Ατομική έκθεση Rachid Koraichi, 2016. Εύσημα: Aicon Gallery
Ο 73χρονος Αλγερινός καλλιτέχνης Rachid Koraichi με έδρα το Παρίσι είναι γνωστός σε όλο τον κόσμο για τη χρήση αριθμών, γραμμάτων, μυστικιστικών συμβόλων και σημείων στα έργα τέχνης του. Είναι επίσης επιφανής επικριτής των προκλήσεων, που αντιμετωπίζουν τακτικά οι άνθρωποι στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, από τον ρατσισμό μέχρι τη μετανάστευση και τη φτώχεια.
“Δεν μπορούμε να καθόμαστε ήσυχοι και να δουλεύουμε σε μια φούσκα χωρίς να σκεφτόμαστε το περιβάλλον μας και το τι μας περιβάλλει”, είπε ο Koraichi σε συνέντευξή του στο Global Voices. “Υπάρχουν ακόμα ατελείωτα βάσανα σε πολλές χώρες”.
Το 2019, ως απάντηση στον απίστευτο όγκο των κυμάτων μεταναστών που έχασαν τη ζωή τους αναζητώντας μια καλύτερη ζωή, δημιούργησε ένα νεκροταφείο στην Τυνησία με το όνομα “Jardin d'Afrique“ (“Κήπος της Αφρικής”) για να χρησιμεύσει “ως τόπος ταφής και μνημείο για τους μετανάστες, που πέθαναν στη Μεσόγειο Θάλασσα”. Στο νεκροταφείο έχουν ήδη ταφεί δεκάδες θύματα από πνιγμό.
Η κοσμοθεωρία του Koraichi επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τον σουφισμό, την ποίηση, τη φιλοσοφία και τους στίχους του Κορανίου και τα έργα του εκτίθενται σε όλο τον κόσμο εδώ και δεκαετίες, από ατομικές εκθέσεις στη Νέα Υόρκη έως εκθέσεις τέχνης όπως το Frieze και το 1-54 Contemporary African Art Fair.
Rachid Koraichi, από τη σειρά “Έθνος εξόριστο”.
Ζωγράφος, γλύπτης και καλλιγράφος, το έργο του Koraichi ενσωματώνει ποιήματα και αποσπάσματα από Σούφι μυστικιστές, όπως ο Ρουμί και ο Αλ-Αράμπι και ο Παλαιστίνιος ποιητής Μαχμούντ Νταρουίς, και δημιουργεί ένα μυστηριώδες και συγκινητικό σύμπαν, που προσφέρει στο κοινό την ευκαιρία να απολαύσει την ομορφιά του, ανεξάρτητα από το αίνιγμα που μπορεί να αποτελούν για πολλούς οι λέξεις αυτές.
Εκφράζω την εκτίμησή μου στην Dheeya Somaiya της Γκαλερί Aicon για την πραγματοποίηση αυτής της συνέντευξης. Ακολουθούν αποσπάσματα από τη συνέντευξη:
Omid Memarian: Ποια είναι η ισχυρότερη έμπνευσή σας, κάτι που σας ώθησε να δημιουργήσετε τέχνη για δεκαετίες, είτε γλυπτά είτε πίνακες είτε κεραμικά;
Rachid Koraichi: Έχω πραγματοποιήσει το όνειρο της μητέρας μου. Η μητέρα μου ζωγράφιζε πολύ, ακόμη και ως νεαρή κοπέλα. Έλαβε το πρώτο βραβείο σχεδίου της Γαλλίας (εκείνη την εποχή η Αλγερία ήταν γαλλική αποικία). Έχω εξελιχθεί προς αυτή την κατεύθυνση, συχνά υπό το βλέμμα της. Όταν δούλευα, στεκόταν πίσω μου και έβλεπε πού βρισκόμουν, πώς πήγαιναν τα πράγματα, πώς εξελισσόταν ο καμβάς και ούτω καθεξής. Για μένα, αυτή η αίσθηση ότι η μητέρα μου με επιβλέπει ήταν πολύ σημαντική.
