Η εικόνα είναι ευγενική προσφορά της Ameya Nagarajan
Η έρευνα [1]του Global Voices Advox αποκαλύπτει [2] αυξανόμενη ένταση μεταξύ κυβερνητικών αφηγήσεων για την ελευθερία του Τύπου και του κλειστού χώρου για την ελευθερία του Τύπου στη Ζιμπάμπουε. Αναπόφευκτα, οι ανεξάρτητοι δημοσιογράφοι MME παγιδεύονται όλο και περισσότερο στον αγώνα για κυριαρχία επί του εθνικού λόγου. Σύμφωνα με την κατάταξη της Παγκόσμιας Ελευθερίας του Τύπου, η θέση της Ζιμπάμπουε έπεσε 7 μονάδες στην 137η το 2022, σε σύγκριση με το 2021.
Συμμορφωθείτε ή φύγετε
Το άρθρο 61 του συντάγματος της Ζιμπάμπουε προβλέπει την ελευθερία της έκφρασης και την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, ενώ το άρθρο 44 επιβάλλει την υποχρέωση στο κράτος και σε κάθε υπηρεσία της κυβέρνησης να σέβονται, να προστατεύουν, να προωθούν και να εκπληρώνουν τα δικαιώματα και τις ελευθερίες, που ορίζονται στον καταστατικό χάρτη. Ωστόσο, τα τρέχοντα γεγονότα [3], ιδίως όσον αφορά την αντιμετώπιση του Τύπου και των εναλλακτικών φωνών, δείχνουν ότι η συνταγματική τήρηση είναι χαμηλή. Το πολιτικό περιβάλλον της χώρας γίνεται όλο και πιο τοξικό για τους δημοσιογράφους, καθώς τόσο το κράτος όσο και τα κόμματα της αντιπολίτευσης έχουν ενεργήσει ως αρπακτικά της ελευθερίας του Τύπου. Οι δημοσιογράφοι βρίσκονται παγιδευμένοι στο στόχαστρο μιας στρατηγικής μάχης για τη δημιουργία αφηγήσεων αποδεκτών είτε από το κράτος είτε από τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Η ύπαρξη ενός ζωντανού τοπίου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν έχει διευκολύνει την κατάσταση, αφήνοντας τον Τύπο σε επισφαλή θέση.
Μετά την εκλογή του στην εξουσία το 2018, ο Πρόεδρος Έμερσον Μνανγκάγκουα υποσχέθηκε [4] μια απομάκρυνση από την ολοκληρωτική πολιτική του αείμνηστου Ρόμπερτ Μπουγκάμπε, συμπεριλαμβανομένων σαρωτικών θεσμικών μεταρρυθμίσεων και μεταρρυθμίσεων στα ΜΜΕ. Αυτή η διαδικασία υποτίθεται ότι περιλάμβανε αυστηρή τήρηση του συντάγματος, καθώς και κρατικές και νομοθετικές μεταρρυθμίσεις ως μέρος της νέας ιδέας “Στη Ζιμπάμπουε ανοίξαμε και σας περιμένουμε”. Ωστόσο, δημοσιογράφοι από τα δημόσια ΜΜΕ έχουν απειληθεί μετά την παρουσία τους σε συγκεντρώσεις κομμάτων της αντιπολίτευσης, ενώ την ίδια στιγμή έχουν αναφερθεί μερικά περιστατικά για επίθεση της ασφάλειας ηγετών του αντιπολιτευόμενου κόμματος του Συνασπισμού Πολιτών για την Αλλαγή σε δημοσιογράφους σε ορισμένες από αυτές τις συγκεντρώσεις.
