Μπολσονάρου και Πούτιν σε συνάντηση στη Μπραζίλια το 2019. Κεντρική εικόνα: Marcos Corrêa/PR , αεροφωτογραφία τμήματος της ουκρανικής επικράτειας: Ivan Sigal/Global Voices

Μια εβδομάδα πριν από την εισβολή στην Ουκρανία, ο Βλαντιμίρ Πούτιν εμφανίστηκε στην κάμερα δίπλα σε έναν επίσημο επισκέπτη στη Ρωσία: τον πρόεδρο της Βραζιλίας Ζαΐρ Μπολσονάρου.

Η κατάσταση στα σύνορα Ρωσίας-Ουκρανίας ήταν ήδη τεταμένη και είχε τον κόσμο σε συναγερμό. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης, ο Μπολσονάρου είπε ότι η Βραζιλία είναι αλληλέγγυα με τη Ρωσία και ότι οι δύο χώρες είχαν σε πολλά να συνεργαστούν, επικαλούμενος τη γεωργία, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, σύμφωνα με το CNN Brazil.

Δίπλα στον Ρώσο πρόεδρο, ο Μπολσονάρου είπε ότι «κήρυττε την ειρήνη και σεβόταν αυτούς που ενεργούσαν με αυτόν τον τρόπο».

Σε άλλα σημεία, είπε επίσης ότι είχε την εντύπωση ενός τέλειου γάμου, αποκάλεσε τον Πούτιν «φίλο» και δήλωσε ότι οι δύο μοιράζονταν αξίες όπως «Θεός και οικογένεια», σύμφωνα με το ειδησεογραφικό πρακτορείο UOL .

Λιγότερο από δέκα ημέρες αργότερα, μια εβδομάδα μετά την εισβολή στην Ουκρανία, όταν οι εικόνες επιθέσεων σε αμάχους είχαν ήδη συγκλονίσει τον κόσμο, η Βραζιλία ήταν μεταξύ των 141 χωρών που ψήφισαν υπέρ της καταδίκης της Ρωσίας στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών. Η Βραζιλία έχει επίσης επί του παρόντος θέση στο Συμβούλιο Ασφαλείας.

Ο πρεσβευτής της Βραζιλίας Ronaldo Costa Filho εξήγησε την απόφαση λέγοντας ότι «είχαν ξεπεραστεί τα όρια».

Ο Βραζιλιάνος πρόεδρος, ωστόσο, φαινόταν ακόμα να αντιστέκεται στο να μιλήσει ξεκάθαρα για τον πόλεμο προκαλώντας κριτική ακόμη και από συντηρητικούς υποστηρικτές.

Όταν ο αντιπρόεδρος Χάμιλτον Μουράο, έφεδρος στρατηγός, είπε ότι «η Βραζιλία δεν ήταν ουδέτερη», ότι η χώρα σέβεται την κυριαρχία της Ουκρανίας και υποστήριξε τη «δυνατή στάση» της Δύσης εναντίον της Ρωσίας αμέσως μετά την εισβολή, ο Μπολσονάρου τον αποκήρυξε.

Στην εβδομαδιαία ζωντανή μετάδοσή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στις 24 Φεβρουαρίου, χωρίς να αναφέρει το όνομα του αντιπροέδρου, ο πρόεδρος επεσήμανε ποιος ήταν υπεύθυνος σύμφωνα με το Σύνταγμα και είπε ότι η Βραζιλία είναι προσηλωμένη στην ειρήνη.

«Είναι δική μου απόφαση, αλλά θέλω να ακούσω από ανθρώπους που είναι στην πραγματικότητα υπουργοί να ασχοληθούν με αυτά τα θέματα. Είμαστε υπέρ της ειρήνης, θέλουμε ειρήνη. Ταξιδέψαμε ειρηνικά στη Ρωσία. Είχαμε μια εξαιρετική αλληλεπίδραση με τον Πρόεδρο Πούτιν», είπε, σύμφωνα με τον ιστότοπο Power360 .

Ώρες αργότερα, πήγε για τις καρναβαλικές διακοπές του στην ακτή του Σάο Πάολο, όπου έκανε μια βόλτα με τζετ σκι.

Σύμφωνα με τα λόγια του Μπολσονάρου, που ενισχύθηκαν από τον καγκελάριο της Βραζιλίας Κάρλος Φράνσα στις 8 Μαρτίου, η θέση παραμένει ουδετερότητα, χωρίς να καταδικάζεται η εισβολή ή να «παίρνει θέση».

Επίσκεψη στη Μόσχα

Στις αρχές Μαρτίου, ο Βραζιλιάνος δημοσιογράφος Jamil Chade αποκάλυψε ότι ένα σχέδιο εκκένωσης Βραζιλιάνων που ζουν στην Ουκρανία —περίπου 500 άτομα— αποφεύχθηκε από την κυβέρνηση πριν από την έναρξη της σύγκρουσης, ώστε να μην επηρεαστεί το προγραμματισμένο ταξίδι του Μπολσονάρου στη Μόσχα.

