Φωτογραφία: M.T ElGassier στο Unsplash.

“Έλαβα μια κλήση από τον γείτονά μου, ο οποίος μου είπε ότι με αναζητούσε ένας άντρας στην εγγεγραμμένη διεύθυνση του σπιτιού μου. Ο άνδρας ήταν ο σύζυγος μιας γυναίκας, που βοήθησα να δραπετεύσει ως αποτέλεσμα ετών ενδοοικογενειακής βίας και κακοποίησης”, εξήγησε η ψυχολόγος και ακτιβίστρια για τα δικαιώματα των γυναικών Narmin Shahmarzade σε μια συνέντευξη στο Global Voices. Άλλες ακτιβίστριες για τα δικαιώματα των γυναικών φοβούνται ότι τέτοια περιστατικά, όπου άτομα που εμπλέκονται στην παροχή βοήθειας σε θύμα ενδοοικογενειακής κακοποίησης αποκαλύπτουν τα προσωπικά τους στοιχεία από τρίτους, μπορεί να γίνουν κοινή πρακτική.

Πέρυσι, η Διεθνής Αμνηστία δημοσίευσε μια σύντομη ενημέρωση σχετικά με την παρενόχληση και τα αντίποινα, που αντιμετώπισαν άτομα του ακτιβιστικού χώρου για τα δικαιώματα των γυναικών του Αζερμπαϊτζάν τα τελευταία χρόνια. Οι εκστρατείες συκοφαντικής δυσφήμισης, ο εκβιασμός, η παραβίαση προσωπικών λογαριασμών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οι διαρροές προσωπικών δεδομένων ήταν μεταξύ των μεθόδων, που χρησιμοποιήθηκαν για την απαξίωση των ακτιβιστών, σύμφωνα με τη σύντομη ενημέρωση. Η Natalia Nozadze, Ερευνήτρια της Διεθνούς Αμνηστίας για τον Νότιο Καύκασο, σχολίασε: “Το πρότυπο και οι μέθοδοι αυτών των έμφυλων αντιποίνων και το γεγονός ότι οι στόχοι είναι γυναίκες, που έχουν αποκαλύψει παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή επικρίνουν τις Αρχές, δείχνει έντονα ότι οι Αρχές του Αζερμπαϊτζάν είναι είτε άμεσα υπεύθυνες είτε συνένοχες σε αυτά τα εγκλήματα. Από αυτές τις βρώμικες μεθόδους επωφελούμενη είναι η κατασταλτική κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν”.

Η Shahmarzade ήταν μία από τις γυναίκες, που αναφέρθηκαν στην σύντομη ενημέρωση.

Τον Μάρτιο του περασμένου έτους, λίγο αφότου η Shahmarzade βοήθησε να οργανωθεί μια διαδήλωση για την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, το προφίλ της στο Facebook παραβιάστηκε και το όνομα του λογαριασμού της άλλαξε. Οι χάκερ κοινοποίησαν γυμνές φωτογραφίες της, συμπεριλαμβανομένων φωτογραφιών και ήχου, που είχαν υποστεί επεξεργασία για να της μοιάσουν.

Αφού παραβιάστηκε ο προσωπικός της λογαριασμός στο Facebook, δημιουργήθηκε ένα κανάλι Telegram, το οποίο μοιράζεται τις προσωπικές φωτογραφίες της Shahmarzade. Σε συνέντευξή της στην VOA του Αζερμπαϊτζάν εκείνη την εποχή, η Shahmarzade είπε: “Όταν ο λογαριασμός μου παραβιάστηκε, διαγράφηκαν το βίντεο και άλλες δημοσιεύσεις με κριτική στην κυβερνώσα κυβέρνηση. Στη συνέχεια, παραβιάστηκαντα προσωπικά μου μηνύματα στο Facebook messenger. Ορισμένα από αυτά κοινοποιήθηκαν μετά από επεξεργασία και αφαίρεση του πλαισίου. Αποκαλύφθηκε ο προσωπικός μου αριθμός τηλεφώνου και, ως αποτέλεσμα, έλαβα πολλές κλήσεις και μηνύματα απειλητικής φύσης”.

Η αποκάλυψη των διευθύνσεων του σπιτιού της σε έναν δράστη ενδοοικογενειακής βίας είναι το τελευταίο χαμηλό επίπεδο στην επίθεση εναντίον της.

