Το περίπτερο του Ουζμπεκιστάν στην Έκθεση της Σαγκάης 2010. Φωτογραφία από τον William μέσω Flickr ( CC BY-ND 2.0 )

Όταν ο κόσμος στο Ουζμπεκιστάν λαμβάνει πληροφορίες για την Κίνα, η αντίληψή τους διαμορφώνεται από τα μέσα που ακολουθούν. Ενώ κάποια άτομα ανησυχούν για το αυξανόμενο εξωτερικό χρέος του Ουζμπεκιστάν προς την Κίνα, άλλα αντιλαμβάνονται τον γίγαντα γείτονά τους ως χρήσιμο οικονομικό εταίρο. Και κάποια, συνήθως πιο θρησκευόμενα, καταδικάζουν έντονα τη στάση της Κίνας απέναντι στους Ουιγούρους και τη θεωρούν εχθρό των μουσουλμάνων.

Από την αρχή της Πρωτοβουλίας Μία Ζώνη Ένας Δρόμος, οι σχέσεις της Κίνας με τις χώρες της Κεντρικής Ασίας, συμπεριλαμβανομένου του Ουζμπεκιστάν, έχουν ενισχυθεί σε νέο επίπεδο. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, ο όγκος του εμπορίου μεταξύ του Ουζμπεκιστάν και της Κίνας έχει αυξηθεί 140 φορές τα τελευταία 30 χρόνια. Από το 2017, το μέγεθος των κινεζικών επενδύσεων στην οικονομία του Ουζμπεκιστάν έχει αυξηθεί πέντε φορές. Από το 2017 έως την έναρξη της πανδημίας στις αρχές του 2020, κορυφαίοι αξιωματούχοι και των 14 περιοχών του Ουζμπεκιστάν έχουν προσκληθεί και έχουν επισκεφθεί διάφορες επαρχίες και μεγάλες πόλεις της Κίνας. Ως αποτέλεσμα, η Κίνα έχει διατηρήσει τη θέση της ως ένας από τους μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους του Ουζμπεκιστάν. Επίσης, παραμένει η μεγαλύτερη εξαγωγική αγορά του Ουζμπεκιστάν. Όμως, παρά το γεγονός ότι οι οικονομικές και πολιτικές σχέσεις κινούνται μόνο ανοδικά, η εικόνα της Κίνας στον χώρο των MME του Ουζμπεκιστάν παραμένει περίπλοκη.  

Η Κίνα ως φίλος στα κρατικά ελεγχόμενα MME του Ουζμπεκιστάν

Τα κρατικά ελεγχόμενα ΜΜΕ εξακολουθούν να κυριαρχούν στο τοπίο των MME στο Ουζμπεκιστάν. Το Global Voices ανέλυσε την κάλυψη της Κίνας από την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών του Ουζμπεκιστάν Uza.uz, το επίσημο κρατικό πρακτορείο MME, το οποίο είναι επίσης ο κορυφαίος επίσημος ειδησεογραφικός ιστότοπος της χώρας. Οι περισσότερες ειδήσεις (περίπου το 44% του συνόλου σχετικά με την Κίνα) σε αυτόν τον ιστότοπο το 2021-2022 περιλαμβάνουν πολιτικές ειδήσεις, με έμφαση στις σχέσεις Κίνας-Ρωσίας, Κίνας-ΗΠΑ και Κίνας-Ταϊβάν. Είναι ενδιαφέρον ότι η κάλυψη του Uza.uz περιελάμβανε πολλά άρθρα σχετικά με τις καλές σχέσεις της Κίνας με τη Ρωσία και τα επιτεύγματα στη στρατηγική εταιρική σχέση μεταξύ αυτών των δύο χωρών. Αντίθετα, μόνο συγκρουσιακές και προβληματικές καταστάσεις επισημάνθηκαν κατά την κάλυψη των σχέσεων της Κίνας με τις ΗΠΑ. Μια προσεκτικότερη ματιά στις αρχικές πηγές των ειδήσεων αποκαλύπτει ότι είναι άμεσες αναφορές σε ρωσικά ΜΜΕ όπως το TASS (σημαντικό ρωσικό κρατικό πρακτορείο ειδήσεων) και το Ria Novosti (άλλο ένα ρωσικό κρατικό εγχώριο πρακτορείο ειδήσεων). Επιπλέον, το Uza.uz έχει λιγότερη κάλυψη ειδήσεων για την Ταϊβάν και τους Ουιγούρους από άλλους πιο ανεξάρτητους ιστότοπους. 

