Το 2019 χαρακτηρίστηκε ως η πιο δύσκολη χρονιά στην ιστορία των κυκλώνων στη Μοζαμβίκη. Εικόνα: Giovana Fleck/Global Voices
Με τη Διάσκεψη του 2022 του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (COP27 [1]) για την Κλιματική Αλλαγή (COP27) που λαμβάνει χώρα στην Αίγυπτο και χαρακτηρίζεται από την πρόοδο της κλιματικής αλλαγής, χώρες όπως η Μοζαμβίκη, οι οποίες έχουν ιστορικά [2] συνεισφέρει λιγότερο στη ρύπανση από σχεδόν οποιοδήποτε άλλο έθνος, βρίσκονται σε μια ολοένα πιο ευαίσθητη κατάσταση.
Η Μοζαμβίκη θεωρείται [3] μια από τις χώρες, που είναι πιο πιθανό να υποφέρουν σοβαρά από ακραία φαινόμενα, που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή. Σύμφωνα με τη ΜΚΟ GermanWatch, η οποία δημοσιεύει τον ετήσιο [4] Παγκόσμιο Δείκτη Κινδύνου για το Κλίμα, η Μοζαμβίκη κατατάσσεται πρώτη στον κατάλογο των χωρών των πιο ευάλωτων στην κλιματική αλλαγή το 2021.
Η Ζιμπάμπουε, οι Μπαχάμες, η Ιαπωνία και το Μαλάουι, αντίστοιχα, συμπληρώνουν την πρώτη πεντάδα στον Δείκτη του 2021, ο οποίος απαριθμεί τις χώρες τις πιο ευάλωτες σε φυσικές καταστροφές, που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή. Ωστόσο, σύμφωνα [5] με την Έκθεση Παγκόσμιας Αξιολόγησης του ΟΗΕ για τη Μείωση του Κινδύνου Καταστροφών, η Μοζαμβίκη είναι η τρίτη πιο ευάλωτη χώρα της Αφρικής σε κίνδυνο καταστροφών. Πρόκειται για δύο εκθέσεις, που χρησιμοποιούν δικά τους δεδομένα, αλλά και τεκμηριώνουν το πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Μοζαμβίκη.
Πρόσφατα, οι κυκλώνες είναι όλο και πιο έντονοι και συνηθισμένοι στη Μοζαμβίκη. Το 2019 για πρώτη φορά μετά από άλλο παρόμοιο καταγεγραμμένο συμβάν, δύο ισχυροί [6] τροπικοί κυκλώνες έπληξαν τη Μοζαμβίκη κατά τη διάρκεια της ίδιας εποχής. Ο τροπικός κυκλώνας Ιντάι τον Μάρτιο του 2019 και ο τροπικός κυκλώνας Κένεθ τον επόμενο μήνα προκάλεσαν περισσότερους από 600 θανάτους και εκτιμάται ότι 2,5 εκατομμύρια άνθρωποι είχαν ανάγκη βοήθειας.
Τον Μάρτιο του 2022, η Μοζαμβίκη επλήγη από άλλον ένα [7] κυκλώνα. Αυτή τη φορά ήταν ο τροπικός κυκλώνας Γκόμπε, ο οποίος εισήλθε στη χώρα με ανέμους 165 και 230 χλμ./ώρα, αντίστοιχα. Σύμφωνα με πληροφορίες, προκάλεσε περισσότερους από 60 θανάτους.
Έλλειψη ενεργειών για την κλιματική αλλαγή
Η Μοζαμβίκη περίμενε σημαντικές δράσεις για το κλίμα για να βοηθήσει τη χώρα να ξεπεράσει την ευάλωτη θέση της. Εν απουσία κάποιας διεθνούς υποστήριξης, η χώρα λαμβάνει [8] κίνητρα και μηνύματα αλληλεγγύης, όπως το 2019, μέσω του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών:
Ο Γενικός Γραμματέας είναι βαθιά λυπημένος για τις απώλειες ζωών, την καταστροφή περιουσίας και τον εκτοπισμό ανθρώπων λόγω των ισχυρών βροχοπτώσεων και των πλημμυρών που προκλήθηκαν από τον τροπικό κυκλώνα Ιντάι.
