Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν στη στρατιωτική παρέλαση της Ημέρας της Νίκης. Μόσχα, Κόκκινη Πλατεία, 9 Μαΐου 2022. Στιγμιότυπο από το κανάλι YouTube Афиша Москвы [1]. Δίκαιη χρήση.
Στις 24 Απριλίου 2022, ο Tigran Keosayan, τηλεοπτικός παρουσιαστής και ένα από τα πιο εξέχοντα πρόσωπα της προπαγανδιστικής μηχανής του Κρεμλίνου, κυκλοφόρησε ένα βίντεο [2] αποκαλώντας τους Καζάκους “πονηρά γαϊδούρια” (хитрожопые), επειδή “ακύρωσαν” την παρέλαση της Ημέρας της Νίκης απειλώντας το Καζακστάν και άλλα πρώην σοβιετικά κράτη, με σενάριο παρόμοιο με αυτό της Ουκρανίας. Ο Keosayan, μαζί με τη σύζυγό του, Margarita Simonyan [3], επικεφαλής του ρωσικού κρατικού ομίλου ετερογενών δραστηριοτήτων RT (πρώην Russia Today), συνέβαλαν στην εφαρμογή της ρωσικής μιλιταριστικής προπαγάνδας και βρίσκονται υπό περιοριστικές κυρώσεις [4] από την Ευρωπαϊκή Ένωση για “ενέργειες που υπονομεύουν ή απειλούν την εδαφική ακεραιότητα, την κυριαρχία και την ανεξαρτησία της Ουκρανίας”. Αμφότεροι φερέφωνα του καθεστώτος του Πούτιν είχαν επίσης αμφίβολα εμπορικά κέρδη μέσω δημοσίων σχέσεων και παραγωγής ταινιών, εμπλέκοντας στα διαφθοροποιητικά τους σχέδια [5] εξέχουσες προσωπικότητες από την προεδρική διοίκηση, όπως αποκαλύφθηκε από την ομάδα Ναβάλνι.
Ιστορικά, η Ημέρα της Νίκης στις 9 Μαΐου, που τιμά τη νίκη επί της ναζιστικής Γερμανίας το 1945, δεν ήταν καν γιορτή στη Σοβιετική Ένωση, πόσο μάλλον μια γιορτή με παρέλαση (η πρώτη στρατιωτική παρέλαση της μεταπολεμικής εποχής πραγματοποιήθηκε μόλις το 1965 [6]). Την Ημέρα της Νίκης την απαλλοτρίωσε συστηματικά το καθεστώς Πούτιν σε κυβερνητικές πολιτικές, καθιστώντας την σταδιακά πυρήνα της κρατικής προπαγάνδας. Τα τελευταία πέντε συνεχόμενα χρόνια, η Ημέρα της Νίκης ήταν η πιο δημοφιλής γιορτή μεταξύ των Ρώσων [7] ενόψει της Πρωτοχρονιάς και του Πάσχα. Είναι ενδιαφέρον ότι ο Στάλιν το 1947 όρισε αργία την Πρωτοχρονιά αντί την Ημέρα της Νίκης.
Από ιδεολογικής άποψης, η νίκη επί της ναζιστικής Γερμανίας μετατράπηκε σε ένα από τα πιο σημαντικά και καθολικά εργαλεία [6] της διακυβέρνησης του Πούτιν, καθώς έγινε καθοριστικό για τη νομιμοποίηση του καθεστώτος, την καταστολή της πολιτικής διαφωνίας και την άσκηση επιθετικής εξωτερικής πολιτικής, συμπεριλαμβανομένου του πολέμου στο Ουκρανία. Εφόσον η τρέχουσα ρωσική προπαγάνδα βασίζεται μαζικά στην ευρεία, πολυκαναλική διάδοση και το ψέμα [8], η Ημέρα της Νίκης παίζει σημαντικό ρόλο σε αυτήν. Από αυτή την άποψη, η τελευταία ομιλία του Πούτιν στην παρέλαση για την Ημέρα της Νίκης [9] από τις 9 Μαΐου 2022, ήταν γεμάτη συσχετισμούς με τον αγώνα κατά του ναζισμού, που πηγαινοερχόταν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στους “νεοναζί” στην Ουκρανία, στους οποίους “βασίζονται οι ΗΠΑ και οι μικρότεροι σύμμαχοί της”.
