Η έρευνα της Publica δείχνει ότι περισσότερο από το 50% των περιπτώσεων υποκινήθηκαν από πολιτικές διαφωνίες μεταξύ του θύματος και του επιτιθέμενου | Τέχνη από την Agência Pública

Αυτό το άρθρο, γραμμένο από τους Anna Beatriz Anjos, Caio de Freitas Paes, Clarissa Levy, Giulia Afiune, José Cícero, Júlia Rohden, Laura Scofield, Mariama Correia, Matheus Santino, Nathallia Fonseca, Rafael Oliveira και Yolanda Pires, δημοσιεύτηκε αρχικά από την Agência Pública στις 5 Οκτωβρίου 2022 και αναδημοσιεύεται εδώ στο πλαίσιο συμφωνίας συνεργασίας με τo Global Voices. 

Από την επίσημη έναρξη της προεκλογικής εκστρατείας στη Βραζιλία στις 16 Αυγούστου και το τέλος του πρώτου γύρου στις 2 Οκτωβρίου, υπήρξαν τουλάχιστον 148 περιπτώσεις εκλογικής βίας, σύμφωνα με αποκλειστική έρευνα που διεξήχθη από την Agência Pública. Αυτό αντιπροσωπεύει κατά μέσο όρο τρεις επιθέσεις την ημέρα κατά ψηφοφόρων, υποψηφίων, δημοσιογράφων και εργαζομένων σε ινστιτούτα δημοσκοπήσεων.

Σε βαθιά πολωμένες προεδρικές εκλογές, ο πρώτος γύρος έληξε με τον πρώην πρόεδρο Λουίζ Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα (PT, Εργατικό Κόμμα) πρώτο με 48,4% των ψήφων και τον απερχόμενο Ζαΐρ Μπολσονάρου (PL, Φιλελεύθερο Κόμμα) με 43,2%. Ο δεύτερος γύρος έχει οριστεί για τις 30 Οκτωβρίου.

Η βία των επιθέσεων και η σημαντική χρήση πυροβόλων όπλων είναι εντυπωσιακή. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, τουλάχιστον έξι άτομα δολοφονήθηκαν για τις πολιτικές τους απόψεις. Άλλοι εννέα αντιμετώπισαν απόπειρες δολοφονίας. Σε αυτήν την έρευνα, η Publica συμπεριέλαβε μόνο επιθέσεις κατά πρόσωπο, εξαιρουμένων των επιθέσεων μέσω τηλεφώνου, ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Η έρευνα δεν περιλαμβάνει την περίπτωση του Marcelo Arruda, ενός ταμία ενός παραρτήματος του Εργατικού Κόμματος (PT) στο Φοζ ντου Ιγκουασού στη νότια πολιτεία Παρανά. Πυροβολήθηκε και σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια του πάρτι γενεθλίων του με θέμα το PT από έναν υποστηρικτή του Μπολσονάρου, καθώς η δολοφονία συνέβη τον Ιούλιο, πριν ξεκινήσει επίσημα η εκστρατεία.

Από τις 148 περιπτώσεις που χαρτογραφήθηκαν, οι 25 αφορούσαν πυροβόλα όπλα. Τέσσερις επιθέσεις έγιναν με μαχαίρια ή αιχμηρά αντικείμενα, με τρεις από τους δολοφονηθέντες να μαχαιρώνονται. Εβδομήντα τρεις περιπτώσεις αφορούσαν σωματική βία. Οι περιπτώσεις ψυχολογικής ή ηθικής βίας — προσβολές και απειλές — συγκεντρώθηκαν σε 99. Σε 29 περιπτώσεις, υπήρξε βία κατά περιουσίας, όπως αυτοκίνητα ή επιτροπές εκστρατείας.

Πάνω από το 50% των περιπτώσεων υποκινήθηκαν από πολιτικές διαφωνίες μεταξύ θύματος και επιτιθέμενου. Στο 36% των περιπτώσεων, οι επιθέσεις διαπράχθηκαν από υποστηρικτές του προέδρου Ζαΐρ Μπολσονάρου ( PL , Φιλελεύθερο Κόμμα) σε σύγκριση με το 8% από υποστηρικτές του Λουίζ Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα (PT, Εργατικό Κόμμα). Στο 61% των περιπτώσεων, δεν ήταν δυνατό να εντοπιστούν οι δράστες. Δεν έχουν καταγραφεί περιπτώσεις επιθέσεων με υποστηρικτές άλλων υποψηφίων προέδρων.

Εκλογική βία σημειώθηκε σε όλες τις περιοχές της Βραζιλίας, αλλά η Νοτιοανατολική (η πολυπληθέστερη περιοχή, που περιλαμβάνει τις πολιτείες Σάο Πάολο, Ρίο ντε Τζανέιρο, Μίνας Γεράις και Εσπίριτο Σάντο) αντιπροσώπευε τον υψηλότερο αριθμό, με 45% των συνολικών περιστατικών.

