Ο Λούλα και ο εκλεγμένος αντιπρόεδρός του Ζεράλντο Αλκμίν, στην πρώτη του ομιλία μετά την επιβεβαίωση των αποτελεσμάτων των εκλογών | Εικόνα. Screenshot/YouTube PT

Η ισχνή διαφορά των 2.139.645 ψήφων έδωσε στον Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα το 50,9% του εκλογικού σώματος της Βραζιλίας, μια τρίτη θητεία και τον κατέστησε τον πρόεδρο με τις περισσότερες ψήφους στη νεαρή δημοκρατική ιστορία της χώρας.

Ο ακροδεξιός εν ενεργεία Ζαΐρ Μπολσονάρου είναι ο πρώτος πρόεδρος, που δεν κερδίζει δεύτερη θητεία, από τότε που εγκρίθηκε η επανεκλογή του το 1997, η πρώτη του πολιτική ήττα. Εν τω μεταξύ, ο Λούλα είναι ο πρώτος πρώην πρόεδρος, που κερδίζει τρίτη θητεία μετά τον επαναδημοκρατισμό.

Στον επαναληπτικό γύρο της 30ής Οκτωβρίου, ο Λούλα νίκησε τον Μπολσονάρου, με καταμέτρηση-ρεκόρ άνω των 60 εκατομμυρίων ψήφων, έναντι 58 εκατομμυρίων του νυν προέδρου. Σχεδόν 4 εκατομμύρια ψηφοφόροι ακυρώθηκαν, κάτι που θεωρείται ψήφος διαμαρτυρίας στη Βραζιλία, και άλλα 1,7 εκατομμύρια άνθρωποι κατέθεσαν λευκά ψηφοδέλτια.

Το τουίτ από τον επίσημο λογαριασμό του Λούλα για να γιορτάσει τη νίκη του έγινε το πιο δημοφιλές στην ιστορία του Twitter της Βραζιλίας με πάνω από 1,4 εκατομμύρια likes και μόλις μία λέξη:

Democracia. pic.twitter.com/zvnBbnQ3HG

— Lula 13 (@LulaOficial) October 30, 2022

Δημοκρατία.

Αυτές οι εκλογές αντιμετώπισαν, από τη μία πλευρά, το ιστορικό του Εργατικού Κόμματος του Λούλα με τις προόδους των κοινωνικών προγραμμάτων, αλλά στιγματισμένο με σκάνδαλα διαφθοράς στο παρελθόν, και από την άλλη, τα ρεκόρ ποσοστών αποψίλωσης των δασών του Μπολσονάρου, την άρνηση της πανδημίας COVID-19, την καθυστέρηση της αγοράς εμβολίων, τις κατηγορίες διαφθοράς, τα αυξανόμενα εθνικά ποσοστά πείνας και φτώχειας, τη ρητορική και τις επιθέσεις του ίδιου του προέδρου προς το Ανώτατο Δικαστήριο και τους επικριτές του.

Σε μια εκστρατεία που σημαδεύτηκε από ισχυρισμούς παραπληροφόρησης, ο Μπολσονάρου προσπάθησε να κερδίσει την υποστήριξη του Κογκρέσου με πληρωμές “μυστικού προϋπολογισμού” και πόνταρε στην επέκταση των ομοσπονδιακών δαπανών προς διάφορα προγράμματα με την ελπίδα να κερδίσει ψήφους μεταξύ των φτωχότερων. Ενώ ο Μπολσονάρου ήταν σκληρός επικριτής του κοινωνικού επιδόματος Bolsa Familia του Εργατικού Κόμματος, όταν ήταν στο Κογκρέσο, κατά τη διάρκεια αυτής της εκστρατείας διαφήμισε δημοσίως πόσο πληρώνει με το δικό του Auxilio Brasil.

Όπως ανέφερε το BBC:

O impacto das medidas lançadas pelo governo para aumentar as despesas sociais durante o período eleitoral supera os R$ 68 bilhões somente em 2022, segundo estimativa do jornal Valor Econômico, a partir de dados das emendas constitucionais e do Ministério da Economia.

