Άποψη της ερήμου Γκόμπι με ηλιοβασίλεμα, Μογγολία. Εικόνα από τον Khaliun Ganbaatar, ευγενική προσφορά του The Nature Conservacy. Χρησιμοποιείται με άδεια.
Με έκταση 1,5 εκατομμυρίου τετραγωνικών χιλιομέτρων, η Μογγολία συγκαταλέγεται στις μεγαλύτερες χώρες στη Γη, καταλαμβάνοντας την 18η θέση σε μέγεθος [1] . Η απέραντη γη της περιλαμβάνει παρθένα βόρεια δάση, ορεινά οικοσυστήματα και αρκετούς τύπους λιβαδιών, γνωστών ως στέπα. Κατοικούμενη από 3,3 εκατομμύρια ανθρώπους [2], η Μογγολία είναι επίσης μια από τις πιο αραιοκατοικημένες χώρες στον κόσμο, γεγονός που την καθιστά καλή επιλογή για διατήρηση της βιοποικιλότητας.
Ωστόσο, τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, το περιβάλλον της Μογγολίας αντιμετωπίζει πολλαπλές απειλές, όπως εξόρυξη [3] και ανάπτυξη υποδομών, υπερβόσκηση [4], εκμετάλλευση ορυκτών καυσίμων [5], ερημοποίηση [6] και κλιματική αλλαγή [7], που εκδηλώνεται με άνευ προηγουμένου αυξήσεις στις θερμοκρασίες του αέρα και ανώμαλο μοτίβο βροχοπτώσεων.
Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει τα αποθέματα χορτονομής [8], τη σύνθεση των φυτών και την ποικιλομορφία των λιβαδιών [9]. Ομοίως, έχει οδηγήσει σε συνεχή αύξηση των φυσικών καταστροφών, όπως η ξηρασία και το dzud [10], μια σκληρή κλιματική κατάσταση που προκαλεί μαζικό θάνατο των ζώων είτε λόγω πείνας είτε λόγω ακραίου ψύχους.
Μια επιπλέον πηγή ρύπανσης είναι οι καθημερινές δραστηριότητες των ανθρώπων και η προσέγγισή τους στο περιβάλλον.
Κοίτη ποταμού γεμάτη πλαστικά και γυάλινα μπουκάλια. Φωτογραφία του Amedeo Bastiano, χρησιμοποιήθηκε με άδεια.
Για παράδειγμα, συνηθίζεται να βρίσκουμε άδεια μπουκάλια βότκας στις κοίτες των ποταμών, που στεγνώνουν το καλοκαίρι. Στους λόφους, υπάρχουν “βωμοί” από πλαστικές συσκευασίες και κονσέρβες, που στέκονται δίπλα στους πραγματικούς βωμούς, που έχουν στηθεί για να προσεύχονται στον θεό του ουρανού Τενγκρί [11], βασικό χαρακτήρα στις μογγολικές σαμανιστικές πεποιθήσεις. Έξω από τα χωριά, στη μέση της στέπας, βρίσκονται υπαίθριες χωματερές. Λίγα μόλις χιλιόμετρα από τα σπίτια τους, οι κάτοικοι των χωριών αυτών μαζεύουν τα απόβλητα του χειμώνα και τα καίνε. Στο περιβάλλον, εντοπίζονται υπολείμματα παραμορφωμένου πλαστικού για πολλούς μήνες μετά.
Σύμφωνα με τοπικό εμπειρογνώμονα, η βασική αιτία είναι η έλλειψη περιβαλλοντικής συνείδησης μεταξύ του μογγολικού λαού. Η Batsuren S. είναι μια 37χρονη μηχανικός περιβάλλοντος, που αποφοίτησε από ένα από τα κορυφαία πανεπιστήμια της Μογγολίας και ολοκλήρωσε εξειδικευμένες μεταπτυχιακές σπουδές σε διάσημο ινστιτούτο στη Νοτιοανατολική Ασία, όπου εργάζεται τώρα ως ερευνήτρια. Ζήτησε να μην αποκαλυφθεί το επώνυμό της και το όνομα του πανεπιστημίου, από όπου αποφοίτησε. Η ίδια εξηγεί:
Οι άνθρωποι στη Μογγολία δεν συνειδητοποιούν ότι οι πράξεις τους έχουν συνέπειες. Εάν αφήσουν ένα μπουκάλι σε ένα λιβάδι, αυτό το μπουκάλι μπορεί να φτάσει σε ένα ποτάμι ή να το φάει ένα γιακ και να προκαλέσει τον θάνατό του. Αλλά οι άνθρωποι δεν είναι εκπαιδευμένοι να σκέφτονται με αυτόν τον τρόπο. Λένε απλώς: “Θέλω να πιω μια μπύρα” ή λίγη βότκα ή λίγο νερό. Και πίνουν, μετά αφήνουν το μπουκάλι στο γρασίδι.