Η δεύτερη μεγαλύτερη κατηγορία ειδήσεων την περίοδο – 29% – επικεντρώθηκε στην καλή σχέση μεταξύ Ουζμπεκιστάν και Κίνας, στις νέες πολιτικές και οικονομικές συμφωνίες και στις πολιτιστικές ανταλλαγές. Σε αυτήν την περίπτωση, η Κίνα παρουσιάζεται ως καλός στρατηγικός εταίρος, όπως στο ακόλουθο παράδειγμα από τις 25 Μαΐου 2022:

Хитой ҳукумати Ўзбекистонга 250 миллион юань маблағ ажратди. Битим Хитой Халқ Республикаси томонидан Ўзбекистон Республикасида ижтимоий аҳамиятга молик лойиҳаларни биргаликда амалга ошириш учун 250 миллион юань (37,5 миллион доллар) миқдорида беғараз ёрдам кўрсатишни назарда тутади.

Η κινεζική κυβέρνηση διέθεσε 250 εκατομμύρια γιουάν στο Ουζμπεκιστάν. Η συμφωνία προβλέπει την παροχή βοήθειας 250 εκατομμυρίων γιουάν (37,5 εκατομμύρια δολάρια) σε είδος από τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας για την κοινή υλοποίηση κοινωνικά σημαντικών έργων στη Δημοκρατία του Ουζμπεκιστάν.

Όσον αφορά την τηλεόραση, η οποία εξακολουθεί να είναι η πιο δημοφιλής πηγή ΜΜΕ, ειδικά μεταξύ της παλαιότερης γενιάς και σε προάστια και αγροτικές περιοχές, οι ειδήσεις για την Κίνα καλύπτουν κυρίως ήπια θέματα, εστιάζοντας συνήθως στον κινεζικό πολιτισμό, την ιστορία, τη γεωγραφία και τις προηγμένες τεχνολογίες . Δεν υπάρχει σχεδόν καμία είδηση ​​για πολιτικά αμφιλεγόμενα ζητήματα. 

Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη: τα επίσημα ΜΜΕ στις χώρες της Κεντρικής Ασίας συχνά επικρίνονται για την έντονη ρητορική και το φιλοκυβερνητικό τους πλαίσιο και δεν καλύπτουν κατά κανόνα τις περισσότερες πολιτικά ευαίσθητες ειδήσεις. 

Ανεξάρτητα ΜΜΕ σκιαγραφούν ένα πιο σύνθετο πορτρέτο της Κίνας

Ο τομέας των ΜΜΕ στο Ουζμπεκιστάν έχει αποκτήσει κάποια αυτονομία από το 2016, όταν ο νέος Πρόεδρος Σαβκάτ Μιρζιγιόγιεφ ξεκίνησε ένα ευρύ φάσμα μεταρρυθμίσεων. Αν και η ελευθερία των ΜΜΕ δεν έχει ακόμη πλήρως επιτευχθεί, ιδιωτικοί ιστότοποι και ανεξάρτητοι bloggers έχουν αρχίσει να γράφουν ή να μιλούν πιο ελεύθερα για συγκεκριμένες πολιτικές και κοινωνικές καταστάσεις, που σπάνια καλύπτονται από τα κρατικά ΜΜΕ. Επομένως, σε τέτοιες πλατφόρμες μπορούν να εντοπιστούν διαφορετικές απόψεις και συζητήσεις για την Κίνα. 