Η Gulnara Mehdiyeva, μια άλλη εξέχουσα ακτιβίστρια και υπερασπίστρια δικαιωμάτων, είπε ότι αυτό το περιστατικό σημαίνει ότι, την επόμενη φορά που θα βοηθήσει ένα θύμα κακοποίησης να ξεφύγει από έναν βίαιο σύντροφο, θα μπορούσε να γίνει και αυτή θύμα. Η Mehdiyeva έχει επίσης στοχοποιηθεί στο διαδίκτυο.

Η Shahmarzade υποπτεύεται ότι η τοπική αστυνομία στη Γκάντζα, την τρίτη μεγαλύτερη πόλη του Αζερμπαϊτζάν, κοινοποίησε τη διεύθυνση της ακτιβίστριας στον σύζυγο. Η επιζώσα ενδοοικογενειακής βίας ζούσε εκεί και η διεύθυνση της Shahmarzade είναι καταχωρημένη εκεί. Η ίδια εξήγησε: “Αφού έμαθα ότι ο δράστης πήγε στο σπίτι μου [όπου η Shahmarzade δεν μένει αυτήν τη στιγμή] ενημέρωσα την αστυνομία στο Μπακού και την Γκάντζα”.

Όμως η αστυνομία διαβεβαίωσε την ακτιβίστρια ότι δεν κοινοποίησαν αυτοί τη διεύθυνσή της. “Μου είπαν ότι κοινοποίησε τα προσωπικά μου στοιχεία κάποιο γνωστό μου άτομο, εξοικειωμένο με την υπόθεση του θύματος και που με βοηθούσε να βρω μια ασφαλή τοποθεσία για το θύμα. Αλλά αυτό δεν μπορεί να είναι αλήθεια, καθώς αυτό το άτομο δεν ξέρει καν τη διεύθυνση”, είπε η Shahmarzade.

Η υπερασπίστρια των δικαιωμάτων αυτή τη στιγμή συνεργάζεται με έναν δικηγόρο για να βρει τον αξιωματικό, που κοινοποίησε τη διεύθυνσή της. Όμως η κατάσταση είναι τραγική και δεν υπάρχει αξιόπιστος μηχανισμός ή θεσμός για να παραπονεθεί.

Η Mehdiyeva προειδοποίησε ότι, αν συμβεί κάτι στην Shahmarzade ή σε οποιονδήποτε άλλο ακτιβιστή, η ευθύνη ανήκει αποκλειστικά στην κυβέρνηση. “Ανησυχώ σοβαρά ότι όχι μόνο ο άνδρας που βασάνισε τη σύζυγό του και μαχαίρωσε κάποιον στο παρελθόν, παραμένει ελεύθερος, αλλά ότι πήρε και τη διεύθυνση της Narmin από την αστυνομία και όταν βρισκόταν εκεί”, έγραψε η Mehdiyeva σε μια ανάρτηση στο Facebook.

Τα θύματα κακοποίησης είναι περισσότερα από τους πόρους

Η γυναίκα, που βοήθησε η Shahmarzade να δραπετεύσει από έναν καταχρηστικό σύζυγο, είναι 28 ετών και έχει δύο παιδιά ηλικίας 5 και 11 ετών. Όταν η Shahmarzade ενημερώθηκε για το θύμα, ζήτησε αμέσως νομική συμβουλή και επικοινώνησε με τα τρία καταφύγια, που υπάρχουν στη χώρα. Δεν υπήρχε διαθέσιμος χώρος.

Αυτά τα καταφύγια μπορούν να φιλοξενήσουν έως και 60 θύματα ενδοοικογενειακής κακοποίησης. Υπάρχει ένα άλλο καταφύγιο για παιδιά, εξήγησε η Shahmarzade στο Global Voices. Συχνά, τα άτομα του ακτιβιστικού χώρου αναζητούν εναλλακτικά ασφαλή σπίτια, όπου μπορούν να βοηθήσουν τα θύματα να αναζητήσουν καταφύγιο, ενώ υποβάλλονται σε ιατρικές εξετάσεις και γραφειοκρατία με την αστυνομία, όπως είναι η τυπική διαδικασία.

