Εικόνα μέσω MidJourney. Άδεια CC BY 4.0.

Αυτό το κείμενο είναι μέρος έρευνας του Παρατηρητηρίου Μέσων των Πολιτών για το οικοσύστημα των ΜΜΕ της Ινδίας. Μάθετε περισσότερα για την αποστολή, τη μεθοδολογία και τα δημόσια διαθέσιμα δεδομένα .

Τα τελευταία χρόνια, υπήρξε μια ανοδική τάση, κατά την οποία η κινηματογραφική βιομηχανία του Μπόλιγουντ χάνει τους θαυμαστές της, ενώ, την ίδια στιγμή, οι ινδουιστές εθνικιστές ηγέτες αποκτούν θαυμαστές. Μια έρευνα του Παρατηρητηρίου Μέσων των Πολιτών δείχνει ότι αυτό οδήγησε σε άνευ προηγουμένου κριτική των ταινιών και των ηθοποιών του Μπόλιγουντ για τις φιλελεύθερες απόψεις τους και τη δήθεν “αντι-ινδουιστική” ατζέντα τους.

Το πιο πρόσφατο περιστατικό που αποτελεί μέρος της ευρύτερης κουλτούρας ακύρωσης του Μπόλιγουντ είναι η στόχευση των βετεράνων ηθοποιών του Bollywood Αμίρ Καν και Καρίνα Καπούρ. Η ταινία τους “Lal Singh Chaddha”, η οποία κυκλοφόρησε στις αίθουσες παγκοσμίως στις 11 Αυγούστου 2022, μπλέχτηκε σε διαμάχες πριν και μετά την κυκλοφορία της. Η ταινία είναι το ριμέικ του Μπόλιγουντ της δημοφιλούς αμερικανικής ταινίας “Φόρεστ Γκαμπ”. Αφηγείται την ιστορία του Laal, τον οποίο υποδύεται ο Αμίρ Καν, και της Rupa, που υποδύεται η Καρίνα Καπούρ, και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν. Πριν από την κυκλοφορία της ταινίας, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έσφυζαν από την ετικέτα #boycottlalsinghchaddha και, τόσο ο Καν όσο και η Καπούρ, στοχοποιήθηκαν ως “αντεθνικοί”. Υπήρχαν δημοσιεύσεις, που έκαναν έκκληση στο κοινό να μποϊκοτάρει την ταινία για να διδάξει στον Καν ότι πρέπει να συμμορφωθεί με την ινδουιστική-εθνικιστική αφήγηση. Δεξιές ομάδες μοιράστηκαν κλιπ του Αμίρ Καν από το 2015, όταν είχε δηλώσει ότι η Ινδή σύζυγός του αισθάνεται ανασφαλής στην Ινδία λόγω της αυξανόμενης θρησκευτικής μισαλλοδοξίας και λόγω της αυξανόμενης αίσθησης “ανασφάλειας, φόβου και απελπισίας” στη χώρα. Η Καρίνα Καπούρ Καν, η οποία είναι παντρεμένη με τον ηθοποιό Σαΐφ Αλί Καν, έχει στοχοποιηθεί ξανά και ξανά, επειδή παντρεύτηκε έναν μουσουλμάνο ηθοποιό και έδωσε στα παιδιά της ισλαμικά ονόματα. Η κριτική ξεκίνησε όχι από το περιεχόμενο της ταινίας αλλά με τον Αμίρ Καν. Σε δημοσιογραφική εκδήλωση μάλιστα παρακάλεσε το κοινό να μην μποϊκοτάρει την ταινία του και ξεκαθάρισε ότι δεν είναι “αντεθνικός” λέγοντας ότι “αγαπά αυτή τη χώρα” και το κοινό δεν πρέπει να σκέφτεται διαφορετικά.

Με το ινδουιστικό εθνικιστικό Κόμμα Bhartiya Janta (BJP) να έρχεται στην εξουσία στην Ινδία το 2014, η δεξιά ινδουιστική ιδεολογία έχει μπει στην κύρια πολιτική και πολιτιστική συζήτηση. Έρευνα για το Παρατηρητήριο Μέσων των Πολιτών του Global Voice δείχνει ότι το Μπόλιγουντ κατηγορείται για “προβολή” σε μουσουλμάνους ηθοποιούς, για μη δημιουργία ταινιών με “εθνικιστικό πνεύμα” και για “υποτιμητική απεικόνιση” των Ινδουιστών. Οι δεξιές ομάδες συνδέουν άμεσα τη θρησκευτική ταυτότητα του ηθοποιού με τις αξίες, που παρουσιάζουν στην οθόνη, και τις χρησιμοποιούν για να ενισχύσουν τα ισλαμοφοβικά τους συναισθήματα. Αυτή είναι μια απόκλιση από το παρελθόν, όταν ο Αμίρ Καν και ο συνάδελφός τους, μουσουλμάνος ηγετικό στέλεχος Σαχ Ρουκ Καν, απολάμβαναν λατρεία. Τώρα, ο ινδουιστικός φονταμενταλισμός έχει γίνει το νέο έδαφος για φανατισμό στην Ινδία.