Το ιδιωτικό πρακτορείο ειδήσεων kun.uz, το οποίο θεωρείται τοπικά ως ένα από τα πιο αντικειμενικά και ανεξάρτητα ΜΜΕ, έχει το μεγαλύτερο κοινό, όσον αφορά την κάλυψη: είναι αυτή τη στιγμή ο πιο δημοφιλής ιστότοπος ειδήσεων στο Ουζμπεκιστάν, με συνολικό αριθμό καθημερινών συνδρομητών, που ξεπερνούν το ένα εκατομμύριο. Μια ανάλυση από το Global Voices των ειδήσεων για την Κίνα, που δημοσιεύτηκαν στο kun.uz μεταξύ 1ης Οκτωβρίου 2021 και 1ης Οκτωβρίου 2022, δείχνει ότι υπήρχαν 332 άρθρα σχετικά με την Κίνα. Τα περισσότερα κάλυπταν πολιτικές καταστάσεις, συμπεριλαμβανομένων των συγκρούσεων μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ για την Ταϊβάν. Τη δεύτερη μεγαλύτερη κατηγορία, τα soft news, ακολουθούν οι διμερείς σχέσεις και μερικά ρεπορτάζ για την πανδημία. Περιλαμβάνει επίσης υλικό για Ουιγούρους, που ζουν στη Σιντσιάνγκ.

Хитой ҳукумати уйғурларга қарши юқори технологик кузатувлар олиб бориш ва уларни фарзандлар ота-оналаридан ажратиладиган мажбурий меҳнат лагерларига жўнатишда айблаб келинмоқда. Расмий Пекин эса лагерлар кўнгилли таълим ва малака ошириш учун ташкил қилинганини айтиб келади.

Η κινεζική κυβέρνηση έχει κατηγορηθεί ότι διεξάγει επιτήρηση υψηλής τεχνολογίας κατά των Ουιγούρων και τους στέλνει σε στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας, όπου τα παιδιά χωρίζονται από τους γονείς τους. Το επίσημο Πεκίνο ισχυρίζεται ότι τα στρατόπεδα οργανώνονται για εθελοντική εκπαίδευση και κατάρτιση.

Η εξελισσόμενη εικόνα της Κίνας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης

Ο κόσμος στο Ουζμπεκιστάν λαμβάνει πληροφορίες χωρίς λογοκρισία μέσω των τμημάτων ξένων ΜΜΕ στα ουζμπεκικά, όπως το BBC Uzbek, το Radio Liberty Uzbek και το Voice of America. Αυτά τα ΜΜΕ είναι επίσης γνωστό ότι επικρίνουν έντονα την πολιτική κατάσταση στο Ουζμπεκιστάν και συνήθως θίγουν θέματα που αποτελούν ταμπού στα τοπικά ΜΜΕ.

Μια άλλη πηγή είναι οι ουζμπεκικές επιρροές, τόσο εντός όσο και εκτός της χώρας. Στο Ουζμπεκιστάν, οι influencers συχνά αποκαλύπτουν τις παγκόσμιες ειδήσεις και τις πολιτικές υποθέσεις για το ευρύ κοινό σε μια πιο απλή γλώσσα, με βάση τις δικές τους απόψεις. Τα άτομα που δεν διαβάζουν ή δεν παρακολουθούν ειδήσεις στην τηλεόραση ή σε ιστότοπους συνήθως λαμβάνουν πληροφορίες από τέτοιους διαμορφωτές κοινής γνώμης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης . Μερικοί από αυτούς τους παράγοντες επιρροής, για παράδειγμα ο δημοφιλής blogger Khushnud Khudayberdiev, που συνήθως δημοσιεύει ειδήσεις για νομικές υποθέσεις και κοινωνική κατάσταση στο Ουζμπεκιστάν στο κανάλι του στο Telegram, έχουν έως και 400.000 ακόλουθους. 

