Φράσεις κισουαχίλι. Δικαιώματα φωτογραφίας: ultraBobban, άδεια CC BY-NC 2.0

Η 7η Ιουλίου ήταν μια μεγάλη μέρα για την Αφρική, καθώς γιόρταζε την πρώτη Παγκόσμια Ημέρα Κισουαχίλι. Πολίτες σε όλη την Κένυα, την Τανζανία, τη Ζανζιβάρη, τη Νότια Αφρική και τον κόσμο τίμησαν την ημέρα με εορτασμούς στους δρόμους και στο διαδίκτυο χρησιμοποιώντας τις ετικέτες #KiswahiliDay2022 και #KiswahiliDay. Αυτή ήταν η πρώτη επίσημη εορτή από τότε που η UNESCO όρισε την 7η Ιουλίου ως διεθνή ημέρα της γλώσσας κισουαχίλι τον Νοέμβριο του 2021.

Εορτασμοί πορείας 

Στην Ανατολικοαφρικανική Επιτροπή Κισουαχίλι (KAKAMA), μια διακυβερνητική οργάνωση που προωθεί και συντονίζει την ανάπτυξη της κισουαχίλι, δόθηκε η πρώτη ευκαιρία να διοργανώσει εκδηλώσεις για τον εορτασμό της ημέρας σε όλη την Ανατολική Αφρική. Οι διοργανωτές φιλοξένησαν μια εκδήλωση στα κεντρικά γραφεία της KAKAMA και προσέλκυσαν πολλά μέλη των κρατών εταίρων στην κοινότητα της Ανατολικής Αφρικής.

Οι Κενυάτες παρέλασαν στους δρόμους της πρωτεύουσας Ναϊρόμπι για να σηματοδοτήσουν τους εορτασμούς σε μια πορεία υπό την ηγεσία του Γραμματέα του Υπουργικού Συμβουλίου Τουρισμού και Άγριας Ζωής της χώρας και επικεφαλής της Εθνικής Διοικούσας Επιτροπής της Παγκόσμιας Ημέρας της Κισουαχικής Γλώσσας 2022, Najib Balala. 

Στην Ουγκάντα, το εθνικό υπουργικό συμβούλιο ενέκρινε πρόταση για την υιοθέτηση της κισουαχίλι ως επίσημης γλώσσας μετά από ψήφισμα τον Φεβρουάριο του περασμένου έτους κατά τη διάρκεια της 21ης ​​συνόδου κορυφής της Κοινότητας Ανατολικής Αφρικής (EAC), στην οποία συμφώνησαν να υιοθετήσουν τα αγγλικά, τα γαλλικά και τα κισουαχίλι ως επίσημα γλώσσες της κοινότητας. Το υπουργικό συμβούλιο της Ουγκάντα ​​συνέστησε επίσης να απαιτείται από τα σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης να διδάσκουν τα κισουαχίλι στην τάξη. Η EAC είναι ένας περιφερειακός διακυβερνητικός οργανισμός, που αποτελείται από επτά κράτη εταίρους: τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, τις Δημοκρατίες του Μπουρούντι, της Κένυας, της Ρουάντας, του Νότιου Σουδάν, της Ουγκάντας ​​και την Ενωμένη Δημοκρατία της Τανζανίας, με έδρα την Αρούσα της Τανζανίας. Η κισουαχίλι είναι επίσημη γλώσσα και στις έξι χώρες-εταίρους της Ουγκάντα.

Στην Τανζανία, η κυβέρνηση ανακοίνωσε σχέδια για την κατασκευή ενός Πανεπιστημίου Κισουαχίλι και έχει διαθέσει 100 στρέμματα στην παράκτια περιοχή του Μπαγκαμόγιο για την ανάπτυξη αυτού του έργου.