Με την πάροδο του χρόνου, η έννοια της νίκης, που αναδημιουργήθηκε στη Ρωσία του Πούτιν, θα γινόταν σταδιακά πιο ρωσοκεντρική, συχνά αγνοώντας τη συμβολή των Συμμαχικών Δυνάμεων στη νίκη, εισάγοντας ακόμη και νόμο, που απαγορεύει την άρνηση του αποφασιστικού ρόλου, που έπαιξε ο σοβιετικός λαός [10] στην ήττα της Ναζιστικής Γερμανίας, ενώ όροι όπως “προδότες” και “ρωσοφοβία” άρχισαν να ενσωματώνονται στις ομιλίες του για την Ημέρα της Νίκης. Στις 9 Μαΐου 2021 [11], ο Ρώσος πρόεδρος δήλωσε ότι “στις πιο δύσκολες στιγμές του πολέμου, στις πιο αποφασιστικές μάχες που καθόρισαν το αποτέλεσμα του αγώνα κατά του φασισμού, το έθνος μας ήταν μόνο του”. Καθώς οι εορτασμοί έγιναν πιο πολιτικοποιημένοι, δίνοντας προτεραιότητα στην τρέχουσα κατάσταση των πραγμάτων σε σχέση με το παρελθόν, ο Πούτιν σταμάτησε να συγχαίρει τους αρχηγούς κρατών της Ουκρανίας και της Γεωργίας [12] για την Ημέρα της Νίκης, ενώ με την πάροδο του χρόνου λιγότερα κράτη ήταν πρόθυμα να συνδεθούν με τους εορτασμούς της Ημέρας της Νίκης του Πούτιν [13]. Έτσι, ο Πρόεδρος του Τατζικιστάν Ιμομάλι Ραχμόν έγινε ο μόνος ξένος ηγέτης, [14] που παρευρέθηκε στην παρέλαση της Ημέρας της Νίκης στη Μόσχα στις 9 Μαΐου 2021, ενώ στην παρέλαση της Ημέρας της Νίκης του 2020, που αναβλήθηκε για τις 24 Ιουνίου 2020 [15] λόγω του COVID-19, συμμετείχαν μόνο οι ηγέτες της Λευκορωσίας, του Καζακστάν, του Κιργιστάν, της Μολδαβίας, της Σερβίας, του Τατζικιστάν, του Ουζμπεκιστάν, καθώς και οι αρχηγοί της Αμπχαζίας και της Νότιας Οσετίας, των αποσχισμένων επαρχιών της Γεωργίας. Περιττό να πούμε ότι κανένας ξένος ηγέτης δεν επισκέφτηκε την παρέλαση της Ημέρας της Νίκης στη Μόσχα το 2022.
Ο πρόεδρος του Τατζικιστάν Ιμομάλι Ραχμόν, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν και ο Ρώσος υπουργός Άμυνας Σεργκέι Σόιγκου στους εορτασμούς της Ημέρας της Νίκης. Μόσχα, Κρεμλίνο, 9 Μαΐου 2021. Στιγμιότυπο από το κανάλι YouTube ВМЕСТЕ-РФ [16]. Δίκαιη χρήση.
