Χειροποίητος τσόχινος χάρτης του Κιργιστάν σε σχολείο. Φωτογραφία: GPE / Maxime Fossat μέσω Flickr ( CC BY-NC-ND 2.0 )

Στις 23 Νοεμβρίου 2022, το δημοτικό δικαστήριο της πρωτεύουσας του Κιργιζιστάν, Μπισκέκ, το οποίο εξέταζε προσφυγή της Εισαγγελίας σχετικά με προηγούμενη απόφαση του περιφερειακού δικαστηρίου, εξέδωσε απόφαση για την απέλαση του εξέχοντος ερευνητή δημοσιογράφου Bolot Temirov. Παρά το γεγονός ότι ο κατηγορούμενος είχε κιργιζική υπηκοότητα από το 2008, απελάθηκε βιαστικά και βίαια στη Μόσχα προκαλώντας σύγχυση και κριτική σε ακτιβιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων και διεθνείς οργανισμούς. Τον Μάιο του 2022, καθώς πολλές ποινικές έρευνες ήρθαν η μία μετά την άλλη, του αφαιρέθηκε η κιργιζική υπηκοότητα με την αιτιολογία της «πλαστογραφίας εγγράφων».που τελικά άνοιξε τον δρόμο για την απέλασή του στη Ρωσία. Κατά την απέλασή του στη Ρωσία με τη βία, δεν του επιτρεπόταν να πάρει προσωπικά αντικείμενα, χρήματα, τηλέφωνο ή ακόμη και διαβατήριο κατά παράβαση των διαδικασιών απέλασης.

Ιδρυτής του καναλιού Temirov LIVE στο YouTube, ο Bolot Temirov ήταν μεταξύ των υποψηφίων για το 30ό ετήσιο Βραβείο Ελευθερίας του Τύπου των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα (RSF) στην κατηγορία Ανεξαρτησία. Ένθερμος ερευνητής διαφθοράς ανώτατου επιπέδου στη γενέτειρά του, το Κιργιζιστάν, ο Temirov δέχθηκε επίθεση και ξυλοκοπήθηκε στο παρελθόν, την εποχή που αποκαλύφθηκε ένα σκάνδαλο διαφθοράς δισεκατομμυρίων δολαρίων σχετικά με τον Raimbek Matraimov, τον αναπληρωτή επικεφαλής των τελωνείων του Κιργιστάν, και τους συγγενείς του. Αυτή τη φορά, προφανώς “ξεπέρασε τα όρια” με την αποκάλυψη σχημάτων διαφθοράς, που συνδέονται με την κρατική εταιρεία πετρελαίου και φυσικού αερίου του Κιργιστάν “Kyrgyzneftegaz”, στην οποία, σύμφωνα με ισχυρισμούς, συμμετείχαν παιδιά του επικεφαλής της Κρατικής Επιτροπής Εθνικής Ασφάλειας (GKNB) Kamchybek Tashiev. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο Tashiev είναι πολύ στενός φίλος και πολιτικός σύντροφος του προέδρου του Κιργιστάν Σαντίρ Τζαπάροφ.

The Bishkek City Court’s decision to deport journalist Bolot Temirov disregards democratic principles. Journalists should be allowed to work without fear of retaliation. Freedom of expression is protected under the Kyrgyz constitution – these rights must be upheld.

— U.S. Embassy Bishkek (@USEmbassyKG) November 23, 2022

Η απόφαση του Δικαστηρίου της Μπισκέκ για απέλαση του δημοσιογράφου Bolot Temirov αγνοεί τις δημοκρατικές αρχές. Οι δημοσιογράφοι πρέπει να δύνανται να εργαστούν χωρίς φόβο αντιποίνων. Η ελευθερία έκφρασης προστατεύεται από το σύνταγμα του Κιργιστάν. Αυτά τα δικαιώματα πρέπει να τηρηθούν.

Όπως αποδείχθηκε, το GKNB και οι πράκτορες ασφαλείας του έσπευσαν να φιμώσουν τον δημοσιογράφο και τους συναδέλφους του επιστρατεύοντας παρακολούθηση, εκβιασμό και κατασκοπεία, συμπεριλαμβανομένης της δημοσίευσης βίντεο πορνό, όπου εμπλέκεται μια γυναίκα υπάλληλος του Temirov LIVE. Όσον αφορά τον ίδιο τον Temirov, στο διαμέρισμά του έγινε επίθεση και αργότερα έφοδος, ενώ κατηγορήθηκε για κατοχή και πώληση ναρκωτικών, καθώς και για παραποίηση εγγράφων και παράνομη διέλευση συνόρων, αν και πίστευε ότι αστυνομικοί του “φύτεψαν” ναρκωτικά. Παρά το γεγονός ότι αντιμετώπιζε μια πιθανή ποινή 5 ετών, εντούτοις αθωώθηκε από τις κατηγορίες για κατοχή ναρκωτικών και παράνομη διέλευση συνόρων στις 28 Σεπτεμβρίου, για τις οποίες δεν βρήκαν άλλο τρόπο παρά να τον απελάσουν.