Διαδικτυακά, ένα βίντεο με τον ηγέτη της αντιπολίτευσης της Νότιας Αφρικής Τζούλιους Μαλέμα να αναφέρεται στη σημασία της διδασκαλίας και της εκμάθησης των σουαχίλι ως διεθνούς γλώσσας και να συσπειρώνει τους Αφρικανούς για να αγκαλιάσουν τα σουαχίλι ως τη γλώσσα της Αφρικής, προκάλεσε ανάμεικτες αντιδράσεις από χρήστες του Διαδικτύου σε όλη την Αφρική και αναζωογόνησε μια συνεχή συζήτηση μεταξύ γλωσσολόγων και πολιτισμικών υποστηρικτών: μπορούν τα σουαχίλι να είναι η κύρια γλώσσα της Αφρικής;

The South African and EFF leader, Julius Malema calling upon all #African countries to embrace #Swahili as their national #Language.#Kiswahili is spoken by over 200 million people.#SwahiliDay #KiswahiliDay #WorldKiswahiliDay #KiswahiliLanguageDay pic.twitter.com/vbWceGFmD8

— Wako Joel (@WakoJoel) July 7, 2022

Ο Νοτιοαφρικανός και ηγέτης του EFF Τζούλιους Μαλέμα καλεί όλες τις #αφρικανικές χώρες να αγκαλιάσουν τα #Swahili ως την εθνική τους #Γλώσσα . Τα #kiswahili ομιλούνται από πάνω από 200 εκατομμύρια ανθρώπους. 

Σουαχίλι: Ανάμεσα στις 10 πιο κοινές γλώσσες

Θεωρείται ανάμεσα στις δέκα πιο ευρέως ομιλούμενες γλώσσες του κόσμου. Με πάνω από 200 εκατομμύρια ομιλητές, είναι η πρώτη αφρικανική γλώσσα, που λαμβάνει τέτοιες διακρίσεις. Από τότε που έγινε η κύρια γλώσσα στην Ανατολική Αφρική, οι ομιλητές της είναι πλέον απλωμένοι σε περισσότερες από 14 χώρες, όπως η Ζάμπια, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, το Μαλάουι, το Νότιο Σουδάν, η Μοζαμβίκη, η Υεμένη, το Ομάν, η Σομαλία και οι Κομόρες. Η σουαχίλι διδάσκεται σε περισσότερα από 100 ιδρύματα μόνο στις ΗΠΑ, καθώς και στη Μεγάλη Βρετανία, την Γερμανία, τον Καναδά, την Πολωνία, το Μεξικό, την Ρωσία, την Ιαπωνία, την Κίνα, την Ινδία και την Αυστραλία, για παράδειγμα.

Το 2o2o, η Νότια Αφρική έγινε η πρώτη χώρα στην περιοχή της Νότιας Αφρικής, που πρόσφερε τα κισουαχίλι ως προαιρετικό μάθημα στα σχολεία. Τον Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους, το Πανεπιστήμιο της Αντίς Αμπέμπα στην Αιθιοπία ανακοίνωσε ότι θα ξεκινήσει τη διδασκαλία της γλώσσας σουαχίλι. 

Παρά το γεγονός ότι η κισουαχίλι έγινε η πρώτη επίσημα αναγνωρισμένη αφρικανική γλώσσα, τα φαντάσματα του περιπετειώδους παρελθόντος της εξακολουθούν να υπάρχουν.

Η γλώσσα της βίας στην Ουγκάντα

Η απόφαση του υπουργικού συμβουλίου της Ουγκάντα ​​να υιοθετήσει την κισουαχίλι ως επίσημη γλώσσα και η σύσταση να είναι υποχρεωτική στα σχολεία της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης δεν άρεσε στους πολίτες της χώρας, οι οποίοι έχουν περίπλοκη ιστορία με τη γλώσσα. Κατά κάποιο τρόπο, αντιπροσωπεύει το ταραχώδες παρελθόν της χώρας, καθώς και τη  σύγχρονη καταπίεση. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ίντι Αμίν από το 1971–1979, έγινε η επίσημη γλώσσα του Στρατού.