Μόνο στο Σάο Πάολο, σημειώθηκε το 21% των περιστατικών. Αυτό μπορεί να σχετίζεται τόσο με το μέγεθος του πληθυσμού — η πόλη του Σάο Πάολο έχει εκτιμώμενο πληθυσμό 12,3 εκατομμυρίων — όσο και με τον αριθμό των μέσων ενημέρωσης που εδρεύουν εκεί, γεγονός που θα μπορούσε να επηρεάσει την έρευνα, καθώς βασίζεται εν μέρει σε ειδησεογραφικά ρεπορτάζ.

Εκτός από επιθέσεις σε ψηφοφόρους, σημειώθηκαν 54 επιθέσεις σε πολιτικούς ή υποψηφίους, 32 επιθέσεις σε δημοσκόπους, 10 επιθέσεις σε δημοσιογράφους και δύο επιθέσεις σε δημόσιους λειτουργούς, στην προκειμένη περίπτωση, σε εργαζόμενους στα εκλογικά κέντρα.

Η πολιτική βία κατά των γυναικών αντιπροσώπευε 58 από τις περιπτώσεις, που χαρτογραφήθηκαν κατά τη διάρκεια της εκστρατείας. Οι δράστες ήταν κυρίως άνδρες — στο 74% των περιπτώσεων, τουλάχιστον ένας δράστης ήταν άνδρας. Καταγράψαμε επίσης τρεις περιπτώσεις σεξουαλικής βίας κατά τη διάρκεια των εκλογών.

Μία από τις υποθέσεις αφορούσε μια βουλευτή της πολιτείας του Σάο Πάολο, Isa Penna, η οποία έχασε την υποψηφιότητά της για ομοσπονδιακό βουλευτή. Η Penna υπέβαλε καταγγελία για λεκτική επιθετικότητα και παρενόχληση, που έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια εκλογικής εκδήλωσης στις 24 Σεπτεμβρίου. Η Penna είπε ότι ένας άντρας την πλησίασε, την άρπαξε, την τράβηξε φωτογραφία και είπε “είσαι μια σκύλα, είσαι τρελή, αυτό με τον Cury δεν συνέβη ποτέ” (αναφορά σε ένα άλλο επεισόδιο σεξουαλικής επίθεσης, το 2020, όταν παρενοχλήθηκε από τον συνάδελφό της βουλευτή Fernando Cury). Ο άνδρας συνελήφθη και κατηγορήθηκε για σεξουαλική παρενόχληση.

Η έρευνα εντόπισε επίσης 11 περιπτώσεις βίας με ρατσιστικά κίνητρα.

Καταγράφηκαν έξι φόνοι 

Μία από τις πιο βάναυσες περιπτώσεις ήταν αυτή του Benedito Cardoso dos Santos, ο οποίος υποστήριξε τον πρώην πρόεδρο Λούλα. Δολοφονήθηκε με περισσότερα από 70 τραύματα από μαχαίρι και χτυπήματα με τσεκούρι από έναν συνάδελφό του, που υποστηρίζει τον Μπολσονάρο στις 7 Σεπτεμβρίου στην πολιτεία Μάτο Γκρόσο, στην κεντροδυτική περιοχή της Βραζιλίας.

Συνελήφθη την επομένη της δολοφονίας, ο υποστηρικτής του Μπολσονάρο ομολόγησε ότι σκότωσε τον Santos λόγω πολιτικής διαφωνίας σε δήλωση που αναφέρεται στην έρευνα. Ωστόσο, ο αστυνομικός που είναι υπεύθυνος για την υπόθεση αρνήθηκε ότι πρόκειται για πολιτικό έγκλημα. Σύμφωνα με τον ίδιο, επρόκειτο για «έγκλημα κοινής ανθρωποκτονίας», υποκινούμενο από λογομαχία για την πολιτική.

Ένα άλλο θύμα ήταν ο 34χρονος υποστηρικτής του Μπολσονάρο, Hildor Henker, ο οποίος δολοφονήθηκε το απόγευμα της 24ης Σεπτεμβρίου, στη νότια πολιτεία της Σάντα Καταρίνα, από έναν άνδρα που προφανώς υποστήριζε το Εργατικό Κόμμα. Ήταν φίλοι και η δολοφονία φέρεται να συνέβη μετά από καυγά έξω από το μπαρ στο οποίο βρίσκονταν.