Στα μέσα Απριλίου 2022, το Υπουργείο Άμυνας του Καζακστάν ανακοίνωσε [17] ότι δεν θα πραγματοποιηθεί στρατιωτική παρέλαση την Ημέρα της Νίκης και οι εορτασμοί θα περιοριστούν σε “στρατιωτικοπατριωτικές εκδηλώσεις” αναφέροντας την ανάγκη εξοικονόμησης κονδυλίων [18] και προτεραιότητας άλλων εργασιών παρά την 30ή επέτειο των Αμυντικών Δυνάμεων του Καζακστάν. Επιπλέον, το λεγόμενο Σύνταγμα των Αθανάτων (Бессмертный полк), οι πορείες για τη μνήμη των βετεράνων του πολέμου, ακυρώθηκαν σε ορισμένες περιοχές του Καζακστάν, μερικές φορές λόγω αυξανόμενης αρνητικής απάντησης [19] , όπως συνέβη στο Ακτάου στο δυτικό Καζακστάν. Πριν από τα γεγονότα, το Σύνταγμα των Αθανάτων μετονομάστηκε επίσημα σε “Σεβασμός για τους Ήρωες” (Батырларға тағзым). Στο μεταξύ, οι ιδρυτές του κινήματος του Συντάγματος των Αθανάτων κατήγγειλαν [20] τη συσχέτισή τους με τις πορείες με το σημερινό όνομα εν μέσω μαζικής εμπλοκής της πολεμικής ρητορικής της Ουκρανίας [21] σε αυτήν, καθώς οι αξιωματούχοι ενθάρρυναν τους συμμετέχοντες να φέρουν πορτρέτα Ρώσων στρατιωτών, που σκοτώθηκαν στον τρέχοντα πόλεμο στην Ουκρανία [22].
Το Ουζμπεκιστάν, το οποίο, σε αντίθεση με τα περισσότερα μετασοβιετικά κράτη, αναφέρεται επίσημα στον πόλεμο ως Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος (όχι Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος), αποφάσισε να μην πραγματοποιήσει στρατιωτική παρέλαση [23] την Ημέρα της Νίκης, η οποία μετονομάστηκε επίσημα σε Ημέρα Μνήμης και Τιμής [24] (Xotira va qadrlash kuni), αν και η 30ή επέτειος των Ενόπλων Δυνάμεων του Ουζμπεκιστάν τον Ιανουάριο του 2022 γιορτάστηκε με στρατιωτική παρέλαση [25]. Από την άλλη πλευρά, παρά το γεγονός ότι παραδοσιακά χρηματοδοτούνταν από τη ρωσική πρεσβεία στο Ουζμπεκιστάν και επικρίθηκε από τον Αντιπρόεδρο της Κάτω Βουλής του Ουζμπεκιστάν [26] ως εργαλείο προπαγάνδας, το Σύνταγμα των Αθανάτων ωστόσο συνεκλήθη συγκεντρώνοντας μόλις 200 άτομα [27].
Ουζμπεκικά στρατεύματα συμμετέχουν στη στρατιωτική παρέλαση της Ημέρας της Νίκης. Μόσχα, Κόκκινη Πλατεία, 24 Ιουνίου 2020. Φωτογραφία από το Mil.ru [28] μέσω του Wikimedia ( CC BY 4.0 [29] )
Το Κιργιστάν θα εγκαταλείψει επίσης τη στρατιωτική παρέλαση, [30] που παραδοσιακά πραγματοποιείται στην πλατεία Ala-Too στην πρωτεύουσα Μπισκέκ, μεταβαίνοντας σε μια “συγκέντρωση ρέκβιεμ” (митинг-реквием). Όσον αφορά το Σύνταγμα των Αθανάτων, διεξήχθη παρά τις αντιρρήσεις για συσχετισμούς με την τρέχουσα ρωσική επιθετικότητα στην Ουκρανία [31], αν και η Κρατική Επιτροπή Εθνικής Ασφάλειας προειδοποίησε τον πληθυσμό να μην φοράει στρατιωτικές στολές ή το γράμμα “Z” [32] (επίσης γνωστό ως zwastika), το μιλιταριστικό σημάδι των ρωσικών στρατευμάτων στην Ουκρανία. Ο πρόεδρος του Κιργιστάν Σαντίρ Τζαπάροφ συμμετείχε επίσης στη συζήτηση υποστηρίζοντας [33] ότι “κανείς δεν έχει το δικαίωμα να απαγορεύσει αυτή την πορεία”. Είναι ενδιαφέρον ότι η Μπισκέκ έγινε ένα από τα λίγα μέρη στην Κεντρική Ασία, που φιλοξένησε φιλορωσική διαδήλωση [34] υποστήριξης του Πούτιν και της “ειδικής στρατιωτικής του επιχείρησης” και καταγγελίας του “φασισμού στην Ουκρανία”.