Η κισουαχίλι έγινε αντιληπτή ως η γλώσσα της βίας, αφού ήταν η επίσημη γλώσσα του Στρατού και μιλούνταν από στρατιώτες. Η κισουαχίλι είχε καταρρεύσει περαιτέρω μετά την πτώση της δικτατορίας Αμίν και μόλις στα τέλη της δεκαετίας του '90 η αναβίωση της κοινότητας της Ανατολικής Αφρικής και η νέα γλωσσική πολιτική του Κινήματος Εθνικής Αντίστασης μπόρεσε να ανακτήσει μια (εν μέρει) βασική σημασία στην κοινωνία της Ουγκάντας.

Η συζήτηση γύρω από τη χρήση της κισουαχίλι και τη θέση της στην κοινωνία της Ουγκάντα ​​έχει ενταθεί από τότε που ανακηρύχθηκε η επίσημη γλώσσα της Αφρικανικής Κοινότητας. Ωστόσο, η οικονομική ανάγκη της Ουγκάντας ​​για τα σουαχίλι, σε συνδυασμό με την αύξηση των πολιτιστικών επαφών της Ανατολικής Αφρικής μέσω της μουσικής, της μετανάστευσης, καθώς και της πολιτικής καλής θέλησης, υποδηλώνουν ότι η γλώσσα δεν πρέπει πλέον να αντιστέκεται. Ωστόσο, είναι ακόμη πολύ νωρίς για να πούμε εάν η εθνική ώθηση να υιοθετηθούν τα κισουαχίλι καθιστώντας τα υποχρεωτικό μάθημα στα σχολεία θα αλλάξει την αντίληψη των Ουγκαντιανών και θα βοηθήσει στη συμφιλίωση με το ταραγμένο παρελθόν τους.

Μια απειλή για άλλες αφρικανικές γλώσσες

Η ευρεία υιοθέτηση της κισουαχίλι σε ολόκληρη την Αφρική έχει θεωρηθεί από ορισμένους γλωσσολόγους και υποστηρικτές της αφρικανικής γλώσσας ως απειλή για άλλες αφρικανικές γλώσσες. Η Τανζανία, για παράδειγμα, έχει μια μεροληπτική γλωσσική πολιτική, που επιβάλλει τη χρήση της κισουαχίλι σε αγροτικές περιοχές, όπου υπάρχει ελάχιστη έως καθόλου γνώση της γλώσσας.

Αυτή η ιεράρχηση, η οποία γίνεται σε βάρος των τοπικών γλωσσών, εμποδίζει την κατανόηση των σπουδών τους από τους μαθητές και, ως εκ τούτου, έχει αρνητικό αντίκτυπο σε κοινότητες, όπου η κύρια γλώσσα δεν είναι τα σουαχίλι.

Ένας τέτοιος κίνδυνος υπάρχει, επειδή οι προσπάθειες για την προώθηση των κισουαχίλι δεν συνδυάζονται με προσπάθειες προώθησης άλλων γλωσσών.

Ανάπτυξη της τεχνολογίας της γλώσσας κισουαχίλι

Στιγμιότυπο οθόνης της υπηρεσίας Gmail στα σουαχίλι. Το “Gmail swahili” του nukta77 έχει άδεια χρήσης σύμφωνα με  την έκδοση CC BY-SA 2.0 .

Από όλες τις υποσαχάριες αφρικανικές γλώσσες, η σουαχίλι έχει την υψηλότερη παρουσία στο διαδίκτυο μακράν. Ενώ οι προσπάθειες ανάπτυξης γλωσσικής τεχνολογίας στα κισουαχίλι ήταν σχετικά αργές, αυτό έχει αλλάξει. Αυτόν τον μήνα, η Meta δημοσίευσε μια ερευνητική εργασία, που περιγράφει λεπτομερώς πώς σχεδιάζουν να εξετάσουν 55 από τις περιθωριοποιημένες γλώσσες της Αφρικής, προκειμένου να βελτιώσουν την ακρίβεια, με την οποία οι αλγόριθμοι τεχνητής νοημοσύνης τις μεταφράζουν στις κοινωνικές τους πλατφόρμες.

