- Global Voices στα Ελληνικά - https://el.globalvoices.org -

Ε&Α με τον Romas, που εργάζεται για να ενθαρρύνει περισσότερους ομιλητές της γλώσσας καράιμ

Κατηγορίες: Ανατολική - Κεντρική Ευρώπη, Λιθουανία, Μέσα των πολιτών, Rising Voices

Το Κάστρο στο νησί Τρακάι. Φωτογραφία: Filip Noubel, χρήση με άδεια.

Ως μέρος της συνεχιζόμενης σειράς μας που υπογραμμίζει το έργο των γλωσσικών υποστηρικτών και ακτιβιστ(ρι)ών που προωθούν τις ευρωπαϊκές μειονότητες και τις περιφερειακές γλώσσες σε ψηφιακούς χώρους, θα θέλαμε να παρουσιάσουμε τον Romas (@ChuluuBat [1]), [2] που εργάζεται για την προώθηση της γλώσσας καράιμ, [3] πιο συγκεκριμένα της λιθουανικής διαλέκτου της γλώσσας, που ονομάζεται τρακάι, προωθώντας την εκμάθηση της γλώσσας σε όλους τους τύπους χώρων, ειδικά σε διαδικτυακά μαθήματα. Μάθετε περισσότερα για αυτές τις προσπάθειες στην ακόλουθη συνέντευξη μέσω email που πραγματοποιήθηκε από το Rising Voices.

Rising Voices (RV): Μιλήστε μας για εσάς και το γλωσσικά σχετιζόμενο έργο σας.

Romas (R): Είμαι ο Romas, γεννήθηκα και μεγάλωσα στη Βόρεια Λιθουανία. Η μητρική μου γλώσσα είναι η καράιμ, την οποία μιλώ από το νηπιαγωγείο [ειδικά στο σπίτι]. Με την πάροδο του χρόνου, αυτή η γλώσσα, που κάποτε χρησιμοποιούνταν κυρίως στο σπίτι ή/και στην πολύ μικρή κοινότητα Καράιμ, όλων των συγγενών, αντικαταστάθηκε σταδιακά με λιθουανικά στο γυμνάσιο με πιο εντατικό και ενεργό τρόπο χρήσης. Αφού έφυγα από την πόλη μου για να σπουδάσω στο Πανεπιστήμιο της Βίλνιους στην πρωτεύουσα [με ειδίκευση στη ρωσική φιλολογία], άρχισε να συρρικνώνεται η συχνότητα, που χρησιμοποίησα την καράιμ.

Εδώ στη Βίλνιους και στο Τρακάι, συναντώντας μέλη της κοινότητας και μιλώντας μαζί τους, κυρίως ηλικιωμένους, μου δόθηκε η ευκαιρία να χρησιμοποιήσω τη γλώσσα καράιμ, μαζί με θρησκευτικές λειτουργίες σε χώρους προσευχής (που ονομάζονται Kensa στα καράιμ), ή κάποιες πολιτιστικές κοινοτικές δραστηριότητες εκείνη την εποχή. Η καράιμ ήταν πάντα καθομιλουμένη, δεν την έγραφα ούτε την επιμελούμουν.

Εξακολουθώ να χρησιμοποιώ καράιμ, έστω και πολύ σπάνια, μπορώ να σκεφτώ σε αυτήν, να συνθέσω γραφή σε αυτήν και ο λόγος είναι λόγω των τουρκολογικών, φιλολογικών κ.λπ. ενδιαφερόντων μου. Όσο για μένα, θυμάμαι πάντα ότι η γλώσσα καράιμ είναι μια έντονα απειλούμενη τουρκική γλώσσα της ομάδας κιπτσάκ, η λιγότερο χρησιμοποιούμενη μη επίσημη, μη μητρική, μη μεταδοτική, αδρανής γλώσσα και βρίσκεται στο πιο βορειοανατολικό μέρος της Ευρώπης.

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, λιγότερα από 20 άτομα, κυρίως ηλικιωμένοι, στη Λιθουανία μπορούν να χρησιμοποιούν, να μιλούν, να κατανοούν και να διαβάζουν τη γλώσσα καράιμ. Λίγα άτομα έχουν μείνει και στην Πολωνία. Η διάλεκτος της καράιμ στη Λιθουανία ονομάζεται διάλεκτος τρακάι ή απλά η γλώσσα καράιμ στη Λιθουανία. Υπάρχουν άλλες 2 διάλεκτοι [εξαφανισμένες ή σχεδόν δεν χρησιμοποιούνται πλέον ενεργά]: τα λουτσκ-Χάλιτς στη Δυτική Ουκρανία και τα καράιμ της Κριμαίας. Δεν θεωρώ τον εαυτό μου ως γλωσσικό ακτιβιστή.

