Σκακιέρα. Φωτογραφία της Diana Lee [1] από το Flickr (CC BY-NC-ND 2.0 [2]).
Τον Ιούνιο του 2022, ένα μήνα περίπου πριν την έναρξη της 44ης Σκακιστικής Ολυμπιάδας στο Τσενάι της Ινδίας, η Σκακιστική Ομοσπονδία του Καζακστάν (KCF) συγκλονίστηκε από μια σειρά καταγγελιών, που αφορούσαν, άμεσα και έμμεσα, μια νεαρή σκακίστρια και κάποιους άνδρες διαφόρων ηλικιών, μεταξύ των οποίων και δύο υψηλόβαθμα στελέχη της ομοσπονδίας, τον υπουργό πολιτισμού και αθλητισμού, καθώς επίσης και τον πρόεδρο του κράτους. Η αντιπαράθεση μετατράπηκε σε μία σειρά από ίντριγκες και κατηγορίες, προκαλώντας δημόσια κατακραυγή και αποκαλύπτοντας παρασκηνιακές δραστηριότητες στη θολή σχέση μεταξύ του επαγγελματικού αθλητισμού και της κυβερνητικής πολιτικής.
Οι πολιτικοί ηγέτες και οι κυβερνητικές δομές του Καζακστάν έχουν ιστορικό εμπλοκής επαγγελματιών αθλητών στην πολιτική προπαγάνδα του καθεστώτος, συμπεριλαμβανομένων τεράστιων χρηματικών ποσών που λαμβάνονται από τον κρατικό προϋπολογισμό και δίνονται σε αθλητές που κερδίζουν μετάλλια. Ενδεικτικά, πληρώνοντας το υψηλότερο ποσό από οποιαδήποτε χώρα σε ανταμοιβή για ένα χρυσό μετάλλιο στους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες της Πιονγκτσάνγκ το 2018 [3], το πέμπτο υψηλότερο ποσό για τους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο το 2020 [4] και το τρίτο για τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνου το 2022 [5], μετά τη Σιγκαπούρη και το Χονγκ Κονγκ.
Ωστόσο, σε τέσσερις από τους επτά χρυσούς Ολυμπιονίκες στους θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του Λονδίνου το 2012, τους οποίους καλωσόρισε ο τότε πρόεδρος Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγεφ με μια πομπώδη επίσημη τελετή [6] στις 17 Αυγούστου 2012, τους αφαιρέθηκαν αργότερα επίσημα τα χρυσά μετάλλια λόγω παραβιάσεων των κανονισμών του αντι-ντόπινγκ [7].
Παραδόξως, παρά τις βαριές κατηγορίες που τους απαγγέλθηκαν, το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού αποφάσισε να μην ζητήσει πίσω το χρηματικό έπαθλο και τα υπόλοιπα δώρα που έλαβαν από το κράτος.
Ένας από αυτούς, ο αρσιβαρίστας Ίλια Ιλγίν, ο οποίος έχασε τα χρυσά μετάλλια που είχε πάρει στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2008 και του 2012, εντάχθηκε ακόμη και στο πολιτικό συμβούλιο του κυβερνώντος κόμματος Νουρ Οτάν το 2013 [8], το ανώτατο αντιπροσωπευτικό όργανο του κόμματος. Αυτή τη στιγμή, η διαφθορά στους αθλητικούς οργανισµούς βρίσκεται σε τέτοιο επίπεδο που ακόµη και µέλη του κοινοβουλίου από φιλοκυβερνητικά κόµµατα παραδέχονται ότι “ο αθλητισµός στο Καζακστάν έχει παγιδευτεί σε σκάνδαλα διαφθοράς, ενώ οι αθλητές υποφέρουν από εκβιασµούς και εξευτελισµούς από αξιωµατούχους και αθλητικούς λειτουργούς”. [9]
Η Μπιμπισάρα Ασαουμπάγιεβα στο Παγκόσμιο ομαδικό πρωτάθλημα σκακιού. Astana, Μάρτιος 2019. Στιγμιότυπο από το κανάλι στο YouTube Khabar 24 [10]
Το τρέχον σκάνδαλο αφορά αποκαλύψεις, που έγιναν σε μια ανάρτηση στο Instagram στις 21 Ιουνίου από την Μπιμπισάρα Ασαουμπάγιεβα, την 18χρονη διεθνή γκραν μάστερ στο σκάκι και νυν παγκόσμια πρωταθλήτρια γυναικών στο γρήγορο σκάκι. Αυτή, μαζί με την υπόλοιπη εθνική ομάδα γυναικών, οδηγήθηκε από τον πρόεδρο και τον αντιπρόεδρο του KCF σε συνάντηση με την Άιντα Μπαλάγιεβα, αναπληρώτρια επικεφαλής της διοίκησης του Προέδρου της Δημοκρατίας του Καζακστάν.
