Φωτογραφία, Προεδρική Διοίκηση του Αζερμπαϊτζάν. Άδεια χρήσης CC-BY-4.0

Σε μια στιγμή ορόσημο, ηγέτες από την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν δεσμεύτηκαν να αναγνωρίσουν αμοιβαία την εδαφική ακεραιότητα και κυριαρχία αλλήλων στη σύνοδο κορυφής της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας, που πραγματοποιήθηκε στην Πράγα στις 6 Οκτωβρίου. Η συνάντηση σύμφωνα με πληροφορίες διήρκεσε ώρες και μεσολάβησε ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ και ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν.

Tonight, Armenia and Azerbaijan confirmed their commitment to the Charter of the United Nations and the Alma Ata 1991 Declaration through which both recognize each other's territorial integrity and sovereignty.

— Emmanuel Macron (@EmmanuelMacron) October 7, 2022

Απόψε, η Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν επιβεβαίωσαν τη δέσμευσή τους στον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και στη Διακήρυξη της Άλμα Άτα του 1991 μέσω της οποίας αμφότερα αναγνωρίζουν την εδαφική ακεραιότητα και την κυριαρχία αλλήλων.

Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε λίγες εβδομάδες μετά τις πιο πρόσφατες συνοριακές συγκρούσεις μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν, με αποτέλεσμα τις πιο θανατηφόρες μάχες από τον Β’ πόλεμο του Καραμπάχ μεταξύ των δύο χωρών το 2020. Σύμφωνα με δηλώσεις και των δύο χωρών, περισσότεροι από 200 στρατιωτικοί σκοτώθηκαν στο πρόσφατη έξαρση. Στις 15 Σεπτεμβρίου, οι δύο χώρες υπέγραψαν κατάπαυση του πυρός, με τη μεσολάβηση της Ρωσίας.

Μια εβδομάδα αργότερα, οι δύο χώρες αντάλλαξαν νέες κατηγορίες, με δηλώσεις που εκδόθηκαν από τα υπουργεία Άμυνας των δύο χωρών, κατηγορώντας η μια την άλλη για τις νέες συγκρούσεις στις 28 Σεπτεμβρίου. Η Αρμενία ισχυρίστηκε ότι, ως αποτέλεσμα, τρεις από τους στρατιώτες της σκοτώθηκαν. Το υπουργείο Άμυνας του Αζερμπαϊτζάν είπε ότι το περιστατικό ήταν λάθος της Αρμενίας.

Στη συνέχεια, στις 2 Οκτωβρίου, βίντεο κυκλοφόρησε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που «φάνηκε να δείχνει στρατιώτες του Αζερμπαϊτζάν να εκτελούν αρκετούς Αρμένιους αιχμαλώτους πολέμου από κοντινή απόσταση», ανέφερε το Radio Liberty. Η Kristine Grigoryan, υπερασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων της Αρμενίας, είπε ότι το βίντεο γυρίστηκε στις 13 Σεπτεμβρίου, κατά τη διάρκεια της πρόσφατης κλιμάκωσης, σύμφωνα με εσωτερικές έρευνες και ρεπορτάζ του OC Media. Το υπουργείο Άμυνας του Αζερμπαϊτζάν δήλωσε ότι η Στρατιωτική Εισαγγελία θα διερευνήσει το βίντεο, σύμφωνα με ανακοίνωση που εξέδωσε το υπουργείο. Νωρίτερα, ένα άλλο βίντεο εμφανίστηκε, που «φαινόταν να δείχνει τον ακρωτηριασμό μιας Αρμένισσας στρατιώτη από στρατεύματα του Αζερμπαϊτζάν κατά τη διάρκεια των ίδιων μαχών». Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του Radio Liberty, υπήρχαν αντίθετα βίντεο, που φαίνονταν να δείχνουν Αρμένιους στρατιώτες να προσβάλλουν τα πτώματα στρατιωτών και πολιτών του Αζερμπαϊτζάν. Ο ειδικός εκπρόσωπος της ΕΕ για τον Νότιο Καύκασο και την κρίση στη Γεωργία, Toivo Klaar, ζήτησε να διερευνηθούν τα βίντεο:

Today I have been sent several videos apparently showing war crimes committed against Azerbaijanis. Also these need to be investigated and if authentic perpetrators need to be held responsible. The conflict has left deep wounds on both sides and to heal accountability is needed.

— Toivo Klaar (@ToivoKlaar) October 2, 2022

Σήμερα μου εστάλησαν πολλά βίντεο, που προφανώς δείχνουν εγκλήματα πολέμου, που διαπράχθηκαν κατά των Αζέρων. Επίσης, πρέπει να διερευνηθούν και εάν οι αυθεντικοί δράστες πρέπει να θεωρηθούν υπεύθυνοι. Η σύγκρουση έχει αφήσει βαθιές πληγές και στις δύο πλευρές και για να επουλωθεί απαιτείται ευθύνη.