Το Μπόλιγουντ ως αναπαράσταση φιλελεύθερης ιδεολογίας

Στην Ινδία, το κρίκετ και το Μπόλιγουντ θεωρούνται θρησκείες. Τώρα, οι ιδεολογικές επιθέσεις Ινδικότητας (Χίντουτβα) επισκιάζουν και τα δυο απομακρύνοντας τους θαυμαστές από καλλιτέχνες και αθλητές και κατευθύνοντάς τους προς προκλητικούς εθνικιστές ρήτορες, διασημότητες που υποστηρίζουν την ινδουιστική εθνικιστική ιδεολογία και ηγέτες του BJP, όπως ο πρωθυπουργός Ναρέντρα Μόντι και ο πρωθυπουργός της πολιτείας Ουτάρ Πραντές Ajay Singh Bisht, ο οποίος αποκαλείται Γιόγκι Adityanath.

Η έρευνά μας δείχνει ότι δεξιές ομάδες έχουν προσδιορίσει ως στόχο τους οικογένειες του Μπόλιγουντ και ολόκληρη τη βιομηχανία, υποστηρίζοντας ότι είναι φιλελεύθερες ελίτ, που προσπαθούν να κάνουν πλύση εγκεφάλου στη χώρα βομβαρδίζοντας τους Ινδούς με αντεθνικούς, φιλοαγγλόφωνους, δυτικούς και αντι-ινδουιστές πολιτιστικά σύμβολα στις ταινίες τους. Αυτή η αφήγηση έφτασε σε νέο ύψος, όταν ένας ηθοποιός του Μπόλιγουντ, ο Sushant Singh Rajput, αυτοκτόνησε το 2021. Οι δεξιές ομάδες αποκαλούσαν τον θάνατο ως δολοφονία, που ενορχηστρώθηκε από νεποτιστικές οικογένειες του Μπόλιγουντ εναντίον ενός ξένου.

Ένα πρόσφατο παράδειγμα αυτής της κουλτούρας καχυποψίας και αγανάκτησης είναι ο σάλος ενάντια σε μια γυμνή φωτογράφηση, που έγινε από τον ηθοποιό Ranveer Singh. Η ανάλυση του Παρατηρητηρίου δείχνει ότι θεωρήθηκε ως αντι-ινδουιστική, επειδή αμφισβήτησε τις τυπικές έννοιες της πατριαρχίας και θεωρήθηκε ότι παραβιάζει τις ινδικές πολιτιστικές αξίες.

Το συνδυασμένο μίσος προς τους μουσουλμάνους αστέρες του Μπόλιγουντ και τους συμμάχους τους από ινδουιστικές οικογένειες Μπόλιγουντ οδήγησε σε μια δυναμική αλλαγή, που επηρεάζει όχι μόνο τον τρόπο με τον οποίο αλλάζει η κύρια κατανάλωση της ψυχαγωγίας, αλλά και το πώς οι οπαδοί αλλάζουν την πίστη.

Ο Aamir Khan στο Εθνικό Μουσείο Μέσων στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2010. Εικόνα μέσω Flickr: National Science and Media Museum. Άδεια CC BY-NC-ND .