Ο Γενικός Γραμματέας εκφράζει τα συλλυπητήριά του στις οικογένειες των θυμάτων, στον λαό και στην κυβέρνηση της Μοζαμβίκης. Τα Ηνωμένα Έθνη εκφράζουν την αλληλεγγύη τους στις Αρχές της Μοζαμβίκης και είναι έτοιμοι να συνεργαστούν μαζί τους, καθώς ανταποκρίνονται στις ανθρωπιστικές ανάγκες, που προκύπτουν από αυτή τη φυσική καταστροφή.
Το 2021, η Μοζαμβίκη προσχώρησε σε άλλες κυβερνήσεις του κόσμου στην 26η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή 2021, COP26. Μιλώντας στην εκδήλωση, ο τότε πρωθυπουργός της Μοζαμβίκης Κάρλος Αγκοστίνιο ντο Ροσάριο δεσμεύτηκε [9] να καταφέρει το 62% της ενέργειας να είναι από ανανεώσιμες πηγές έως το 2030, αλλά η έλλειψη υποστήριξης [10] τέθηκε ως η πρώτη δυσκολία:
Moçambique sozinho, tal como outros países em desenvolvimento, não conseguirá ter os recursos necessários para financiar acções estruturantes para fazer face aos impactos das mudanças climatéricas…
Η Μοζαμβίκη μόνη της, όπως κι άλλες αναπτυσσόμενες χώρες, δεν θα έχει τους απαραίτητους πόρους για τη χρηματοδότηση διαρθρωτικών δράσεων για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής…
Ένα από τα θέματα που συζητήθηκαν στο COP26 ήταν η ενεργειακή μετάβαση. Σύμφωνα με τη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα [11], η οποία εγκρίθηκε στο COP21, ο άνθρακας πρέπει να πάψει να χρησιμοποιείται ως καύσιμο μέχρι το 2050. Η Μοζαμβίκη έχει μεγάλα κοιτάσματα άνθρακα και, μόλις πριν από δύο δεκαετίες, ο άνθρακας αναμενόταν να αποτελέσει σημαντικό μοχλό ανάπτυξης της Μοζαμβίκης, επομένως η χώρα δεν θα σταματήσει [9] τη χρήση άνθρακα βραχυπρόθεσμα.
Moçambique prefere uma transição energética para energias mais limpas e amigas do ambiente que seja gradual e faseada, a fim de minimizar o impacto no processo de desenvolvimento económico do nosso país.
Η Μοζαμβίκη προτιμά μια ενεργειακή μετάβαση σε καθαρότερες και πιο φιλικές προς το περιβάλλον ενέργειες, οι οποίες θα μπαίνουν σε χρήση σιγά-σιγά και σταδιακά, προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί ο αντίκτυπος στη διαδικασία οικονομικής ανάπτυξης της χώρας μας.
Το 2021, η Μοζαμβίκη έγινε η πρώτη χώρα που έλαβε [12] πληρωμές από ένα καταπιστευματικό ταμείο της Παγκόσμιας Τράπεζας για τη μείωση των εκπομπών ρύπων από την αποψίλωση και την υποβάθμιση των δασών — κοινώς γνωστό ως REDD+.
Το Forest Carbon Partnership Facility (FCPF) πλήρωσε [13] τη Μοζαμβίκη 6,4 εκατομμύρια δολάρια για τη μείωση 1,28 εκατομμυρίων τόνων μειωμένων εκπομπών άνθρακα το 2021. Οι πληρωμές ανταμείβουν [12] τις προσπάθειες για μείωση των εκπομπών άνθρακα με την αντιμετώπιση της αποψίλωσης και της υποβάθμισης των δασών.