Η υπόθεση βρίσκεται ακόμη υπό διερεύνηση και η αστυνομία εργάζεται με την υπόθεση ότι το έγκλημα έλαβε χώρα μετά από καυγά για πολιτική, αλλά δεν έχει αποκλείσει άλλα ενδεχόμενα, όπως οικογενειακές διαφορές, παρά το γεγονός ότι οι δύο άνδρες δεν έχουν σχέση. Σε μια ανάρτηση στο Facebook, μια από τις αδερφές του θύματος είπε ότι ήταν “δολοφονία λόγω πολιτικής”. Η οικογένεια δεν θέλησε να σχολιάσει.

Επιθέσεις 

Από πριν από την προεκλογική εκστρατεία, οι ηλεκτρονικές μηχανές ψηφοφορίας έχουν επικριθεί συχνά από τους υποστηρικτές του Μπολσονάρου και ιδιαίτερα από τον ίδιο τον πρόεδρο. Έχει κατηγορήσει επανειλημμένα το εκλογικό σύστημα της Βραζιλίας, το οποίο χρησιμοποιεί ηλεκτρονικά εκλογικά μηχανήματα για περισσότερα από 20 χρόνια για νοθεία.

Αυτό αποτυπώθηκε την ημέρα του πρώτου γύρου, 2 Οκτωβρίου, όταν καταγράφηκαν 11 περιπτώσεις εκλογικής βίας, μεταξύ των οποίων τρεις επιθέσεις σε εκλογικά μηχανήματα.

Σε μια περίπτωση, ένας άνδρας χρησιμοποίησε ένα κομμάτι ξύλο για να σπάσει το εκλογικό μηχάνημα αμέσως μετά την ψήφο του. Το περιστατικό καταγράφηκε σε βίντεο και ο άνδρας συνελήφθη.

Στις άλλες δύο τεκμηριωμένες περιπτώσεις, τα εκλογικά μηχανήματα υπέστησαν ζημιές με κόλλα. Ένας άγνωστος άνδρας χρησιμοποίησε κόλλα για να καταστήσει αδύνατο να χειριστεί το κουμπί νούμερο 3 στο εκλογικό μηχάνημα — ο εκλογικός αριθμός για το Εργατικό Κόμμα είναι 13.

Σε άλλη περίπτωση, ένας υπάλληλος της κάλπης και ο πρόεδρος ενός εκλογικού τμήματος προσβλήθηκαν από έναν ψηφοφόρο που θύμωσε όταν του ζήτησαν να  αφήσει το κινητό του τηλέφωνο στο τραπέζι ενώ ψήφισε. Το εκλογικό δικαστήριο της Βραζιλίας απαγόρευσε τη χρήση κινητών τηλεφώνων στα εκλογικά τμήματα για να προστατεύσει το απόρρητο της ψηφοφορίας και να αποτρέψει την εγγραφή βίντεο που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τη διάδοση ισχυρισμών για απάτη σε ηλεκτρονικά εκλογικά μηχανήματα.

Σύμφωνα με την  Julia Moreira, άλλη εργαζόμενη στο εκλογικό τμήμα, ο άνδρας συμφώνησε να αφήσει το τηλέφωνό του μόνο αφού ένας από τους συνοδούς έφυγε από το δωμάτιο για να πάρει έναν φύλακα ή έναν αστυνομικό. Στη συνέχεια πέταξε το τηλέφωνό του σε μια καρέκλα ενώ φώναζε. Φέρεται να κλώτσησε και την καρέκλα μπροστά από το εκλογικό μηχάνημα.

Η Moreira είπε ότι αυτή ήταν η πέμπτη συνεχόμενη εκλογή όπου εργάστηκε σε εκλογικό τμήμα, αλλά δεν είχε ξαναδεί κάτι παρόμοιο. Είπε ότι το βλέπει αυτό ως αποτέλεσμα τεσσάρων ετών μιας κυβέρνησης που επικυρώνει, ακόμη και ενθαρρύνει τη βία.

“Αυτή η βία συνδέεται με παραπληροφόρηση σχετικά με την αξιοπιστία του εκλογικού συστήματος της Βραζιλίας. Αυτό είναι πολύ ανησυχητικό, διότι το κλίμα δυσπιστίας, οι προσπάθειες παραβίασης των κανόνων που έχουν τεθεί και η ασέβεια προς τα άτομα που εργάζονται ως εκλογικοί υπάλληλοι την ημέρα των εκλογών αποτελούν προσπάθειες απονομιμοποίησης της όλης εκλογικής διαδικασίας, καθώς και των αποτελεσμάτων της”, είπε.

Βία κατά των ερευνητών

“Εδώ δεν υπάρχει ψέμα Datafolha [ένα από τα κύρια ινστιτούτα δημοσκοπήσεων της Βραζιλίας], εδώ είναι datapovo [«povo» σημαίνει «άνθρωποι»]”, είπε ο Μπολσονάρου σε ομιλία του στην επέτειο 200 χρόνων της Ανεξαρτησίας της Βραζιλίας στις 7 Σεπτεμβρίου, μιλώντας σε ένα πλήθος υποστηρικτές στη Μπραζίλια. Η φράση έγινε δημοφιλής φράση μεταξύ των υποστηρικτών του.