Σύμφωνα με την ίδια, αυτή η συνάντηση επρόκειτο να λειτουργήσει ως πρόβα για τη συνάντηση με τον Πρόεδρο του Καζακστάν που θα πραγματοποιούνταν την επόμενη μέρα, όπως κατάλαβε στη συνέχεια, και κατά τη διάρκεια της οποίας η γυναικεία ομάδα επρόκειτο να ζητήσει 3 δισεκατομμύρια KZT ( περίπου 6,8 εκατομμύρια δολάρια) για τις ανάγκες της σκακιστικής ομοσπονδίας. Αξιοσημείωτο είναι ότι οι δύο άνδρες, ο νεοεκλεγείς πρόεδρος της ομοσπονδίας Galim Khussainov και ο αντιπρόεδρος Darmen Sadvakassov, επιπλήχθηκαν από την οικοδέσποινα, κα Μπαλάγιεβα, για την ανάρμοστη συμπεριφορά τους “μπροστά σε γυναίκες”.
View this post on Instagram
Όπως θυμάται η Ασαουμπάγιεβα, η όλη ιδέα της συγκέντρωσης φαινόταν περίεργη, καθώς κανείς από την εθνική ομάδα των ανδρών δεν προσκλήθηκε στη συνάντηση, ούτε και ο προπονητής της εθνικής ομάδας, με αποτέλεσμα να είναι παρόντες μόνο οι δύο επικεφαλής της ομοσπονδίας και η ομάδα γυναικών.
Διαβάζουμε στην ανάρτησή της:
Сегодня же до самой последней минуты я была уверена, что нас ведут на встречу к министру за олимпийскими напутствиями, а оказалось Дармен Садвакасов и его начальник нас привели просить 3 миллиарда тенге для бюрократов Казахстанской шахматной Федерации.
Очевидно, что сегодня была генеральная репетиция, руководство КФШ готовит его премьерный показ ЗАВТРА на встрече с Президентом страны, Касым-Жомарт Кемелевичем.
Мне стыдно и поэтому я прошу прощения. Я спортсмен, и хочу им оставаться.
Мне очень стыдно за себя, что я стала участницей этого постыдного спектакля.
Σήμερα, μέχρι την τελευταία στιγμή, ήμουν βέβαιη ότι θα συναντούσαμε τον υπουργό για τις τελευταίες του ευχές πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες, αλλά αποδείχθηκε ότι ο Darmen Sadvakassov και το αφεντικό του μας έφεραν εδώ για να ζητήσουμε 3 δισεκατομμύρια τένγκε για τους γραφειοκράτες της Σκακιστικής Ομοσπονδίας του Καζακστάν.
Προφανώς, η σημερινή ημέρα ήταν η γενική πρόβα, καθώς οι υπεύθυνοι της KCF προετοιμάζονταν για την ΑΥΡΙΑΝΗ πρεμιέρα στη συνάντηση με τον πρόεδρο της χώρας, Kassym-Jomart Kemelevich.
Ντρέπομαι και ζητώ συγγνώμη. Είμαι αθλήτρια και θέλω να παραμείνω.
Ντρέπομαι πολύ για τον εαυτό μου που συμμετείχα σε αυτό το επαίσχυντο θέαμα.
Όπως ανήρτησε πριν από τη συνάντηση με τον πρόεδρο του Καζακστάν, τόσο οι υπεύθυνοι της KCF όσο και ο υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού απάντησαν άμεσα αρνούμενοι τους ισχυρισμούς και, σε κάθε περίπτωση, το ποσό δεν αναφέρθηκε στο προεδρικό μέγαρο και επιπλέον δεν ήταν παρόντες η ανδρική ομάδα και ο προπονητής. “Συνάντηση με τον αρχηγό του κράτους, αλλά δυστυχώς χωρίς την ανδρική ομάδα και τον προπονητή”, έγραψε κάτω από το βίντεο της συνάντησης.