Το Τατζικιστάν, ο πρόεδρος του οποίου ήταν ο τελευταίος και μοναδικός ξένος ηγέτης που παρευρέθηκε στη στρατιωτική παρέλαση στη Μόσχα το 2021, έγινε το μόνο κράτος της Κεντρικής Ασίας, που πραγματοποίησε τόσο τη στρατιωτική παρέλαση όσο και το Σύνταγμα των Αθανάτων. Το τελευταίο, που οργανώθηκε από τη ρωσική διπλωματική αποστολή και κυβερνητικούς οργανισμούς, θεωρήθηκε ωστόσο από ορισμένους ως το εργαλείο προπαγάνδας της Μόσχας, [35] που απειλεί την ανεξαρτησία της χώρας. Ωστόσο, η στρατιωτική παρέλαση δεν πραγματοποιήθηκε στην πλατεία Ντούστι [36], την κεντρική πλατεία για τις εθνικές τελετές, αλλά στο Πάρκο Νίκης στη Ντουσάνμπε. Μια μικρή στρατιωτική παρέλαση πραγματοποιήθηκε επίσης στη ρωσική στρατιωτική βάση 201 στο Τατζικιστάν [37], επίσημα η μεγαλύτερη στρατιωτική βάση εκτός Ρωσίας. Ο ρόλος της βάσης φαίνεται ιδιαίτερα ζωτικός αυτές τις μέρες, καθώς η χώρα εξαρτάται περισσότερο από τη ρωσική στρατιωτική βοήθεια εν μέσω αυξανόμενων διασυνοριακών επιθέσεων από το Αφγανιστάν [38].
Στο Τουρκμενιστάν, όπου, σε αντίθεση με άλλα κράτη της Κεντρικής Ασίας, η Ημέρα της Νίκης δεν είναι επί του παρόντος αργία [39], οι εορτασμοί περιορίστηκαν σε εορτασμούς και συναυλίες χωρίς στρατιωτικές παρελάσεις, ενώ το Σύνταγμα των Αθανάτων, που οργανώθηκε από τη ρωσική πρεσβεία, πραγματοποιήθηκε στη Ρωσοτουρκμενική Σχολή. Από την ανεξαρτησία, η στρατιωτική παρέλαση την Ημέρα της Νίκης έχει πραγματοποιηθεί μόνο μία φορά [40] , το 2020 εν μέσω της παγκόσμιας πανδημίας.
Η ρωσική κριτική και ο δημόσιος ντροπιασμός των κρατών της Κεντρικής Ασίας για τη μη διεξαγωγή στρατιωτικών παρελάσεων, ωστόσο, δεν συμβάδισαν με την ενισχυμένη πατριωτική οργή τους ως αποκλειστικοί φύλακες της μνήμης εν καιρώ πολέμου, αφού σύντομα έγινε φανερό ότι τα κράτη της Κεντρικής Ασίας πληρώνουν πολύ μεγαλύτερα χρηματικά ποσά βοήθειας προς τους βετεράνους του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου από την ίδια τη Ρωσία. Έτσι, η ετήσια νομισματική βοήθεια στο Κιργιστάν και το Ουζμπεκιστάν ήταν περίπου εννέα φορές μεγαλύτερη [41] από εκείνη της Ρωσίας, ενώ το Καζακστάν πληρώνει από 17 έως 31 φορές το ποσό αυτό. Παραδόξως, οι ασυνήθιστα χαμηλές πληρωμές σε βετεράνους πολέμου [42] δεν είναι το αποτέλεσμα της τρέχουσας οικονομίας της Ρωσίας, που έχει υποστεί κυρώσεις, αλλά είναι μια τάση τα τελευταία χρόνια.