Οι Μογγόλοι είναι νεαρός λαός [12], πράγμα που σημαίνει ότι δεν έχουν πλήρη επίγνωση του εαυτού τους, σε κοινωνικό επίπεδο, και δεν έχουν βαθιά κατανόηση του πόσο ευάλωτη είναι η φύση, ισχυρίζεται η Batsuren, συνδέοντας το ζήτημα με μια πρόσφατη αλλαγή στον τρόπο ζωής:
Οι άνθρωποι εδώ ήταν σχεδόν αποκλειστικά νομάδες μέχρι πριν από μερικές δεκαετίες. Άρχισαν να συγκεντρώνονται στις πόλεις μόλις πρόσφατα και, ακόμη και στις μέρες μας, περίπου ο μισός πληθυσμός ζει με τον παραδοσιακό νομαδικό τρόπο. Στο παρελθόν, τα σκουπίδια των νομάδων εγκαταλείπονταν στη φύση χωρίς να ανησυχούμε πολύ. Αποτελούνταν από σφάγια ζώων, γούνες, ξύλο και φυσικό ύφασμα, που χρησιμοποιείται για ρούχα. Μετά από μερικές εβδομάδες, οι περιβαλλοντικοί παράγοντες το κατανάλωναν και το άφηναν να επιστρέψει όπως ήταν πριν, χωρίς καμία ζημιά στο έδαφος.
Στις μέρες μας, τα απορρίμματα έχουν αλλάξει και έχουν μετατραπεί σε γυαλί, πλαστικό, μέταλλο, βενζίνη, χημικά. Αλλά για τους ανθρώπους, που δεν γνωρίζουν τους κινδύνους, που σχετίζονται με αυτά, η υποτίμηση του αντίκτυπου της απόρριψης αυτών των προϊόντων στη φύση δεν είναι τόσο απλή.
Σύμφωνα με τον Gala Davaa από τη ΜΚΟ The Nature Conservancy [13], οι περισσότεροι άνθρωποι γνωρίζουν την κλιματική αλλαγή, σε κάποιο βαθμό. Ειδικά οι νεότερες γενιές. Όπως εξηγεί:
Ένα μέρος της νέας άρχουσας τάξης της Μογγολίας ανησυχεί εξαιρετικά γι’ αυτό. Και οι κοινότητες βοσκών καταλαβαίνουν επίσης ότι κάποια αλλαγή συμβαίνει. Παρατηρούν τη φύση κάθε μέρα και βλέπουν ότι συμπεριφέρεται διαφορετικά από το παρελθόν. Πολλές πληροφορίες κυκλοφορούν μέσω του διαδικτύου. Ωστόσο, τα θεσμικά όργανα δεν προσεγγίζουν το κοινό με συστηματικό τρόπο. Και ενώ οι άνθρωποι συμφωνούν σχετικά με τη σημασία της προστασίας της φύσης, εξακολουθούν να έχουν περιορισμένη κατανόηση των τρόπων για να το κάνουν.
Όπως εξηγεί, το 1998, η κυβέρνηση της Μογγολίας ενέκρινε ένα Δημόσιο Πρόγραμμα Οικολογικής Εκπαίδευσης [14], το οποίο θα εφαρμοστεί μεταξύ 1998 και 2005. Κανείς όμως δεν κατέθεσε σχέδιο για να το μετατρέψει σε συγκεκριμένες ενέργειες για μακροπρόθεσμα αποτελέσματα, με αποτέλεσμα τα θετικά αλλά άνισα αποτελέσματα, που ελήφθησαν αρχικά, τώρα να ξεθωριάζουν.
Σύμφωνα με τον Gala:
Μεταξύ 2019 και 2020, η κυβέρνηση όρισε 32 νέες προστατευόμενες περιοχές, για συνολικά 4,9 εκατομμύρια εκτάρια. Δεσμεύτηκε [15] επίσης να θέσει υπό εθνική προστασία το 30% της συνολικής γης της χώρας. Ήδη πέτυχαν το αποτέλεσμα της προστασίας [16] του 21% του, που αντιστοιχεί σε σχεδόν 33 εκατομμύρια εκτάρια. Επιπλέον, 31 επιπλέον εκατομμύρια εκτάρια έχουν πλέον χαρακτηριστεί [17] ως τοπικά προστατευόμενες περιοχές. Όλα αυτά χρειάστηκαν πολλή προσπάθεια, ωστόσο, λόγω της απουσίας ενός οργανικού προγράμματος για τη διάδοση πληροφοριών, πολλοί άνθρωποι παραμένουν αμόρφωτοι, ακόμη και στην επιστημονική κοινότητα. Η χώρα υποφέρει από έλλειψη μιας επιστημονικής προσέγγισης για τη διατήρηση της φύσης και το κοινό τείνει να υπεραπλουστεύει θέματα, που σχετίζονται με το περιβάλλον.
Για αμφότερους Batsuren και Gala, ο μόνος τρόπος για να βελτιωθεί η κατάσταση είναι να αλλάξει η νοοτροπία του κόσμου. Και για να συμβεί αυτό, οι θεσμοί και η κυβέρνηση πρέπει να δεσμευτούν σε μια πολιτική βελτιωμένης περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.
Όπως καταλήγει η Batsuren, “[η κυβέρνηση] πρέπει να συνεχίσει να ξεκινά εκτενείς εκστρατείες ενημέρωσης, να διαδώσει την ευαισθητοποίηση πιο ομοιόμορφα και συστηματικά και να ωθήσει τους ανθρώπους να δώσουν μεγαλύτερη προσοχή στο περιβάλλον”.