Ήταν πραγματικά μια συνέχεια αυτού που θα ήθελε να κάνει στα νιάτα της και ίσως στην ενήλικη ζωή της, κάτι που δεν μπορούσε να πετύχει για πολλούς λόγους. Έπρεπε να σταματήσει τις σπουδές της, αφού παντρεύτηκε. Είχε πολλά παιδιά, πράγμα που σήμαινε ότι δεν μπορούσε να κάνει αυτό που ήθελε.
Όταν φαντάζομαι τη μητέρα μου, τη βλέπω πάντα να μαγειρεύει για όλη την οικογένεια, μετά κινείται και στέκεται πίσω μου κοιτάζοντας έναν πίνακα που δουλεύω εδώ και μερικές μέρες, χωρίς να πει λέξη. Φεύγει και, πού και πού, επιστρέφει ξανά. Ακόμα νιώθω τα μάτια της στην πλάτη μου, χωρίς να το καταλάβω. Την τρυφερότητα, τη στοργή και την επιθυμία να κάνει τέχνη ο γιος της.
Rachid Koraichi, Μαδρίτη, 2018. Εύσημα: Γκαλερί Aicon.
ΟΜ: Ο Μαχμούντ Νταρουίς, ο διάσημος Παλαιστίνιος ποιητής, έχει μια πολύ ισχυρή παρουσία στο έργο σας, συμπεριλαμβανομένης της έκθεσής σας, “Μονοπάτι των Ρόδων/Ποίημα της Βηρυτού/Έθνος εξόριστο”. Ποια είναι η σχέση σας με αυτόν και τα ποιήματά του; Και πώς ήταν επίμονα μέρος του οπτικού σας λεξιλογίου;
RK: Ο δεσμός και η σύνδεση με τον Μαχμούντ Νταρουίς χρονολογείται αρκετές δεκαετίες πίσω. Σίγουρα, ο Μαχμούντ Νταρουίς είναι ένας σημαντικός ποιητής του Παλαιστινιακού ζητήματος, που έχει επίσης αποδειχθεί σημαντική υπόθεση για τους ανθρώπους σε όλο τον αραβικό κόσμο, τον ισλαμικό κόσμο και τους ανθρώπους σε όλες τις χώρες, που αναζητούν την ειρήνη και την αληθινή αποαποικιοποίηση, καθώς σήμερα η ιστορία της Παλαιστίνης θέτει ερωτήματα σε όλους μας σχετικά με το παρελθόν της, το παρόν και σίγουρα το μέλλον της.
Όταν πέθανε ο Μαχμούντ Νταρουίς, κηρύχθηκε τριήμερo εθνικό πένθος, κάτι σπάνιο σε ένα κράτος, που μόλις και μετά βίας υπάρχει ως καθορισμένη περιοχή, ειδικά για έναν ποιητή. Αυτό δείχνει τη βαθιά του σημασία.
Ο Μαχμούντ έφυγε από τη Βηρυτό και εγκαταστάθηκε στην Τυνησία, όπου του παραχώρησαν ένα σπίτι στο Σίντι Μπου Σαΐντ. Εκεί είχα εργαστήριο. Αυτό το σπίτι ανήκε στον φίλο μου, τον ζωγράφο Ali Belaada. Ήταν καλλιτέχνης και σπουδαίος άνθρωπος. Ήμασταν γείτονες. Στον Μαχμούντ άρεσε να μαγειρεύει, αλλά εμένα όχι, οπότε αυτή ήταν η αρχή αυτού που έγινε ένας ισχυρός δεσμός. Βλέπαμε ο ένας τον άλλον κάθε μέρα, περνούσαμε τα απογεύματα και τα βράδια μαζί και μετά μια μέρα του είπα: “Άκου, Μαχμούντ, όσο είσαι εδώ, όσο είμαι εγώ εδώ, ας δημιουργήσουμε ό,τι μπορούμε μαζί, να προχωρήσουμε τα πράγματα, να τα σκεφτούμε”.