Σε μια συνέντευξη μέσω email στο Global Voices, ο Stephan Chan, καθηγητής Παγκόσμιας Πολιτικής στη Σχολή Ανατολικών και Αφρικανικών Σπουδών, επισημαίνει ότι υπάρχει σημαντική ένταση ενόψει των εκλογών του 2023 και η κυβέρνηση γνωρίζει ότι οι οικονομικές της πολιτικές δεν λειτουργούν. “Η αντιπολίτευση είναι πολύ επιφυλακτική στο να παίξει τα χαρτιά της πολύ νωρίς και οι δύο πλευρές είναι καχύποπτες, ιδιαίτερα για την ερευνητική δημοσιογραφία”, είπε. Με σχετικά υψηλό ποσοστό διείσδυσης στο διαδίκτυο, όπου το 30,6% του πληθυσμού είχε πρόσβαση στο διαδίκτυο τον Ιανουάριο του 2022, η κυβέρνηση παραμένει σε εγρήγορση για το γεγονός ότι περισσότεροι άνθρωποι έχουν πρόσβαση σε ειδήσεις και πληροφορίες μέσω ψηφιακών πλατφορμών. Ο Chan υποστηρίζει ότι η κυβέρνηση γνωρίζει ότι δεν μπορεί να περιορίζει αυτή την πρόσβαση συνεχώς, γι’ αυτό και καταφεύγει στην παρακολούθηση δημοσιογράφων. “Ετσι, η παρακολούθησή τους επικεντρώνεται σε μεγάλο βαθμό σε όσους και όσες δημοσιογράφους προσελκύουν κοινό θαυμαστών. Υπό αυτή την έννοια, αν και υπάρχει ευρεία παρακολούθηση, η στόχευση είναι πολύ συγκεκριμένη”, είπε.
Ανιχνεύοντας μια διφορούμενη τάση: Το Παρατηρητήριο Μέσων των Πολιτών
Το Παρατηρητήριο Μέσων των Πολιτών [5] (CMO) είναι μια ερευνητική μέθοδος, που χρησιμοποιείται για τον εντοπισμό και την παρακολούθηση κρίσιμων πλαισίων και αφηγηματικών θεμάτων, που αναπτύσσονται σε σχέση με γεγονότα και τάσεις, λαμβάνοντας υπόψη το πλαίσιο και το υποκείμενο των μέσων. Τα στοιχεία, που συγκεντρώθηκαν από τα στοιχεία του CMO της Ζιμπάμπουε υποδηλώνουν ότι οι κρατικοί φορείς είναι οι μεγαλύτεροι δράστες παραβιάσεων της ελευθερίας του Τύπου: από αυθαίρετες συλλήψεις, κράτηση για επιπόλαιες κατηγορίες έως, κατά καιρούς, σωματική επίθεση.
Στις 17 Αυγούστου 2021, η δημοσιογράφος Elizabeth Mashiri με έδρα το Gweru είχε μια άσχημη [6] επίθεση με την αστυνομία μετά από βιντεοσκόπηση συγκρούσεων μεταξύ πλανόδιων πωλητών και των Αρχών επιβολής του νόμου στην πόλη Midlands. Ομοίως, στις 7 Ιουλίου 2022, ο δημοσιογράφος Anyway Yotamu [7], δέχθηκε επίθεση από την αστυνομία για βιντεοσκόπηση διαπληκτισμών μεταξύ αστυνομίας και πωλητών στους δρόμους της Χαράρε, συνελήφθη και κρατήθηκε. Τελικά, στις 4 Ιουνίου 2022, ο ανεξάρτητος δημοσιογράφος Simbarashe Sithole απειλήθηκε [8] με επίθεση από πολιτικό ακτιβιστή, αφού δημοσίευσε δύο άρθρα σχετικά με φερόμενη διαφθορά στην εκλογική περιφέρεια του υπουργού Εσωτερικών Kazembe Kazembe. Στις 24 Ιουνίου 2020, δύο δημοσιογράφους, τον Leopold Munhende και τον Munashe Chokodza, τους σταμάτησαν και προχώρησαν βάναυση επίθεση [9] περίπου έξι στρατιώτες για προφανή παραβίαση των κανονισμών κίνησης COVID-19.
Αυτές οι επιθέσεις, μεταξύ μιας σειράς άλλων περιστατικών, αποκαλύπτουν ότι ο Τύπος βαδίζει μια επισφαλή γραμμή μεταξύ εθνικής ασφάλειας και επαγγελματικής υποχρέωσης για ειλικρινές ρεπορτάζ για συμβάντα στη Ζιμπάμπουε. Αυτό αντιπαρατίθεται με την αφήγηση της ειρήνης και της ευημερίας, που η κυβέρνηση θέλει να προπαγανδίζουν οι δημοσιογράφοι, που δραστηριοποιούνται στη χώρα, καθώς η υπουργός Πληροφοριών Monica Mutsvangwa έχει καλέσει στο παρελθόν τους δημοσιογράφους να προωθήσουν την εικόνα της χώρας [10].