Η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος εορτάστηκε φέτος στις 5 Ιουνίου με το σύνθημα «One Earth for Climate Resilience» (Μια Γη για την Κλιματική Ανθεκτικότητα), αλλά η χώρα περιμένει για περισσότερο από μια δεκαετία χρηματοδότηση από το Green Climate Fund (Πράσινο Ταμείο για το Κλίμα). Είναι μια πρωτοβουλία που, για τις Αρχές [14]της Μοζαμβίκης, έχει γίνει ανεξέλεγκτα γραφειοκρατική:
Moçambique está num processo há quase mais de 10 anos de candidatura do Fundo Nacional do Desenvolvimento Sustentável para aceder aos financiamentos do Fundo Climático Verde, um processo que nós consideramos como muito burocrático, mas pelas últimas informações tudo indica que estamos a passos largos de chegar ao fim…
Η Μοζαμβίκη βρίσκεται στη διαδικασία αίτησης σχεδόν 10 χρόνια για το Εθνικό Ταμείο της Βιώσιμης Ανάπτυξης, για πρόσβαση σε χρηματοδότηση από το Πράσινο Ταμείο για το Κλίμα (Green Climate Fund), μια διαδικασία που θεωρούμε πολύ γραφειοκρατική, αλλά από τις τελευταίες πληροφορίες όλα δείχνουν ότι απέχουμε πολύ από το τέλος…
Αντιμετωπίζοντας αυτήν την πραγματικότητα, η Μοζαμβίκη ζυγίζει ό,τι μπορεί για να περιορίσει τις βλαβερές συνέπειες των κλιματικών κρίσεων που αντιμετωπίζει η χώρα. Πρόσφατα, τον Οκτώβριο του 2022, ανακοινώθηκε η δημιουργία ενός χρηματοδοτικού ταμείου για να βοηθήσει στην ελαχιστοποίηση των επιβλαβών επιπτώσεων των ακραίων γεγονότων που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή.
Τον Οκτώβριο του 2022, ο πρόεδρος της Μοζαμβίκης Φιλίπε Νιούσι κάλεσε [15] όλες τις χώρες σε όλο τον κόσμο, ιδιαίτερα στην Αφρικανική ήπειρο, να δράσουν αμέσως για να σταματήσουν οι καταστροφές που προκαλούνται από την ανθρωπότητα. Ο Νιούσι εκφώνησε [15] την ομιλία του ως “ο Πρωταθλητής της Αφρικανικής Ένωσης για τη Διαχείριση Κινδύνων Καταστροφών στην ήπειρο κατά τη διάρκεια των εορτασμών της Παγκόσμιας Ημέρας για τη Μείωση του Κινδύνου Καταστροφών”.
Σύμφωνα με [16] τον τοπικό Τύπο, η Σύνοδος Κορυφής των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (COP27) θα έχει επιπτώσεις στην ευάλωτη, αλλά χαμηλής ρύπανσης χώρα της Μοζαμβίκης. Μιλώντας κατά τη διάρκεια προπαρασκευαστικών δραστηριοτήτων με στόχο τη συμφωνία για τις θέσεις που πρέπει να υπερασπιστούν στο COP27, η υπουργός Γης και Περιβάλλοντος της Μοζαμβίκης, Ivete Maibaze, τόνισε ότι οι κύριοι τομείς ενδιαφέροντος της χώρας είναι: η χρηματοδότηση στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής, η Εθνικά Καθορισμένη Συνεισφορά (Nationally Determined Contribution-NDC), η ανανεώσιμη ενέργεια, η μείωση των εκπομπών ρύπων από την αποψίλωση των δασών και την υποβάθμιση των δασών, η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και η μείωση του κινδύνου καταστροφών, καθώς και θέματα σχετικά με το φύλο και την κλιματική αλλαγή.
Η κυβέρνηση της Μοζαμβίκης θεωρεί την COP27 ως ένα στάδιο στο οποίο θα αξιοποιήσει τη χρηματοδότηση για το κλίμα, προκειμένου να επιτύχει τη μετάβαση σε μια οικονομία με χαμηλές εκπομπές άνθρακα σύμφωνα με το NDC.