Ηθοποιοί του Μπόλιγουντ χαρακτηρίστηκαν τζιχαντιστές και τρομοκράτες

Ο Αμίρ Καν είναι ένας από τους πιο σημαντικούς ηθοποιούς του Μπόλιγουντ. Έχει παίξει σε μερικές από τις ταινίες με τις υψηλότερες εισπράξεις του Μπόλιγουντ όπως το “Lagaan”, το “3 Idiots” και το “Dangal”. Όλες αυτές οι ταινίες έθεσαν ορισμένες σημαντικές κοινωνικές ανησυχίες. Παρουσίασε επίσης ένα talk show ονόματι “Satyamev Jayate”, που επικεντρώθηκε στην ευαισθητοποίηση γύρω από κοινωνικά ζητήματα. Σε μια ακαδημαϊκή εργασία του 2020 για τους λάτρεις των ταινιών στην Ινδία με τίτλο “Ηρωας και λατρεία του ήρωα: Φανατισμός στη σύγχρονη Ινδία“, η δημοτικότητα του Καν αποδίδεται στο ότι είναι προσγειωμένος στην πραγματικότητα, που κάνει το κοινό να αισθάνεται πιο συνδεδεμένο με το έργο του. Στο “Satyamev Jayate”, απεικόνισε την ευθύνη, που έχουν οι διασημότητες απέναντι στον ινδικό πολιτισμό. Το ίδιο ισχύει και για τον Σαχ Ρουκ Καν, ο οποίος υπήρξε, για μεγάλο χρονικό διάστημα, σύμβολο για τις γυναίκες στην Ινδία. Ωστόσο, η έρευνά μας δείχνει ότι αυτή η αντίληψη φαίνεται να αλλάζει με την άνοδο του ινδουιστικού φανατισμού. Με τον Ναρέντρα Μόντι στο τιμόνι της πολιτικής ηγεσίας, η ινδουιστική-εθνικιστική ατζέντα έχει ενισχυθεί, με τις περιθωριακές ομάδες Χίντουτβα να βρίσκονται πλέον στο επίκεντρο των πολιτικών συζητήσεων. Οι αφηγήσεις, που απορρέουν από αυτές τις ομάδες, έχουν ομαλοποιηθεί στην καθημερινή συζήτηση οδηγώντας σε αύξηση των διακρίσεων κατά των μουσουλμάνων.

Η στόχευση του Αμίρ Καν δείχνει τον τρόπο, με τον οποίο ο ινδουιστικός φονταμενταλισμός καταλαμβάνει τον πολιτιστικό χώρο, που στρέφεται ενάντια σε ορισμένα είδη έκφρασης και καλλιτέχνες. Η έρευνα του Παρατηρητηρίου για το οικοσύστημα των ΜΜΕ αποκαλύπτει μηνύματα και δημοσιεύσεις, που αποκαλούν τον Αμίρ Καν τζιχαντιστή και τρομοκράτη. Κατηγορήθηκε επίσης ότι συμμετείχε σε “τζιχάντ αγάπης”, μια θεωρία συνωμοσίας, σύμφωνα με την οποία μουσουλμάνοι άντρες κατηγορούνται ότι προσηλυτίζουν ινδουίστριες στην πίστη τους μέσω γάμου ως μέρος ενός δημογραφικού πολέμου. Αυτό, επειδή είναι παντρεμένος με ινδουίστρια. Αυτό το είδος μηνυμάτων συνδέεται άμεσα με το ότι είναι μουσουλμάνος ηθοποιός. Η αυξανόμενη αφήγηση ότι οι μουσουλμάνοι δεν είναι πραγματικοί Ινδοί χρησιμοποιείται από ινδουιστικές εθνικιστικές ομάδες για να δικαιολογήσουν τον έλεγχο των ηθοποιών του Μπόλιγουντ.

Πριν από λίγους μήνες, ο Σαχ Ρουκ Καν κατηγορήθηκε επίσης για “τζιχάντ thok (φτυσίματος)“, όταν έγιναν ψευδείς ισχυρισμοί ότι έφτυσε κατά τη διάρκεια της νεκρώσιμης τελετής της διάσημης τραγουδίστριας Λάτα Μανγκέσκαρ. Η υποτιθέμενη πράξη ονομάστηκε “τζιχάντ”, επειδή μόλυνε τις τελετές των Ινδουιστών με το φτύσιμό του. Ο Farhan Akhtar κατηγορήθηκε επίσης για “τζιχάντ αγάπης”, επειδή παντρεύτηκε ινδουίστρια. Η ανάλυση του Παρατηρητηρίου Μέσων των Πολιτών τέτοιων αφηγήσεων αποκαλύπτει την αυξανόμενη προβολή της κουλτούρας ακύρωσης, όπου οι ινδουιστικές εθνικιστικές και φονταμενταλιστικές αξίες τοποθετούνται σε βάθρο και διασημότητες κάποτε διάσημες για τη μεταφορά του κοινού σε έναν διαφορετικό κόσμο μέσω των ταινιών τους τίθενται σε δοκιμασία ενάντια σε αυτές τις αξίες.ςσ