Μετά από τις συνήθεις επικρίσεις του προέδρου και τα ερωτήματα για τις δημοσκοπήσεις – που κάθε εβδομάδα τον έβαλαν στη δεύτερη θέση, πίσω από τον Λούλα, στις προθέσεις ψηφοφορίας για την προεδρία – τουλάχιστον 32 επιθέσεις είχαν στόχο υπαλλήλους ινστιτούτων δημοσκοπήσεων, συμπεριλαμβανομένων προσβολών, επιθέσεων και παρενόχληση.

Σε μια περίπτωση, στις 16 Αυγούστου, μια ερευνήτρια της Datafolha τελείωνε την τελευταία της συνέντευξη της ημέρας στο Μπέλο Οριζόντε, στην πολιτεία Μίνας Γεράις, όταν τέσσερις άνδρες άρχισαν να τρέχουν πίσω της, αποκαλώντας το ινστιτούτο “κομουνιστικό” και “αριστερό” και προσπαθώντας να αρπάξουν το tablet που χρησιμοποιούσε για να κάνει τις έρευνες. Κατά τη διάρκεια της επίθεσης, έπεσε στο έδαφος, τραυματίζοντας τα γόνατά της και ραγίζοντας το tablet της. Οι άντρες που την κυνήγησαν έφυγαν μόνο όταν μια γυναίκα σταμάτησε για να τη βοηθήσει.

Πολλοί εργαζόμενοι στις δημοσκοπήσεις αναφέρουν ότι τους έχουν προσεγγίσει άτομα που ζητούν συνέντευξη, κάτι που απαγορεύεται από τους κανόνες του ινστιτούτου για τις εκλογικές έρευνες, προκειμένου να διασφαλιστεί η τυχαιότητα του δείγματος. Σε αυτό το σημείο θύμωσαν και πέρασαν στην επίθεση.

Στην πολιτεία του Σάο Πάολο, ένας εργαζόμενος συνεντεύξεων της Datafolha ξυλοκοπήθηκε με κλωτσιές και γροθιές και απειλήθηκε με μαχαίρι από έναν υποστηρικτή του Μπολσονάρου, που απαιτούσε να του πάρει συνέντευξη.

Ο κοινωνιολόγος David Marques, συντονιστής έργου του Φόρουμ Δημόσιας Ασφάλειας της Βραζιλίας, εξήγησε ότι η πολιτική βία δεν είναι κάτι καινούργιο στη Βραζιλία. Ωστόσο, ο μεγάλος αριθμός των περιπτώσεων σε αυτές τις εκλογές συνέβαλε σε ένα γενικό κλίμα φόβου, όπως δείχνουν πρόσφατες έρευνες.

Επτά στους δέκα Βραζιλιάνους φοβούνται ότι θα δεχθούν επίθεση, επειδή εκφράζουν τις πολιτικές τους απόψεις, σύμφωνα με έρευνα του Δικτύου για Πολιτική Δράση για Βιωσιμότητα (RAPS) και του Βραζιλιάνικου Φόρουμ Δημόσιας Ασφάλειας, με βάση δεδομένα που συλλέγει η Datafolha. Μια άλλη έρευνα του ινστιτούτου Quaest αποκάλυψε ότι το 57% των ερωτηθέντων θεώρησαν ότι φέτος είναι πιο επικίνδυνο να πούμε ποιον θα ψηφίσουν.

Και σύμφωνα με μια τρίτη έρευνα της Datafolha, το 9% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι μπορεί να μην πάει να ψηφίσει από φόβο για πολιτική βία.

Για τον Marques, τα τελευταία τέσσερα χρόνια με τον Μπολσονάρου ως πρόεδρο έχουν χαρακτηριστεί πολύ από επιθετική πολιτική ρητορική. “Οι ηγέτες ορισμένων πολιτικών ομάδων βασίστηκαν σε αυτή τη ρητορική της επιθετικότητας, της πρόκλησης φόβου ως μέσο πολιτικού αγώνα και η έρευνα δείχνει ότι κατάφεραν να πετύχουν τους στόχους τους: ο πληθυσμός είναι πιο φοβισμένος”, είπε.

Όπως και το 2018 και το 2020, η Pública θα συνεχίσει να παρακολουθεί περιπτώσεις εκλογικής βίας μέχρι τον δεύτερο γύρο, χρησιμοποιώντας ειδήσεις που δημοσιεύονται σε τοπικά και εθνικά μέσα ενημέρωσης και ρεπορτάζ, που αποστέλλονται από τους αναγνώστες μας.