“Οι γυναίκες αξίζουν περισσότερα”. “Protest Against DSK at the Cambridge Union Society [1]”, φωτογραφία: divinenephron [2], άδεια χρήσης CC BY 2.0 [3] .
Σημείωση περιεχομένου: Αυτό το άρθρο περιέχει αναφορές σε βιασμό, σεξουαλική βία, βία κατά των γυναικών, γενοκτονία και άλλα θέματα, που μπορεί ενδεχομένως να αναστατώσουν μέρος του αναγνωστικού κοινού.
“Σταματήστε να μας βιάζετε!”, ούρλιαξε μια γυναίκα στο Φεστιβάλ των Καννών [4] της Γαλλίας τρέχοντας με το σώμα της βαμμένο μπλε και κίτρινο στα χρώματα της ουκρανικής σημαίας, καθώς πλήθος φωτογράφων έσπευδε να πάρει την τέλεια λήψη. Προσπαθούσε να τραβήξει την προσοχή του κοινού στην αχαλίνωτη σεξουαλική βία, που σχετίζεται με συγκρούσεις στην Ουκρανία από Ρώσους στρατιώτες, αλλά θα μπορούσε να μιλά και για ζώνες συγκρούσεων σε βάθος χρόνου και τοποθεσίας: Νότιο Σουδάν [5], Τιγκράι [6] και Υεμένη [7], Ισλαμικό Κράτος και γενοκτονία των Γιαζίντι [8] στα κατεχόμενα εδάφη στο Ιράκ στα μέσα της δεκαετίας του '10, συνεχιζόμενες εκστρατείες βιασμού στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό [9], προηγουμένως κατά τη διάρκεια του Α’ και Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και άλλες.
Κατανόηση της σεξουαλικής βίας που σχετίζεται με συγκρούσεις
Η σεξουαλική βία εύκολα θεωρείται το αρχαιότερο όπλο πολέμου. Από ιστορικά αρχεία εισβολέων που χρησιμοποιούν βιασμό για λεηλασία και κατοχή εδαφών μέχρι τη συστηματική χρήση της σεξουαλικής βίας ως εργαλεία γενοκτονίας [10] και εθνοκάθαρσης, αυτές οι φρικτές πρακτικές έχουν αντέξει στο πέρασμα του χρόνου. Αυτή η βία είναι πανταχού παρούσα και υπάρχει σε όλο το συνεχές εν καιρώ ειρήνης-πολέμου. Τόσο στον πόλεμο όσο και στην ειρήνη, είναι μια μορφή κυριαρχίας και επιθετικότητας, που ασκείται από την πατριαρχία στα σώματα των γυναικών. Δεν γνωρίζει σύνορα και επηρεάζει όλες τις γυναίκες. Η σεξουαλική βία λαμβάνει χώρα σε ένα ευνοϊκό περιβάλλον εφικτό από κοινωνικές και πολιτισμικές συμπεριφορές, που εξομαλύνουν τις διακρίσεις λόγω φύλου. Ορισμένες γυναίκες είναι ιδιαίτερα ευάλωτες λόγω των μοναδικών θέσεων τους βάσει κάστας, θρησκείας, ικανοτήτων, ιθαγένειας, εθνικότητας, χρώματος, φυλής, τάξης, ηλικίας και μεταναστευτικού καθεστώτος. Οι γυναίκες από ιστορικά καταπιεσμένες κοινότητες [11] είναι δυσανάλογα πιθανό να βιώσουν βία.
Η σεξουαλική βία που σχετίζεται με συγκρούσεις είναι μια προσεκτικά εφαρμοσμένη στρατηγική για να σπάσει ψυχολογικά τις κοινωνίες, των οποίων οι γυναίκες γίνονται στόχος. Κάθε παράγοντας, που χρησιμοποιεί τη σεξουαλική βία ως πολεμική στρατηγική, έχει επίγνωση της ισχυρής σχέσης μεταξύ της ισότητας των φύλων, της μη βίας και της εγκαθίδρυσης βιώσιμης ειρήνης και θέλει να σπάσει ακριβώς αυτό. Όπως λέει μια παροιμία των Τσεγιέν: [12] “Ένα έθνος δεν νικιέται μέχρι να πέσει η καρδιά των γυναικών του στο έδαφος. Τότε νικέται, ανεξάρτητα από το πόσο γενναίοι είναι οι πολεμιστές του ή πόσο ισχυρά είναι τα όπλα του”.
Στην ένοπλη σύγκρουση, οι γυναίκες στοχοποιούνται εσκεμμένα με συγκεκριμένη πρόθεση να βλαφθούν οι κοινωνίες, στις οποίες ανήκουν, ή βλάπτονται ευκαιριακά εκτός εκστρατείας χωρίς φόβο κυρώσεων, επειδή η κατάρρευση των τομέων ασφάλειας και δικαιοσύνης παρέχει ευνοϊκό περιβάλλον. Η καταστροφή από τον πόλεμο σημαίνει ότι οι γυναίκες έχουν λιγότερα μέσα για να αναζητήσουν επανόρθωση, αν υπάρχουν. Και όμως, λίγα φαίνεται να έχουν γίνει για την αντιμετώπιση αυτής της βίας.