Στις 7 Δεκεμβρίου 2022, μια άλλη άκρως πολιτικοποιημένη δίκη, αυτή του 19χρονου blogger Yrys Zhekshenaliev, ξεκίνησε σε ένα από τα περιφερειακά δικαστήρια της Μπισκέκ. Ο Zhekshenaliev αντιμετώπισε κατηγορίες για υποκίνηση δημόσιας ανυπακοής και μαζικών ταραχών. Συνελήφθη τον Αύγουστο του 2022 για ένα βίντεο, όπου επέκρινε την κυβερνητική προσπάθεια πώλησης των κοιτασμάτων σιδηρομεταλλεύματος Jetim-Too, που κυκλοφόρησε από την ομάδα Facebook που διαχειριζόταν, την “Полит Узник” (Πολιτικός Κρατούμενος).

Νωρίτερα, τον Νοέμβριο του 2020, ο τότε εν ενεργεία πρωθυπουργός Σαντίρ Τζαπάροφ έθεσε την ιδέα της αποπληρωμής του χρέους 1,8 δισεκατομμυρίων δολαρίων στην Exim Bank της Κίνας μέσω των πόρων της Jetim-Too. Ωστόσο, στις 14 Αυγούστου, την ίδια μέρα που συνελήφθη ο blogger, ο Τζαπάροφ, ο οποίος είναι τώρα πρόεδρος του Κιργιστάν, ισχυρίστηκε ότι η χώρα δεν ήταν ακόμη έτοιμη να αναπτύξει τα κοιτάσματα Jetim-Too, κατηγορώντας τους “ψευτοπατριώτες” ότι διαδίδουν φήμες πως η κυβέρνηση προσπαθεί να παραδώσει τα ορυχεία σε ξένους.

Ο blogger Yrys Zhekshenaliev στην ακροαματική διαδικασία. Μπισκέκ, 2 Σεπτεμβρίου 2022. Στιγμιότυπο από το κανάλι Kaktus KG στο YouTube.

Το Κιργιστάν, το οποίο κατατάσσεται στην 72η θέση στον Παγκόσμιο δείκτη Ελευθερίας του Τύπου των Δημοσιογραφων Χωρίς Σύνορα στα τέλη Ιανουαρίου 2022, ασκεί επί του παρόντος τρομερή πίεση στους δημοσιογράφους και τους παρενοχλεί σε άνευ προηγουμένου βαθμό και περιορίζει τις ελευθερίες των ΜΜΕ. Μετά τη σύλληψη του Temirov στις 22 Ιανουαρίου 2022, η Γενική Εισαγγελία ξεκίνησε ποινική έρευνα για την “Kaktus Media” για την αναδημοσίευση κειμένου από ειδησεογραφικό πρακτορείο του Τατζικιστάν σχετικά με την πρόσφατη σύγκρουση στα σύνορα Κιργιστάν-Τατζικιστάν κατηγορώντας τα ΜΜΕ για “προπαγάνδα πολέμου”, που προβλέπει ποινή φυλάκισης έως και πέντε ετών. Οι πράξεις εκφοβισμού κατά δημοσιογράφων και ΜΜΕ δεν περιορίστηκαν σε νομικές ενέργειες. Στις 28 Ιανουαρίου και αργότερα στις 9 Φεβρουαρίου, πλήθη συγκεντρώθηκαν μπροστά από τα γραφεία σύνταξης Kaktus Media» και Kloop ζητώντας την εξάλειψη εξεχόντων ΜΜΕ όπως τα Kaktus, Kloop και Azattyk, τα οποία κατηγορήθηκαν ως “κατάσκοποι” και “ξένοι φορείς”.

Περίπου την ίδια περίοδο, μια φιλοκυβερνητική ομάδα αυτοχαρακτηριζόμενη ως “bloggers” και “ακτιβιστές” διοργάνωσε συνέντευξη Τύπου ζητώντας την υιοθέτηση του λεγόμενου “νόμου ξένων φορέων”,  ένα μέσο που χρησιμοποιείται ευρέως στη Ρωσία για τη δίωξη ανεξάρτητων ΜΜΕ και ακτιβιστ(ρι)ών, καθώς, σύμφωνα με αυτούς, τα προαναφερθέντα ΜΜΕ παρουσιάζουν μονόπλευρες και εσφαλμένες πληροφορίες. Ως εκ τούτου, η κυβέρνηση πρότεινε μια σειρά από νομοσχέδια και τροποποιήσεις, που θα περιόριζαν σοβαρά τα δικαιώματα στην ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και στις επιχειρήσεις της κοινωνίας των πολιτών, συμπεριλαμβανομένου του σχεδίου νόμου για τις μη εμπορικές μη κυβερνητικές οργανώσεις, καθώς και των τροποποιήσεων του νόμου για τα ΜΜΕ. Αυτές οι βιαστικές προσπάθειες θα οδηγούσαν σε επαχθείς διαδικασίες εγγραφής ενισχύοντας τον κυβερνητικό έλεγχο στην ανεξάρτητη δημοσιογραφία και τις επικοινωνίες.