Η Abantu AI, μια εταιρεία από την Κένυα, δημιούργησε μια τεχνολογία “deep learning” για την επεξεργασία φυσικής γλώσσας (NLP), που μεταφράζεται από τις κύριες γλώσσες του κόσμου σε αυτόχθονες αφρικανικές γλώσσες.

Επί του παρόντος, το μοντέλο βαθιάς μάθησης μεταφράζεται από τις περισσότερες μεγάλες διεθνείς γλώσσες στα κισουαχίλι και σε μια άλλη γλώσσα της Κένυας, τα κικούγιου. Η startup τεχνητής νοημοσύνης, η οποία τώρα εργάζεται για τη μετάφραση άλλων γηγενών αφρικανικών γλωσσών, θα αρχίσει να παρέχει τις υπηρεσίες της σε άλλες αφρικανικές χώρες μέχρι το τέλος του έτους.

Επιπλέον, η Nanjala Nyabola, Κενυάτισσα μελετήτρια, πολιτική αναλύτρια και Διευθύντρια του εγχειρήματος Advocacy του Global Voices, έδωσε τη δυνατότητα σε ομιλητές και ομιλήτριες της κισουαχίλι να εκφράσουν και να υπερασπιστούν τα ψηφιακά τους δικαιώματα. Σε κοινή συνεργασία με μια ομάδα ειδικών της κισουαχίλι, μετέφρασαν βασικούς όρους στην τεχνολογία και τα ψηφιακά δικαιώματα στην πιο συχνά ομιλούμενη αφρικανική γλώσσα, παράγοντας 52 κάρτες-κλειδιά, που είναι δωρεάν για λήψη.

Γιατί η κισουαχίλι δεν είναι η κύρια γλώσσα της Αφρικής;

Παρά όλες τις εξωτερικές δεσμεύσεις αυτών των χωρών για την κισουαχίλι, υπάρχουν ορισμένα εμπόδια, που θέτουν σε κίνδυνο την επιτυχία τους.

Για παράδειγμα, οι γεωπολιτικές διαφορές της Αφρικής, όπως οι χώρες της Βόρειας Αφρικής, που ευθυγραμμίζονται με τη Μέση Ανατολή και όχι με την υπόλοιπη Αφρική, μπορεί να λειτουργήσουν ενάντια στο να γίνουν τα σουαχίλι η ενοποιητική γλώσσα.

Η ξένη επιρροή μπορεί επίσης να εμποδίσει την “αποδοχή” της σουαχίλι. Η Αφρική βασίζεται επί του παρόντος σε μεγάλο βαθμό στην Κίνα για οικονομική βοήθεια. Σε αντάλλαγμα, η Κίνα κεφαλαιοποιεί εισάγοντας τα μανδαρινικά στις περισσότερες αφρικανικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Κένυας. Σε ορισμένες περιοχές, αυτό μπορεί να σημαίνει ότι οι Αφρικανοί θα μπορούσαν να μιλούν μανδαρινικά πιο άπταιστα από τις μητρικές τους γλώσσες.

Το 2018, ο ηγέτης της νοτιοαφρικανικής αντιπολίτευσης Τζούλιους Σέλο Μαλέμα ώθησε τους Αφρικανούς να αποδεχθούν τα σουαχίλι ως τη γλώσσα της ηπείρου, ισχυριζόμενος ότι οι αφρικανικές κυβερνήσεις, που υιοθέτησαν τα μανδαρινικά εις βάρος των αφρικανικών γλωσσών, έχουν “άστοχες προτεραιότητες”.