Κενά στο νομικό σύστημα
Το 2000, το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών ενέκρινε την ατζέντα για τις γυναίκες, την ειρήνη και την ασφάλεια [13] μέσω ψηφίσματος, που καλούσε να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην αντιμετώπιση της σεξουαλικής βίας που σχετίζεται με συγκρούσεις. Σήμερα, δεν υπάρχει συγκεκριμένο νομικά δεσμευτικό μέσο για τη βία κατά των γυναικών σε επίπεδο ΟΗΕ [14]. Αυτό ανοίγει τον δρόμο για μια κατάσταση ατιμωρησίας, η οποία είναι πάντα εργαλειοποιημένη για τη διεξαγωγή αυτών των εγκλημάτων.
Το 2015, ο ΟΗΕ ανακήρυξε [15] την 19η Ιουνίου Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Σεξουαλικής Βίας στις Συγκρούσεις. Το έκανε για να αυξήσει την ευαισθητοποίηση σχετικά με τη σεξουαλική βία που σχετίζεται με συγκρούσεις, να τιμήσει τα θύματα και τα επιζώντα άτομα σεξουαλικής βίας σε όλο τον κόσμο και να αποτίσει φόρο τιμής σε όσα άτομα έζησαν θαρραλέα την ζωή τους υποστηρίζοντας την εξάλειψη αυτών των εγκλημάτων, καθώς και σε όσα άτομα έχασαν τη ζωή τους λόγω σεξουαλικής βίας. Παρά τις προσπάθειες αυτές, η σεξουαλική βία που σχετίζεται με συγκρούσεις συνεχίζεται αμείωτη.
Η απουσία μιας αφοσιωμένης, δεσμευτικής συνθήκης ειδικά για τον τερματισμό της βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών σε παγκόσμιο επίπεδο είναι ένα τεράστιο ζήτημα. Σήμερα, οι βιωμένες εμπειρίες των γυναικών από ένοπλες συγκρούσεις συνεχίζουν να διαγράφονται, να παραγκωνίζονται στις ειρηνευτικές διαδικασίες και να θάβονται κάτω από βιαστικές προσπάθειες ειρήνης μέσω αμνηστίας, που θυσιάζει τη δικαιοσύνη.
Μια στρατηγική για τον τερματισμό της σεξουαλικής βίας που σχετίζεται με συγκρούσεις
Οι νοοτροπίες και οι στάσεις, που επιτρέπουν τη σεξουαλική βία κατά τη διάρκεια συγκρούσεων, έχουν τις ρίζες τους στις νοοτροπίες και τις στάσεις, που επικρατούν σε καιρό ειρήνης. Μια γυναίκα θεωρείται ότι αντιπροσωπεύει την πατριαρχική τριάδα, που διέπει την ζωή της, όπως το έθεσε η Mona Eltahawy [16]: το κράτος, τους δρόμους και το σπίτι της. Οι γυναίκες και τα κορίτσια μεγαλώνουν με την υπόθεση (μερικές φορές εσωτερικεύεται και από αυτές) ότι το σώμα τους είναι όχημα τιμής και ντροπής και ότι η προστασία του σώματός τους είναι κρίσιμη για την κοινωνική αποδοχή. Αν δεν υπήρχαν επικρατούσες έννοιες σε καιρό ειρήνης, που να συνέδεσαν τα σώματα των γυναικών με τις έννοιες της κοινωνικής τιμής και ντροπής, η σεξουαλική βία και η έμφυλη βία δεν θα λειτουργούσαν ως στρατηγική στον πόλεμο.
Ένας τρόπος για να αντιμετωπιστεί αυτό είναι με τη θέσπιση μιας παγκόσμιας, δεσμευτικής συνθήκης για τον τερματισμό της βίας κατά των γυναικών. Μια τέτοια συνθήκη θα απαιτούσε την ανάπτυξη νομικών μηχανισμών σε εγχώριο επίπεδο, την παροχή υπηρεσιών επιζώντων ατόμων και τη διευκόλυνση της εκπαίδευσης για την πρόληψη. Μια συνθήκη θα έθετε τα θεμέλια για ένα ελάχιστο πρότυπο για την προστασία των γυναικών και των κοριτσιών από τη βία. Αυτό το πρότυπο θα δέσμευε όλα τα κράτη εξίσου. Οι νομοθετικές μεταρρυθμίσεις σε κρατικό επίπεδο θα φέρουν τα μεμονωμένα νομικά συστήματα στο ίδιο επίπεδο με τον παγκόσμιο κανόνα και θα μετατρέψουν τα πρότυπα πρόληψης και αποκατάστασης σε δράση στη βάση.
Μια συνθήκη για τον τερματισμό της βίας μπορεί να ανοίξει το δρόμο για ένα μέλλον, στο οποίο η βία κατά οποιασδήποτε γυναίκας οπουδήποτε στον κόσμο θα αναγνωρίζεται ως απαράδεκτη και τιμωρήσιμη. Σε τελική ανάλυση, ένα φεμινιστικό μέλλον στερείται οποιασδήποτε μορφής στρατιωτικοποιημένης ανταλλαγής. Καθώς κυνηγάμε αυτό το όνειρο, πρέπει να μιλάμε ξεκάθαρα για τον περιορισμό της βίας κατά των γυναικών τόσο κατά τη διάρκεια της ειρήνης όσο και του πολέμου. Μια παγκόσμια συνθήκη θα προχωρούσε πολύ για να διασφαλίσει ότι “σταματούν να μας βιάζουν!”.