Καθώς η κυβέρνηση του Πούτιν ισχυρίστηκε ότι δεν είχε καμία πρόθεση να επιτεθεί στην Ουκρανία, οποιαδήποτε κίνηση προειδοποίησης των Βραζιλιάνων για το αντίθετο θα μπορούσε να φαίνεται ότι δείχνει έλλειψη εμπιστοσύνης στον λόγο του Κρεμλίνου, είπε ο Τσαντ.

Δεδομένου ότι ο Μπολσονάρου δεν είναι εμβολιασμένος κατά του COVID-19, υποβλήθηκε σε πέντε τεστ για να μπορέσει να συναντήσει τον Πούτιν και να ξαναρχίσει «τις σχέσεις που διακόπηκαν από την πανδημία», όπως το είπε ο Ρώσος πρόεδρος. Ο Μπολσονάρου επέμεινε ότι το επίκεντρο της συνάντησης δεν ήταν η Ουκρανία και έδειξε αλληλεγγύη με τη Ρωσία.

Οι ηγέτες και οι μεταφραστές τους συζήτησαν διμερείς συμφωνίες, που ευνοούν τους τομείς της ενέργειας, του περιβάλλοντος, της άμυνας, της επιστήμης και της τεχνολογίας, της εκπαίδευσης και του πολιτισμού.

Μίλησαν επίσης για την αύξηση της προσφοράς ρωσικών λιπασμάτων, της κύριας ρωσικής εισαγωγής στη Βραζιλία. Στις αρχές Φεβρουαρίου, ένας ρωσικός όμιλος διαπραγματευόταν την αγορά ενός εργοστασίου λιπασμάτων από την κρατική Petrobras. Οι διαπραγματεύσεις είναι ακόμη σε εξέλιξη.

Οι μεγαλύτερες ρωσικές εισαγωγές στη Βραζιλία

Βραζιλιάνικη ουδετερότητα

Πριν από την εισβολή στην Ουκρανία, οι υποστηρικτές του Μπολσονάρου κοινοποίησαν ακόμη και memes στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που συνδέουν την επίσκεψή του με την απόσυρση των ρωσικών στρατευμάτων από τα σύνορα.

Όταν ξεκίνησαν οι επιθέσεις, ο Βραζιλιάνος υπουργός Τουρισμού είπε ότι ο Πούτιν δεν άκουσε το μήνυμα ειρήνης του Μπολσονάρο. Ο ίδιος υπουργός, ο Ζιλσον Ματσάντο, είχε προηγουμένως ισχυριστεί ότι ο πρόεδρος της Βραζιλίας είχε πείσει τον Πούτιν να μην ξεκινήσει πόλεμο.

Σύμφωνα με δημοσιεύματα βραζιλιάνικων ΜΜΕ, στρατιωτικές προσωπικότητες που αποτελούν μέρος της κυβέρνησης συμβούλεψαν τον Μπολσονάρο να σταθεί στο πλευρό του Πούτιν.

Ένα δημοσίευμα της εφημερίδας Folha de S. Paulo ανέφερε επίσης ότι η κυβέρνηση και ο αγροτικός τομέας της χώρας αποφάσισαν να συμπεριλάβουν «χειρονομίες προς τη Ρωσία» σε δηλώσεις, «οι οποίες αντανακλούν τα επιχειρήματα της κυβέρνησης του Πούτιν».

«Οι ξένοι διαπραγματευτές, όταν εκφράζουν αυτήν την ανησυχία στις αρχές της Βραζιλίας, λαμβάνουν την απάντηση ότι η χώρα είναι ενάντια στην παραβίαση των ουκρανικών συνόρων — αλλά αυτό δεν την υποχρεώνει να προσυπογράψει πλήρως την πορεία δράσης των δυτικών δυνάμεων και ότι η θέση του Itamaraty ήταν συνεκτικό», ανέφερε η έκθεση.

Οι οικονομολόγοι εκτιμούν, ωστόσο, ότι η πολιτική «ουδετερότητας» που υιοθετήθηκε μπορεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο στη Βραζιλία.

Στις 2 Μαρτίου, ο δημοσιογράφος Lauro Jardim δημοσίευσε στην εφημερίδα Globo την ιστορία ότι στις ομάδες WhatsApp ο Μπολσονάρου ήταν πιο ανοιχτός σχετικά με το τι σκέφτεται, φέροντας ότι μοιράστηκε ένα μήνυμα που περιελάμβανε μια θεωρία συνωμοσίας για μια Νέα Παγκόσμια Τάξη, την οποία μόνο η Ρωσία, η Κίνα, και ο Αραβικός Σύνδεσμος θα μπορούσε να αντιμετωπίσει.