Ρέκβιεμ για τα ΜΜΕ;
Σε συνέντευξή της, ο πολιτικός αναλυτής Vivid Gwede είπε στο Global Voices ότι η έξαρση των επιθέσεων στον Τύπο είναι ενδεικτική μιας γενικευμένης τάσης κλεισίματος του δημοκρατικού χώρου από τις εκλογές του 2018.
“Υπήρξε μια επίθεση στην ελευθερία του λόγου και του συνέρχεσθαι, συμπεριλαμβανομένης της απαγόρευσης των διαμαρτυριών, προκειμένου να φιμωθούν οι φωνές που διαφωνούν, ειδικά καθώς οι οικονομικές προκλήσεις, όπως ο υπερπληθωρισμός, αυξάνονται, καθώς πλησιάζουν οι εκλογές του 2023. Επειδή ο Τύπος είναι το κλειδί για να λογοδοτήσει η κυβέρνηση, στοχοποιείται”, είπε.
Ο Gwede σημειώνει ότι, δεδομένου ότι οι διαδικτυακοί χώροι αναγνωρίζεται γενικά ότι έχουν τη δυνατότητα να απειλήσουν τη σταθερότητα και την ασφάλεια σε όλο τον κόσμο, η Ζιμπάμπουε έχει χρησιμοποιήσει αφηγήσεις ασφάλειας και σταθερότητας για να περιορίσει τα συνταγματικά δικαιώματα, όπως η ελευθερία έκφρασης και η ελευθερία των MME. Υποστηρίζει ότι ο περιορισμός της ελευθερίας του Τύπου θα επηρεάσει την ποιότητα των εκλογών στη χώρα και ότι η χαμηλή κατάταξη της ελευθερίας των MME έχει αρνητικό αντίκτυπο στη χρηστή διακυβέρνηση.
“Αυτό συμβαίνει, επειδή ο Τύπος θα πρέπει να μπορεί να αναφέρει ελεύθερα και να ενημερώνει την κοινωνία για βασικά ζητήματα όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα και η διαφθορά, που έχουν αντίκτυπο στη χρηστή διακυβέρνηση, τη λογοδοσία και τη δημοκρατία”, επιβεβαίωσε ο Gwede.
Ένα βασικό ερευνητικό ερώτημα είναι εάν μόνο η χρήση ψηφιακών πλατφορμών στην παράδοση ειδήσεων και τη μαζική επικοινωνία αποτελεί πλέον υπαρξιακή απειλή για τις παραδοσιακές κρατικές αφηγήσεις ή εάν υπάρχουν άλλοι παράγοντες, που θα πρέπει να σκεφτούν οι ερευνητές.
Ο Gwede υποστηρίζει ότι η ψηφιακή τεχνολογία έχει διαταράξει το παραδοσιακό μονοπώλιο του κράτους στην πληροφόρηση και αυτό σημαίνει ότι οι αφηγήσεις του κράτους για την κοινωνία αμφισβητούνται και αμφισβητούνται όλο και περισσότερο μέσω του ψηφιακού χώρου.
“Στην πραγματικότητα, οι πολίτες και τα MME έχουν τώρα μεγαλύτερη ικανότητα να διαμορφώνουν νέες αφηγήσεις και να αντικρούουν αφηγήσεις για την κοινωνία ή να επανεξετάζουν περιθωριοποιημένες απόψεις σε ανταγωνισμό με ή έξω από τον κρατικό μηχανισμό”, είπε.
Προς το παρόν, οι δημοσιογράφοι στη Ζιμπάμπουε πρέπει να αντέξουν το περίπλοκο και διάχυτο επικίνδυνο έδαφος του ειδησεογραφικού ρεπορτάζ στη χώρα.
Επισκεφτείτε τη σελίδα του εγχειρήματος για περισσότερες δημοσιεύσεις από το Παρατηρητήριο Ανελευθερίας [2].