Η βρετανική πρεσβεία στο Αζερμπαϊτζάν εξέφρασε την ανησυχία της σε ανάρτησή της στο Facebook:

Δήλωση:
Η Βρετανική Πρεσβεία αισθάνεται φρίκη με ένα βίντεο, που φαίνεται να δείχνει αιχμάλωτους Αρμένιους στρατιώτες να πυροβολούνται από δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν.

Καλοδεχούμενη η ανακοίνωση του Γραφείου της Γενικής Εισαγγελίας του Αζερμπαϊτζάν για τη δέσμευσή τους για ενδελεχή έρευνα για το βίντεο. Αναμένουμε να δημοσιοποιηθεί το αποτέλεσμα των ερευνών. Αναμένουμε πλήση έρευνα από τις αρμόδιες Αρχές για κάθε ισχυρισμό κακομεταχείρισης, κακοποίησης και μαζικών δολοφονιών.

Ο εκπρόσωπος του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ, Νεντ Πράις, ζήτησε πλήρη και αμερόληπτη έρευνα για τα βίντεο:

The United States is deeply disturbed by recent reports of Azerbaijani soldiers executing unarmed Armenian prisoners. We call for a full and impartial investigation. Those responsible for any atrocities must be held to account.

— Ned Price (@StateDeptSpox) October 3, 2022

Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι βαθιά ενοχλημένες από πρόσφατα ρεπορτάζ για Αζέρους στρατιώτες, που εκτελούν άοπλους Αρμένιους κρατούμενους. Ζητούμε πλήρη και αμερόληπτη έρευνα. Οι υπεύθυνοι για τυχόν φρικαλεότητες πρέπει να λογοδοτήσουν.

Ζοφερές αλλά πιθανές προοπτικές για ειρήνη

Τον Απρίλιο του 2022, ο Πρόεδρος Ιλχάμ Αλίγιεφ δήλωσε ότι το Αζερμπαϊτζάν δεν θα αναγνωρίσει «την εδαφική ακεραιότητα της Αρμενίας, εάν το Ερεβάν δεν υπογράψει μια διμερή ειρηνευτική συμφωνία σύμφωνα με τις προτάσεις του Μπακού». Η πρόταση του Μπακού βασίστηκε σε ένα σχέδιο πέντε σημείων, που περιελάμβανε δεσμεύσεις για αναγνώριση της εδαφικής ακεραιότητας κάθε χώρας, οριοθέτηση των συνόρων, ανοικτές συγκοινωνιακές συνδέσεις μεταξύ των δύο εδαφών και συμφωνία για αποχή από απειλές.

Ο Πρόεδρος Ιλχάμ Αλίγιεφ, από την πλευρά του, επανέλαβε τη σημασία των αρχών απαντώντας σε ερωτήσεις δημοσιογράφων στις 6 Οκτωβρίου στην Πράγα. «Σήμερα, κατά τη συνάντηση με τον Πρόεδρο της Γαλλίας, είδα ότι αυτές οι πέντε αρχές γίνονται αποδεκτές. Πρόκειται για αρχές, που βασίζονται στις σχέσεις μεταξύ κρατών, που ενδιαφέρονται για την εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ τους», είπε ο Πρόεδρος Αλίγιεφ, προσθέτοντας ότι «οι εργασίες για το κείμενο της ειρηνευτικής συμφωνίας θα πρέπει να ξεκινήσουν με βάση αυτές τις αρχές».

Στην Αρμενία, το σχέδιο των πέντε σημείων έλαβε μικτές αντιδράσεις. Ενώ η χώρα αποδέχθηκε το σχέδιο κατ’ αρχήν, πρόσφερε επίσης έξι επιπλέον δικά της σημεία.

Εν τω μεταξύ, στην Πράγα, η συνάντηση μεταξύ των ηγετών της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν οδήγησε επίσης σε συμφωνία για «μια μη στρατιωτική αποστολή της ΕΕ παράλληλα με τα κοινά τους σύνορα». Σύμφωνα με δήλωση που εξέδωσε το Συμβούλιο της Ευρώπης, ο Πρωθυπουργός της Αρμενίας Νικόλ Πασινιάν συμφώνησε να «διευκολύνει μια πολιτική αποστολή της ΕΕ κατά μήκος των συνόρων με το Αζερμπαϊτζάν», ενώ το Αζερμπαϊτζάν είπε ότι «συμφώνησε να συνεργαστεί με αυτήν την αποστολή όσον αφορά το θέμα». Η αποστολή θα ξεκινήσει τον Οκτώβριο και θα διαρκέσει περίπου δύο μήνες.

Επίσης, στις 3 Οκτωβρίου, οι υπουργοί Εξωτερικών της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν συναντήθηκαν στη Γενεύη για να ξεκινήσουν τις εργασίες για τη μελλοντική συνθήκη ειρήνης. Την επόμενη μέρα, το Αζερμπαϊτζάν φέρεται να επέστρεψε 17 αιχμαλώτους πολέμου στην Αρμενία.

Οι επόμενες εβδομάδες θα δείξουν πόσο δεσμευμένες είναι οι δύο χώρες για την επίτευξη ειρήνης παρά τους διαφαινόμενους φόβους για νέο πόλεμο.