«Οι ίδιοι άνθρωποι που θέλουν ο Πρόεδρος της Βραζιλίας να πάρει σταθερή θέση για τη σύγκρουση Ρωσίας – Ουκρανίας, είναι αυτοί που θέλουν να μας πάρουν τον Αμαζόνιο», αναφέρει ένα απόσπασμα, σύμφωνα με τον αρθρογράφο.

Εκλογική ασφάλεια  

Θέλοντας να επανεκλεγεί στις εκλογές του Οκτωβρίου, ο Μπολσονάρου υστερεί στις δημοσκοπήσεις από τον πρώην πρόεδρο Λουίζ Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα του Εργατικού Κόμματος (PT) .

Αν και έχει υποστηρίξει κατηγορίες που θέτουν αμφιβολίες για την ασφάλεια των ηλεκτρονικών μηχανημάτων ψηφοφορίας της Βραζιλίας – ένα σύστημα που ισχύει για περισσότερα από 20 χρόνια και μέσω του οποίου εξελέγη βουλευτής και πρόεδρος – ο Μπολσονάρου αρνήθηκε ότι είχε συζητήσει το θέμα της εκλογικής ασφάλειας με τον Πούτιν .

«Αυτό δεν είναι ένα θέμα που πρέπει να αντιμετωπιστεί εκτός Βραζιλίας, με όλο τον σεβασμό. Αν κάποιος κάνει κάποιο συμπέρασμα προς αυτή την κατεύθυνση, κατά την άποψή μου υπερβαίνει τον ρόλο του», είπε στην εφημερίδα Estado de S. Paulo, ενώ βρισκόταν στη Μόσχα τον Φεβρουάριο.

Ο Πρόεδρος του Ανώτατου Εκλογικού Δικαστηρίου της Βραζιλίας (TSE), υπουργός Edson Fachin, έχει ήδη δηλώσει ότι μελετά τις ρωσικές κυβερνοεπιθέσεις, που έχουν λάβει χώρα σε εκλογές σε όλο τον κόσμο.

Ουκρανικές προοπτικές

Η «ουδετερότητα» που υποστήριξε ο πρόεδρος σε αυτόν τον πόλεμο μπήκε στα κορυφαία θέματα του Twitter της Βραζιλίας στις 27 Φεβρουαρίου, την ημέρα που ο Μπολσονάρου έκανε τη δήλωσή του για τη θέση της Βραζιλίας.

Υπολογίζεται ότι περίπου 600.000 άνθρωποι ουκρανικής καταγωγής ζουν σήμερα στη Βραζιλία. Η Ουκρανική Εταιρεία Βραζιλίας (Subras) δημοσίευσε μια δήλωση λέγοντας ότι «ως Βραζιλιάνοι, [ανέμεναν] μια θέση από τους εκπροσώπους μας».

Μιλώντας στο UOL , ο πρόεδρος της Κεντρικής Αντιπροσωπείας Ουκρανίας-Βραζιλίας, Vitorio Sorotiuk, είπε ότι ο Μπολσονάρου δεν ανταποκρίθηκε στην πρόσκληση του προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι να επισκεφθεί την Ουκρανία στο πλαίσιο του ταξιδιού του στην Ανατολική Ευρώπη. Η βραζιλιάνικη προεδρία δεν μίλησε για την έκθεση.

«Ο Μπολσονάρου προσέβαλε τον πρόεδρο της Ουκρανίας και μας γύρισε την πλάτη», είπε ο Sorotiuk.

Απαντώντας στις δηλώσεις Μπολσονάρο, η πρέσβης της Ουκρανίας στον ΟΗΕ, Γεβένια Φιλιπένκο, δήλωσε σε δήλωσή της στο UOL ότι έχει έρθει η ώρα οι κυβερνήσεις να λάβουν θέση. Για την Φιλιπένκο «υπάρχει μόνο χώρος για δράση, για να βάλει τέλος στην επιθετικότητα και να βάλει τέλος στις επιθέσεις».

Για τον επιτετραμμένο της πρεσβείας της Ουκρανίας στη Βραζιλία, Ανατόλι Τκαχ, ο Πρόεδρος Μπολσονάρου είναι «κακώς ενημερωμένος» για τον πόλεμο.

«Σε αυτό το σημείο, δεν πρόκειται για την υποστήριξη της Ουκρανίας, αλλά για την υποστήριξη των δημοκρατικών αξιών, του διεθνούς δικαίου, συμπεριλαμβανομένων των θεμελιωδών αρχών όπως η μη παραβίαση των συνόρων, ο σεβασμός της διεθνούς κυριαρχίας, της κρατικής κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας», είπε ο Ανατόλι Τκαχ σε μια συνέντευξη στο ειδησεογραφικό πρόγραμμα Jornal Nacional του TV Globo .

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με αυτό το θέμα, δείτε το ειδικό μας αφιέρωμα Η Ρωσία εισβάλλει στην Ουκρανία.