Επισημαίνεται ένας νόμος 12 ετών κατά της ενδοοικογενειακής βίας, που σπάνια εφαρμόζεται. Ενώ άτομα από την Επιτροπή για Υποθέσεις Οικογένειας, Γυναικών και Παιδιών λένε ότι οι κρατικοί αξιωματούχοι “δεν κάνουν τη δουλειά τους”.

Οι ακτιβιστές και ακτιβίστριες φύλου λένε ότι συχνά, όταν οι γυναίκες ζητούν βοήθεια από τις Αρχές επιβολής του νόμου, η πρώτη απάντηση των αξιωματικών είναι συνήθως η συμφιλίωση, η οποία μπορεί να θέσει σε περαιτέρω κίνδυνο επιζώντα άτομα κακοποίησης. “Όταν θύματα βίας στο Αζερμπαϊτζάν πλησιάζουν την αστυνομία, προσπαθούν να τα συμφιλιώσουν με τον δράστη ή η αστυνομία αποθαρρύνει τις γυναίκες να παραπονεθούν. Και ως αποτέλεσμα, η γυναίκα πεθαίνει”, είπε η ακτιβίστρια Aytaj Aghazade στο OC Media.

Τα τελευταία χρόνια, ακτιβιστ(ρι)ες ζήτησαν από το Αζερμπαϊτζάν να υπογράψει τη  Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, μια συμφωνία των ευρωπαϊκών χωρών, που δεσμεύονται να αποτρέψουν τη βία κατά των γυναικών και να τερματίσουν την ατιμωρησία των δραστών. Αλλά η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης είναι ένα έντονο θέμα συζήτησης στο Αζερμπαϊτζάν, ειδικά επειδή αναφέρεται στα δικαιώματα των ομόφυλων ζευγαριών. Οι συντηρητικοί στη χώρα συχνά υποστηρίζουν ότι μια τέτοια συμφωνία θα “καταστρέψει” τις παραδόσεις του Αζερμπαϊτζάν.

Σύμφωνα με τη Lala Mahmudova, μελετητή γυναικείων σπουδών:

Η ενδοοικογενειακή βία είναι το πιο διαδεδομένο πρόβλημα φύλου στο Αζερμπαϊτζάν. Στα περισσότερα νοικοκυριά, η ενδοοικογενειακή βία αποκαλύπτεται με ορισμένες μορφές: ως σωματική και σεξουαλική βία ή ψυχολογική καταπίεση και κάποια μορφή εξαναγκαστικής απομόνωσης.

Η Mahmudova εξηγεί ότι, επειδή το κράτος αντιμετωπίζει την ενδοοικογενειακή βία ως κοινωνικό ζήτημα παρά ως ζήτημα κρατικής σημασίας, διαιωνίζει το πρόβλημα. Όμως για να βρεθούν λύσεις, πρέπει η κοινωνία να συνεργαστεί με το κράτος. Εκείνη συνεχίζει:

Εάν άτομα που ενημερώνουν την αστυνομία για σωματική βία στο σπίτι του γείτονά τους καταδικάζονται από την κοινωνία ή εάν ο θύτης αγνοηθεί με το σκεπτικό ότι “είναι η ιδιωτική του οικογενειακή επιχείρηση”, αντί να του πουν ότι είναι ένοχος για τη διάπραξη βίας και εάν το κράτος δεν βελτιώνει την ευαισθησία και την επαγγελματική κατάρτιση ούτε εφαρμόζει άλλες μεταρρυθμίσεις στην κοινωνική δομή στην αστυνομία, τότε εμείς, ως κοινότητα και κράτος, παίζουμε άμεσο ρόλο στον αυξανόμενο αριθμό περιπτώσεων ενδοοικογενειακής βίας.

Ακτιβίστριες για τα δικαιώματα των γυναικών όπως η Shahmarzade, η Mehdiyeva και πολλές άλλες ήταν στην πρώτη γραμμή ενός μικρού, αλλά σημαντικού κινήματος στο Αζερμπαϊτζάν, που αγωνίζεται να αλλάξει τις αντιλήψεις γύρω από τα δικαιώματα των γυναικών. Ενώ ο στόχος τους είναι να πείσουν το κράτος να κάνει περισσότερα για την προστασία των γυναικών, αντίθετα, έχουν αντιμετωπίσει και αυτές τη βία από την αστυνομία.