Ο αντίκτυπος των μέτρων που δρομολόγησε η κυβέρνηση για την αύξηση των κοινωνικών δαπανών κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου ξεπερνά τα 68 εκατομμύρια ρεάλ (περίπου 13 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ) μόνο το 2022, σύμφωνα με την εφημερίδα Valor Economico, με βάση στοιχεία από συνταγματικές τροποποιήσεις και τον υπουργό Οικονομίας.

Η εκστρατεία σημαδεύτηκε επίσης από περιπτώσεις παρενόχλησης. Σε Ευαγγελικές εκκλησίες, οι πάστορες φέρεται να πίεσαν και να απείλησαν τα εκκλησιάσματά τους να ψηφίσουν τον Μπολσονάρου, γεγονός που οδήγησε πολλούς να σταματήσουν να παρακαλουθούν τις λειτουργίες και τις συναθροίσεις.

Οι εργαζόμενοι ανέφεραν επίσης παρενοχλήσεις στον εργασιακό χώρο, καθώς ορισμένα αφεντικά τούς πίεζαν να ψηφίσουν τον υποψήφιο της προτίμησής τους, με αύξηση 3.000% στις αναφορές μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου γύρου. Πολλοί απείλησαν ότι θα απολύσουν εργαζόμενους, αν εκλεγεί ο Λούλα.

Την ημέρα του δεύτερου γύρου, υπήρξαν αναφορές ότι η Ομοσπονδιακή Τροχαία Αυτοκινητοδρόμων προκάλεσε καθυστερήσεις και κυκλοφοριακή συμφόρηση, ενώ σταμάτησε και έψαξε οχήματα, αντιδρώντας σε μία διαταγή του Εκλογοδικείου (TSE). Οι αναφορές αφορούσαν κυρίως περιοχές όπου ο Λούλα ήταν φαβορί, όπως οι βορειοανατολικές πολιτείες.

Ήττα

Ο Μπολσονάρου χρειάστηκε επίσης περισσότερο χρόνο από οποιονδήποτε άλλο υποψήφιο για να παραδεχτεί την ήττα του τα τελευταία 20 χρόνια. Την 1η Νοεμβρίου, έκανε μια δημόσια δήλωση διάρκειας περίπου δύο λεπτών, αλλά δεν αναφέρθηκε ποτέ στον Λούλα ούτε παραδέχθηκε τη νίκη του. Η ομιλία του περιορίστηκε στο να ευχαριστήσει τις ψήφους που έλαβε, να επαινέσει ως νόμιμες τις διαμαρτυρίες που εμπόδιζαν τους αυτοκινητόδρομους, επειδή δεν αποδέχονταν το αποτέλεσμα, αλλά ζήτησε από τους υποστηρικτές του να εγγυηθούν στους άλλους το δικαίωμα να έρχονται και να φεύγουν.

Σύμφωνα με δημοσιεύματα του βραζιλιάνικου Τύπου, μετά την επιβεβαίωση της εκλογής του Λούλα, ο Μπολσονάρου έσβησε τα φώτα στο Alvorada Palace – την προεδρική κατοικία – και αρνήθηκε να μιλήσει σε συμμάχους. Ο νυν αντιπρόεδρός του, Χάμιλτον Μουράο, ο οποίος εξελέγη γερουσιαστής, είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον αντιπρόεδρο του Λούλα την επόμενη ημέρα.

Ο Στίβεν Μπάνον, ο καταδικασμένος σύμβουλος του Τραμπ που βρίσκεται κοντά στην οικογένεια του Μπολσονάρου, δήλωσε στην εφημερίδα Folha de S. Paulo ότι ο Μπολσονάρου θα πρέπει να ζητήσει επανακαταμέτρηση και να αρνηθεί να παραδώσει την προεδρία μέχρι να γίνει.

Ο Μπολσονάρου, ο οποίος αμφισβητούσε το σύστημα ψηφοφορίας για περισσότερο από ένα χρόνο πριν από τις εκλογές, παρά το γεγονός ότι εξελέγη με την ηλεκτρονική ψηφοφορία πέντε φορές, ζήτησε από τις Ένοπλες Δυνάμεις να κάνουν παράλληλη καταμέτρηση των ψήφων και να υποβάλουν έκθεση σχετικά με αυτήν από τον πρώτο γύρο. Η έκθεση αυτή δεν έχει δοθεί ακόμη στη δημοσιότητα, ακόμη και με τις επαναλαμβανόμενες απαιτήσεις του Εκλογοδικείου.