RV: Ποια είναι η τρέχουσα κατάσταση της γλώσσας σας τόσο εντός όσο και εκτός διαδικτύου;

Ε: Η ιδέα να ξεκινήσω διάφορα διαδικτυακά μαθήματα γλώσσας καράιμ μου ήρθε κυρίως κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Κάποιοι Καράιμ ή εκπρόσωποι με σχετική καταγωγή, που ζουν κυρίως εκτός Λιθουανίας ή Πολωνίας, ανέλαβαν την πρωτοβουλία. Η κοινή γλώσσα διδασκαλίας ήταν τα αγγλικά — πιθανώς για πρώτη φορά από την εμπειρία μου — συμπεριλαμβανομένων ορισμένων ξεχωριστών σύντομων μαθημάτων για παιδιά, μεμονωμένων μαθημάτων [ένας ή δύο προς ένα] αναγνώσεων λειτουργίας καράιμ και καθημερινές συνομιλίες σε μεγαλύτερες ομάδες [5 έως 8 άνθρωποι].

Ξεκινώντας σχεδόν ταυτόχρονα με τα μαθήματά μου, υπήρχε και συνεχίζει να υπάρχει ένα διαδικτυακό μάθημα γλώσσας καράιμ για όσα άτομα ζουν στην Λιθουανία [η πλειοψηφία] και την Πολωνία, χρησιμοποιώντας ρωσικά, για ενήλικες, που πραγματοποιήθηκε από έμπειρο Λιθουανό φιλόλογο αγγλικών. Αυτή τη στιγμή η πορεία μου στα καράιμ έχει ανασταλεί. Έχουμε ακόμα μια εβδομαδιαία διαδικτυακή ανάγνωση με ένα μέλος της νεότερης γενιάς της Κριμαίας [που μόλις μετακόμισε από την Κριμαία στη Λιθουανία]. Και αυτό είναι ένα είδος μετάδοσης στις επόμενες γενιές ή, απλά, συνέχεια για άτομα, που ενδιαφέρονται εξαιρετικά περί Καράιμ. Αυτή τη στιγμή, αυτό το έργο περιλαμβάνει την ανάγνωση και τη φιλολογική επεξηγηματική ανάλυση των πρωτότυπων αυτοβιογραφικών στίχων του παππού ενός από τους συμμετέχοντες στο μάθημα.

Η κληρονομική γραπτή οικογενειακή εργασία που αναφέρεται παραπάνω είναι πληκτρολογημένη με λατινικά γράμματα και δεν είχε ανακαλυφθεί ή συζητηθεί ποτέ πριν, ενώ, ταυτόχρονα, και οι δύο πλευρές —ο υπεύθυνος του μαθήματος και ο συμμετέχων— μπορούν να βιώσουν αυτό το απροσδόκητο συναίσθημα της γλώσσας των προγόνων τους. Μπορεί να τους κάνει να αισθάνονται μέρος της συνέχειας της θαυματουργής προσπάθειας να κρατηθεί η γλώσσα ζωντανή. Τα τελευταία χρόνια, έχει γίνει πολλή έρευνα στην Τουρκία και την Πολωνία με ανεκτίμητη συμβολή στην απόκτηση της γλώσσας καράιμ. Ένα από τα μεγαλύτερα έργα τεκμηρίωσης της γραπτής κληρονομιάς της καράιμ υλοποιείται στην Πολωνία στο πλαίσιο ενός μεγαλύτερου ευρωπαϊκού εγχειρήματος και πρόκειται να ολοκληρωθεί το 2024. Περιλαμβάνει τις διάφορες μεταφράσεις της Βίβλου στην καράιμ, που χρονολογούνται από τον 18ο ή και τον 17ο αιώνα.

Φωτογραφία που τραβήχτηκε από τον Filip Noubel και χρησιμοποιήθηκε με άδεια.

RV: Ποια είναι τα κίνητρά σας για να δείτε τη γλώσσα σας να υπάρχει στους ψηφιακούς χώρους;

R: Το πιο εμπνευσμένο κίνητρο θα πρέπει να είναι το αίσθημα υπερηφάνειας και η αξιοπρέπεια της κληρονομικής προγονικής γλώσσας —της μητρικής γλώσσας— που επιβιώνει και συνεχίζει να ζει για σχεδόν έξι αιώνες με άγραφο τρόπο, σε εντελώς διαφορετικά περιβάλλοντα. Η γλώσσα που διατηρεί σε αυτήν τις πιο αρχαϊκές και καθαρές γνήσιες τουρκικές λεξικές ενότητες.

RV: Περιγράψτε μερικές από τις προκλήσεις που εμποδίζουν την πλήρη χρήση της γλώσσας σας στο διαδίκτυο.

R: Ο κύριος λόγος που εμποδίζει τη χρήση της γλώσσας καράιμ στο διαδίκτυο είναι η απουσία κινήτρων, προθέσεων και έντονης επιθυμίας ακόμη και σε μικρό αριθμό ατόμων. Οι προκλήσεις δεν είναι μόνο η έλλειψη ή ο εξαιρετικά μικρός αριθμός μαθητών της γλώσσας καράιμ. Όταν κάποιος μεγαλώνει στην οικογένεια των αγνών Καράιμ [συγγενών εξ αίματος] και ακόμη και οι παππούδες και οι γιαγιάδες και οι απόγονοι [γονείς] τους δεν κάνουν την παραμικρή κίνηση προς τη χρήση και την εξήγηση της πολιτιστικής τους κληρονομιάς — γλώσσα, έθιμα κ.λπ. Αντίθετα, απλώς προσπαθούν να παραμελήσουν και να καλύψουν τις δικές τους πολιτιστικές ταυτότητες.