Στις 23 Οκτωβρίου 2022, εν μέσω των συνεχιζόμενων κυβερνητικών προσπαθειών να μπλοκάρει ή να περιορίσει τα ανεξάρτητα ΜΜΕ, η χώρα συγκλονίστηκε από τη μαζική σύλληψη 22 ακτιβιστών και πολιτικών, συμπεριλαμβανομένων δημοσιογράφων. Σύμφωνα με την Akyikatchy (διαμεσολαβήτρια) Atyr Abdrakhmatova, υπεύθυνη για τον κοινοβουλευτικό έλεγχο της συμμόρφωσης με τα ανθρώπινα δικαιώματα, οι έρευνες και οι επακόλουθες συλλήψεις των ακτιβιστών και των πολιτικών συνδέονταν με τη στάση τους σχετικά με το καθεστώς της δεξαμενής Κεμπίρ-Αμπάντ. Οι συλληφθέντες ακτιβιστές ήταν τα ιδρυτικά μέλη της λεγόμενης Επιτροπής για την προστασία του Κεμπίρ-Αμπάντ, που ιδρύθηκε λίγες μέρες νωρίτερα. Όπως συμβαίνει συχνά, το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων Kabar κυκλοφόρησε μια συνέντευξη του προέδρου Τζαπάροφ την παραμονή των συλλήψεων, όπου κατηγόρησε τους αντιπάλους της συμφωνίας για “κατάχρηση της δημοκρατίας” υποστηρίζοντας ότι γνωρίζει ποιος οργάνωσε και υποθάλπει αυτές τις ταραχές. Αργότερα, στις 17 Νοεμβρίου 2022, ο επικεφαλής της GKNB Tashiev τους κατηγόρησε ανοιχτά ότι σκοπεύουν να ανατρέψουν την κυβέρνηση μέσω πραξικοπήματος λόγω της συμφωνίας για τα σύνορα Κιργιστάν-Ουζμπεκιστάν.

Άποψη της δεξαμενής Κεμπίρ-Αμπάντ. Στιγμιότυπο από το κανάλι Azattyk στο YouTube.

Επιπλέον, σχολιάζοντας το θέμα, ο Edil Baisalov, ο αντιπρόεδρος του Υπουργικού Συμβουλίου, προέτρεψε όλους να σιωπήσουν για θέματα συνόρων:

По вопросам границы вообще всем молчать. Таковы законы демократии. Решат всё легитимно всенародно избранные органы власти. Не толпа. Не блогеры. И тем более, не “сбитые летчики” политики-пенсионеры и не лузеры.

Στο θέμα των συνόρων πρέπει όλοι να σιωπήσουν. Αυτοί είναι οι κανόνες της δημοκρατίας. Όλα επιλύονται νόμιμα από τις δημοσίως εκλεγμένες Αρχές. Όχι από πλήθη. Όχι από bloggers. Ιδιαίτερα όχι από χωλούς πολιτικούς συνταξιούχους και χαμένους.

Προηγουμένως, επέλεξε να κατηγορήσει τα ΜΜΕ ότι οδήγησαν το έθνος σε ταραχή αποκαλύπτοντας και διαδίδοντας την είδηση ​​ενός φρικτού βιασμού ενός 13χρονου κοριτσιού από αστυνομικούς για περίοδο περίπου πέντε μηνών.

Στις 10 Οκτωβρίου 2022, ο Tashiev ανέφερε στην κοινοβουλευτική επιτροπή ότι, σύμφωνα με την προτεινόμενη συμφωνία για τη δεξαμενή Κεμπίρ-Αμπάντ (επίσης γνωστή στα ουζμπεκικά ως δεξαμενή Αντιτζάν) στα σύνορα Κιργιστάν-Ουζμπεκιστάν, το Κιργιστάν θα επεκτείνει την επικράτειά του κατά 15.806 εκτάρια, ενώ το Ουζμπεκιστάν διατηρεί 4.485 εκτάρια υδάτινης έκτασης. Ωστόσο, όπως αποκαλύπτει το γραφείο Τύπου του προέδρου του Ουζμπεκιστάν Σαβκάτ Μιρζιγιόγιεφ, η συμφωνία προβλέπει περαιτέρω απαγόρευση της κατασκευής υδροτεχνικών ή οποιωνδήποτε άλλων κατασκευών στον ποταμό Γκοβασάι. Τελικά, η συμφωνία επικυρώθηκε από τα κοινοβούλια των δύο χωρών και υπογράφηκε από τους προέδρους τους, εν μέσω της συνεχιζόμενης κράτησης των ακτιβιστών.

Εν τω μεταξύ, καθώς η κυβέρνηση συνεχίζει την πρακτική της δέσμευσης τραπεζικών λογαριασμών ΜΜΕ και αποκλεισμού ιστοσελίδων παρενοχλώντας δημόσια δημοσιογράφους και ακτιβιστές μέσων κοινωνικής δικτύωσης, 19 από τους 30 συλληφθέντες ακτιβιστές έκαναν απεργία πείνας ισχυριζόμενοι ότι συνελήφθησαν με κατασκευασμένους ισχυρισμούς για εμπλοκή στο θέμα Κεμπίρ-Αμπάντ.