Εν τω μεταξύ, ορισμένοι από τους στενότερους υποστηρικτές του Μπολσονάρου άρχισαν να αναγνωρίζουν την ήττα, όπως ο πρώην υπουργός Περιβάλλοντος και ομοσπονδιακός βουλευτής που εκλέγεται στο Σάο Πάολο, Ricardo Salles:

O resultado da eleição mais polarizada da história do Brasil traz muitas reflexões e a necessidade de buscar caminhos de pacificação de um País literalmente dividido ao meio. É hora de serenidade.

— Ricardo Salles (@rsallesmma) October 30, 2022

Το αποτέλεσμα των πιο πολωμένων εκλογών στην ιστορία της Βραζιλίας φέρνει πολλούς προβληματισμούς και την ανάγκη αναζήτησης δρόμων για την ειρήνευση μιας χώρας, που είναι κυριολεκτικά χωρισμένη στα δύο. Ήρθε η ώρα για ηρεμία.

H Carla Zambelli, επανεκλεγείσα ομοσπονδιακή βουλευτής υπέρ του Μπολσονάρου, η οποία κακήν κακώς κυνήγησε και σημάδεψε με όπλο έναν μαύρο άνδρα, υποστηρικτή του Λούλα, ο οποίος είχε πολιτική διαφωνία με την ίδια και την ομάδα της, την παραμονή του δεύτερου γύρου, αναγνώρισε επίσης δημοσίως τα αποτελέσματα:

Ainda que eu ande pelo vale das sombras, não temerei, porque Tu Senhor Deus estás comigo.

O sonho de liberdade de mais de 51 milhões de brasileiros continua vivo.

E lhes PROMETO, serei a maior oposição que lula jamais imaginou ter.

— Carla Zambelli B22 T10 (@Zambelli2210) October 30, 2022

Ακόμη και αν περπατήσω στην κοιλάδα των σκιών, δεν θα φοβηθώ, διότι ο Κύριος είναι μαζί μου.

Το όνειρο της ελευθερίας για πάνω από 51 εκατομμύρια Βραζιλιάνους είναι ακόμα ζωντανό.

Και σας ΥΠΟΣΧΟΜΑΙ ότι θα είμαι η αντιπολίτευση που ο Λούλα δεν φαντάστηκε ποτέ να έχει.

Αργότερα, με αναφορές για υποστηρικτές του Μπολσονάρου που μπλόκαραν λεωφόρους σε ένδειξη διαμαρτυρίας για το αποτέλεσμα, ενώ κάποιοι ζητούσαν στρατιωτική επέμβαση, η Zambelli έγραψε στο Twitter:

Parabéns, caminhoneiros.

Permaneçam, não esmoreça.

— Carla Zambelli B22 T10 (@Zambelli2210) October 31, 2022

Συγχαρητήρια, οδηγοί φορτηγών. Συνεχίστε, μην τα παρατάτε.

Τη νύχτα της 31ης Οκτωβρίου, χωρίς καμία κίνηση από την κυβέρνηση Μπολσονάρου, ο Αλεξάντερ ντε Μοράις, ο πρόεδρος του Εκλογοδικείου, διέταξε την απελευθέρωση των δρόμων, με τον επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Περιπολίας Αυτοκινητοδρόμων να κινδυνεύει να συλληφθεί αν δεν συμμορφωθεί.

Τα μεθεόρτια

Εκατομμύρια άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους για να γιορτάσουν την εκλογή του Λούλα σε ολόκληρη τη χώρα, τη νύχτα της 30ής Οκτωβρίου, όπως στη λεωφόρο Paulista, μια διάσημη τοποθεσία του Σάο Πάολο για πολιτικές διαμαρτυρίες. Σε μια από τις ομιλίες του μετά την επιβεβαίωση της εκλογής του, ο Λούλα είπε:

Esta não é uma vitória minha, nem do PT, nem dos partidos que me apoiaram nessa campanha. É a vitória de um imenso movimento democrático que se formou, acima dos partidos políticos, dos interesses pessoais e das ideologias, para que a democracia saísse vencedora.

