλά σε αυτό το έγκλημα! Zadolbala (μεταφράζεται ως «με κούρασε πολύ αυτό, με αρρωσταίνει») αυτό αυτή η ψεύτικη βιτρίνα, αν υποστηρίζετε τον στρατό, τότε υποστηρίξτε οικονομικά τους γονείς των στρατιωτών που βρίσκονται τώρα εκεί. Τότε θα γίνει αισθητή η υποστήριξη. Και όλο αυτή η ψεύτικη βιτρίνα με τα γράμματα είναι απλώς μια τάση, που ήδη πωλείται σε μπλουζάκια και κούπες κλπ. αλήθεια γιατί έγραψαν Ζ στα αγγλικά, γιατί σημαίνει SS

Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, το σύμβολο “Ζ” στο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης Ζάξενχαουζεν υποδήλωνε το κτίριο, όπου διαπράττονταν οι σφαγές, καθώς και το κρεματόριο με 4 φούρνους όπου έκαιγαν τα πτώματα ανθρώπων.

Φιλοπολεμικές αφηγήσεις:

Αν και λιγότερες από τις αντιπολεμικές αφηγήσεις, υπήρχαν επίσης φιλοπολεμικά επιχειρήματα γύρω από το σύμβολο Ζ. Μερικοί πρότειναν ότι το Ζ είναι ΖΑ (για) νίκη. Στη συνέχεια οι σχολιαστές ρωτήθηκαν γιατί δεν χρησιμοποιήθηκε το κυριλλικό γράμμα με τον ίδιο ήχο. Μερικοί άνθρωποι προσπαθούν να το εξηγήσουν χρησιμοποιώντας τη δυτική ποπ κουλτούρα:

“ 🤔 “Θυμάστε ότι η ταινία για τον Ζορό ήταν της μόδας; Ο τύπος που πάλεψε για τη δικαιοσύνη. Μετά από αυτό, το γράμμα έγινε σύμβολο” “Για τη δικαιοσύνη” “Είναι απλό”. 

Άλλες αφηγήσεις γύρω από το γράμμα Z στις συζητήσεις στο VK μπορείτε να δείτε εδώ.

Μπορούμε να συμπεράνουμε, αφού μελετήσουμε αφηγήσεις γύρω από λέξεις-κλειδιά και σύμβολα στις συζητήσεις στο VK για τον πόλεμο της Ρωσίας με την Ουκρανία, ότι —τουλάχιστον σε αυτή την πλατφόρμα, σε αυτές τις ομάδες— δεν υπάρχει ενιαία υποστήριξη για τον πόλεμο. Οι χρήστες του VK, που συνήθως θεωρούνται πιο συντηρητικοί, πατριώτες και ότι είναι πιθανόν να ακολουθήσουν το παράδειγμα του Πούτιν, είναι τουλάχιστον δύσπιστοι και συχνά θυμώνουν ή ντρέπονται που η Ρωσία ξεκίνησε τον πόλεμο. Επίσης, δεν φοβούνται να το αποκαλέσουν «πόλεμο», ακόμη και αφού η φράση απαγορεύτηκε και τιμωρήθηκε με ποινή φυλάκισης έως και 15 ετών.

Ενδέχεται να μην είμαστε σε θέση να επαναλάβουμε την ίδια συλλογή δεδομένων λόγω της ενεργής λογοκρισίας των σελίδων και των σχολίων του VK ή του κλεισίματος των API. Ωστόσο, ολόκληρη η βάση δεδομένων είναι διαθέσιμη κατόπιν αιτήματος για ερευνητικούς οργανισμούς. Δεν τη δημοσιοποιούμε για να προστατεύσουμε τους χρήστες του VK, που σχολίαζαν ενάντια στους ισχύοντες κανόνες στρατιωτικής λογοκρισίας στη Ρωσία.

Αυτή η έρευνα έχει περιορισμούς. Χρησιμοποιήσαμε λογισμικό WordStat9.0 και R studio για την ανάλυση μεγάλου όγκου κειμένου και στην προκαταρκτική ανάλυση πραγματοποιήσαμε μόνο περιστασιακή ανάλυση κειμένου και κωδικοποίηση. Παραθέτουμε πολλά παραδείγματα στο Παρατηρητήριο Μέσων των Πολιτών και διαθέτουμε τη βάση δεδομένων μας (στα ρωσικά) για περαιτέρω έρευνα.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι αναλύσαμε τα κείμενα των σχολίων, όχι τα προφίλ χρηστών, πράγμα που σημαίνει ότι δεν γνωρίζουμε ποιος έγραψε αυτά τα σχόλια. Είναι πιθανό οι χρήστες στις «τυπικές» λίστες πόλεων να ήταν από άλλες πόλεις. Είναι επίσης πιθανό ότι τα μποτ, είτε από την Ουκρανία είτε από τη Ρωσία, συνέβαλαν στα δεδομένα. Ωστόσο, επειδή αναλύσαμε τα στοιχεία σχεδόν αμέσως μετά τη δημοσίευσή τους, αναμένουμε ότι η πιθανότητα να είναι αυθεντικοί οι χρήστες είναι μεγαλύτερη από ό,τι θα ήταν αν είχαμε εξετάσει τα σχόλια αργότερα. Το λέμε αυτό επειδή, επανεξετάζοντας το υλικό, βλέπουμε τώρα στοιχεία δραστηριότητας μποτ σε χώρους σχολίων, όπου δεν υπήρχε πριν.

Για περισσότερες πληροφορίες για αυτό το θέμα, δείτε το ειδικό μας αφιέρωμα «Η Ρωσία εισβάλλει στην Ουκρανία».