Ο Dauren Abayev, Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, ο οποίος διετέλεσε Πρώτος Αναπληρωτής Επικεφαλής της ομάδας του Προέδρου, είπε με βεβαιότητα ότι κανείς σε εκείνη τη συνάντηση δεν “ζήτησε χρήματα”, προσθέτοντας: “Δεν ήμουν παρών στη συνάντηση, όταν συζητήθηκε αυτό”. Αυτό, ωστόσο, δεν εμπόδισε τον υπουργό, που είναι γνωστός για τα σεξιστικά σχόλια και τους σεξουαλικούς υπαινιγμούς του δημοσίως, να ισχυριστεί ότι η Ασαουμπάγιεβα έδρασε τότε “συναισθηματικά”. Σε μία ειδική συνέντευξη Τύπου, ο Khussainov, ο πρόεδρος του KCF, προσπάθησε να αποδείξει ότι “τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στην ανάρτησή της ήταν ανακριβή” υπονοώντας ότι “η Bibisara είναι ακόμα παιδί. Είναι μόλις 18 ετών. Μάλλον δεν κατάλαβε για τι πράγμα μιλούσαμε”. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου, η Zhansaya Abdumalik, συναθλήτρια της εθνικής ομάδας γυναικών που ήταν επίσης παρούσα στη συνάντηση, υποστήριξε ότι η Ασαουμπάγιεβα μπορεί να μπέρδεψε τα στοιχεία με αυτά του προϋπολογισμού της Ουζμπεκικής Σκακιστικής Ομοσπονδίας.
Η Μπιμπισάρα Ασαουμπάγιεβα, η οποία ήταν μεταξύ πολλών γυναικών σκακιστριών που από νωρίς στην καριέρα τους παρενοχλήθηκαν με πορνογραφικές επιστολές [12] για περισσότερο από μια δεκαετία, είχε κερδίσει στο παρελθόν σε ρωσικό δικαστήριο τον διακεκριμένο Ρώσο προπονητή νέων σε ισχυρισμούς περί αθέμιτου παιχνιδιού [13] από τον γκρανμέτρ Evgeny Solozhenkin και πήρε αποζημίωση. Η απάντησή της στις επιθέσεις και τους ισχυρισμούς των τριών ανδρών και μιας συναδέλφου της σκακίστριας, η οποία, παρεμπιπτόντως, τυχαίνει να είναι βουλευτής του δημοτικού συμβουλίου του Αλμάτι από το κυβερνών κόμμα, ήταν συνετή και ξεκάθαρη. Η ίδια έγραψε στην ανάρτησή της στο Instagram: [14]
Могу лишь добавить – я гроссмейстер, совершеннолетний спортсмен с ясным умом и твёрдой памятью. Я никогда ничего не путаю, не домысливаю. И шагов никаких на эмоциях не совершаю, как предположил господин министр спорта.
Το μόνο που μπορώ να προσθέσω είναι ότι είμαι γκραν μάστερ στο σκάκι, ενήλικη αθλήτρια με καθαρό μυαλό και καλή μνήμη. Ποτέ δεν μπερδεύω τα πράγματα, ούτε κάνω υποθέσεις και δεν λειτουργώ συναισθηματικά, όπως υπέθεσε ο κύριος υπουργός αθλητισμού.
Αφού πρόσθεσε ότι ήταν “ανέντιμο, άσεμνο και ανήθικο να σπαταλάς το χρόνο του προέδρου της χώρας και να κλέβεις χρήματα από τον εθνικό προϋπολογισμό ζητιανεύοντας με εγκληματικά κακόβουλο και παράλογο τρόπο”, προτείνει στους “προσβεβλημένους” να ζητήσουν δικαιοσύνη στο δικαστήριο. Επιπλέον, σχετικά με τα υποτιθέμενα ψέματά της, διαβεβαίωσε τους δύο άνδρες, τον Khussainov και τον Sadvakassov, ότι θα έβρισκε χρόνο από την προπόνησή της, να υποβληθεί σε τεστ ανιχνευτή ψεύδους μαζί τους, προσφέροντας να πληρώσει και για τους τρεις.
Όπως ήταν φυσικό, μέχρι στιγμής, κανένας από τους δύο άνδρες δεν έχει εκφράσει ανοιχτά την επιθυμία να υποβληθεί σε τεστ.