Αυτή δεν είναι δική μου νίκη ούτε του Εργατικού Κόμματος, ούτε των κομμάτων που με στήριξαν σε αυτή την εκστρατεία. Είναι η νίκη ενός τεράστιου δημοκρατικού κινήματος που δημιουργήθηκε, πάνω από τα πολιτικά κόμματα, τα προσωπικά συμφέροντα και την ιδεολογία, ώστε η δημοκρατία να είναι ο νικητής.

Στην ομιλία του, ο εκλεγμένος πρόεδρος ενίσχυσε τη δέσμευσή του για κοινωνικά προγράμματα, την καταπολέμηση της πείνας και των ποσοστών αποψίλωσης των δασών, την προστασία των ιθαγενών, ενώ παράλληλα εργάστηκε για την οικονομική ανάπτυξη.

Κατά τη διάρκεια των ομιλιών του, ο Λούλα συνοδευόταν από τον εκλεγμένο αντιπρόεδρο, Ζεράλντο Αλκμίν, ο οποίος ήταν αντίπαλός του το 2006, όταν επανεξελέγη για δεύτερη θητεία. Πρώην κυβερνήτης του Σάο Πάολο, ο Αλκμίν ανήκε για χρόνια στο Κόμμα της Βραζιλιάνικης Σοσιαλδημοκρατίας, ένα κόμμα που υποστήριξε την πολιτική δίωξη της Ντίλμα Ρούσεφ και ήταν παραδοσιακός αντίπαλος του Εργατικού Κόμματος, και έχει κεντροδεξιό προφίλ.

Μια άλλη εξέχουσα προσωπικότητα που στάθηκε στο πλευρό του Λούλα ήταν η γερουσιαστής Σιμόνε Τεμπέτ, η οποία κατέλαβε την τρίτη θέση στον πρώτο γύρο και έκανε εκστρατεία υπέρ του Λούλα στον δεύτερο γύρο. Η Τεμπέτ προέρχεται από το Βραζιλιάνικο Δημοκρατικό Κίνημα, το κόμμα που ηγήθηκε της διαδικασίας και ανέλαβε την προεδρία μετά την πολιτική δίωξη της Ντίλμα, την οποία υπερψήφισε.

Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, ο Λούλα κέρδισε επίσης την υποστήριξη άλλων προσωπικοτήτων που πρόσκεινται περισσότερο στον οικονομικό φιλελευθερισμό, όπως ο πρώην υπουργός Οικονομίας Ενρίκε Μεϊρέλες και o Joao Amoedo, ένας εκατομμυριούχος που έθεσε υποψηφιότητα για πρόεδρος το 2018, και τώρα έχει τεθεί σε διαθεσιμότητα από το ίδιο του το κόμμα, επειδή δήλωσε δημοσίως ότι θα ψηφίσει τον πρώην πρόεδρο.

Αν και η εκλογή του Λούλα αποτελεί άλλη μια επιστροφή της Αριστεράς στη Λατινική Αμερική, μένει να φανεί πόσο προοδευτική θα είναι η κυβέρνησή του. Με περισσότερα από 15 κόμματα να υποστηρίζουν την υποψηφιότητά του, η κυβέρνησή του μπορεί να χρειαστεί να κάνει παραχωρήσεις και συμβιβασμούς με ποικίλες πολιτικές ατζέντες.

Θα πρέπει επίσης να διαπραγματευτεί με το συντηρητικό Κογκρέσο που είναι υπέρ του Μπολσονάρου. Μεταξύ αυτών που εκλέγονται φέτος είναι ο Σέρτζιο Μόρο, ο δικαστής που καταδίκασε τον Λούλα για κατηγορίες διαφθοράς σε μια διαδικασία, που αργότερα ακυρώθηκε από το Ανώτατο Δικαστήριο, που τον θεώρησε προκατειλημμένο. Ο Μόρο έγινε στη συνέχεια υπουργός του Μπολσονάρου και θα είναι ομοσπονδιακός γερουσιαστής από το 2023.