Ουζμπέκοι πολιτικοί influencers και διαχειριστές ανεξάρτητων ιστολογίων στο εξωτερικό συχνά αναφέρουν ότι οι Ουιγούροι αντιμετωπίζουν ισχυρές πιέσεις από την κινεζική κυβέρνηση. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι Ουιγούροι είναι ένα έθνος γλωσσικά και πολιτιστικά εξαιρετικά κοντά στους Ουζμπέκους. Σε ορισμένες αφηγήσεις influencers, η Κίνα θεωρείται δυσμενής και απειλητική. Για παράδειγμα, ο δημοφιλής Ουζμπέκος blogger Sanjar Xoja, με έδρα εκτός του Ουζμπεκιστάν, εξήγησε στο vlog του πώς ορισμένες χώρες έπεσαν στη διπλωματία χρέους της Κίνας. Ένας άλλος δημοσιογράφος, ο Doston Iskandarov, έχει αναλύσει διεξοδικά τέτοιες περιπτώσεις «παγίδας χρέους» στο Τατζικιστάν, το Κιργιστάν, στο Λάος, τη Σρι Λάνκα και το Τζιμπουτί.

Κάποιοι, όπως ο Kamoliddin Rabbimov, επισημαίνουν την αναξιοπιστία της οικονομικής και πολιτικής δύναμης της Κίνας δεδομένου του ελλείμματός της στη δημοκρατία. Μερικοί bloggers επικρίνουν ανοιχτά τις πολιτικές του Πεκίνου με τέτοιο πλαίσιο:  

Туркий халқлар орасида маданият жиҳатидан, тилнинг шаклланиши томонидан ўзбеклар билан уйғурлар жуда яқин. Афсуски, бизнинг энг яқин қариндошларимиз ҳисобланган Шарқий Туркистондаги уйғурларга бугун жуда агрессив сиёсат қўлланиляпти. Хитой ҳукумати томонидан “ахлоқ лагерлари” деб номланаётган лагерлардаги қӯлланилиши тахмин қилинаётган ўта даҳшатли ҳолатлар, турли қийноқлар ва жинсий тазйиқлар интернет оламини бир қанча вақтдан бери ларзага солиб келади.

Μεταξύ των τουρκικών φύλων, οι Ουιγούροι και οι Ουζμπέκοι είναι πολύ κοντά από άποψη πολιτισμού και γλώσσας. Δυστυχώς, μια πολύ επιθετική πολιτική εφαρμόζεται στους Ουιγούρους στο Ανατολικό Τουρκεστάν, που θεωρούνται οι πιο στενοί μας συγγενείς. Οι αποκρουστικές συνθήκες, τα βασανιστήρια και η σεξουαλική παρενόχληση, που φέρεται να ασκούνται στα λεγόμενα «στρατόπεδα ηθικής» από την κινεζική κυβέρνηση, έχουν κλονίσει τον χώρο ειδήσεων του Διαδικτύου εδώ και αρκετό καιρό.

Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, ορισμένοι influencers και bloggers έχουν δημιουργήσει μια θετική εικόνα για την Κίνα. Αυτό οφείλεται κυρίως στην αύξηση των κινεζικών επενδύσεων και των επιχειρήσεων στο Ουζμπεκιστάν, στις οικονομικές και τεχνολογικές εξελίξεις της Κίνας και εν μέρει λόγω των επιπτώσεων του συνεχιζόμενου πολέμου μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας στην Κεντρική Ασία. Ειδικότερα, οι επενδυτικές και εμπορικές συμφωνίες του Ουζμπεκιστάν με την Κίνα ύψους 15 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ κατά τη σύνοδο κορυφής SCO-2022 έχουν επαινεθεί από ορισμένους bloggers. 

Με λίγα λόγια, η εικόνα της Κίνας μπορεί να φανεί σε διάφορους τόνους σε διαφορετικές πηγές ΜΜΕ στο Ουζμπεκιστάν και οι αντιλήψεις του κόσμου γι’ αυτήν διαμορφώνονται κυρίως από την πηγή μέσων στην οποία αναφέρονται συχνά. Με την αύξηση της εμπλοκής της Κίνας στη διεθνή γεωπολιτική και στην Κεντρική Ασία, θα υπάρξει μεγαλύτερο ενδιαφέρον και έντονες συζητήσεις για την Κίνα στο Ουζμπεκιστάν και τέτοιες συζητήσεις γίνονται όλο και πιο πολιτικοποιημένες.