Αυτό που με ενδιαφέρει στον Μαχμούντ Νταρουίς είναι η γραφή του: η στιγμή, η ιστορία, ο παλμός που πυροδότησε τη συγγραφή του ποιητικού κειμένου. Δεν είχε να κάνει με την εικονογράφηση: δεν είμαι εικονογράφος, είμαι εικαστικός.
Συνδέθηκα επίσης με τον Μαχμούντ Νταρουίς σε σχέση με τον Τζαλαλαντίν Ρουμί, ο οποίος ήταν ο πνευματικός πατέρας του Νταρουίς. Υπήρχε έργο γύρω από την πνευματικότητά του που σχετιζόταν με τον χορό και τη μουσική και αυτό έβρισκε αντιμέτωπους ιδιαίτερα τους ισλαμιστές, που απαγόρευαν το ραδιόφωνο, την τηλεόραση, τη μουσική, το χορό και τις τέχνες. Ο Ρουμί είναι ένας μεγάλος ισλαμιστής μυστικιστής, που στερέωσε σε αυτό τη φιλοσοφία και τη σκέψη του. Ο χορός ως στοιχείο είναι θεμελιώδης άξονας της φιλοσοφίας και του μυστικισμού του.
Rachid Koraïchi, Εγκατάσταση τριών πανό. Εύσημα: Γκαλερί Aicon
ΟΜ: Ποιος είναι ο ρόλος των καλλιτεχνών, ιδιαίτερα όσων έχουν πρόσβαση σε παγκόσμιες πλατφόρμες, τόσο στη διαμόρφωση όσο και στη μετατόπιση των αφηγήσεων για την αντιμετώπιση σημαντικών ζητημάτων της εποχής μας, όπως η μετανάστευση, ο ρατσισμός και η μισαλλοδοξία/αδικία;
RK: Δεν μπορούμε να καθόμαστε ήσυχοι και να δουλεύουμε σε μια φούσκα χωρίς να σκεφτόμαστε το περιβάλλον μας και το τι μας περιβάλλει. Υπάρχουν ακόμα ατελείωτα βάσανα σε πολλές χώρες.
Κοιτάξτε την εμπειρία της ανεξαρτησίας: δυστυχώς σχεδόν όλες οι χώρες που επαναστάτησαν ενάντια στον δυτικό αποικισμό βρέθηκαν κάτω από τη μπότα του δικτάτορα στη χώρα τους.
Είναι σοβαρό. Πριν, είχαμε έναν ξεκάθαρο λόγο για τον οποίο παλεύαμε. Πολλοί ήταν ακόμη και πρόθυμοι να πεθάνουν για αυτό. Σήμερα, όμως, βλέπουμε τους ηγέτες μας να λεηλατούν τις χώρες και τους λαούς τους. Δεν μπορούμε να καθόμαστε με σταυρωμένα τα χέρια και να το αποδεχόμαστε αυτό. Κοιτάξτε την Αλγερία: μετά από επτά χρόνια φρικτών πολέμων, θέλαμε ένα επίπεδο ύπαρξης, που δεν μας το έδωσαν. Οι ηγέτες μας συνέχισαν να συμπεριφέρονται σχεδόν σαν δικτάτορες, βασανιστές, κατακτητές. Ίσως τα πράγματα αλλάξουν. Ο κόσμος έχει αλλάξει και ελπίζουμε τα πράγματα να είναι διαφορετικά.
Σήμερα βλέπουμε ξεκάθαρα τις πράξεις ρατσισμού, που εξακολουθούν να συμβαίνουν στη Βόρεια Αμερική, βλέπουμε πολύ καλά ρατσιστικές πράξεις από τη μια φυλή στην άλλη στην Αφρική και πώς ένας ηγέτης της φυλής αυξάνει τον πληθυσμό του εναντίον των γειτόνων τους. Σήμερα, σε πολλές χώρες, ζούμε σαν να μην είχαμε μάθει τίποτα από την ιστορία της ηπείρου μας.
Εμείς οι καλλιτέχνες αμφισβητούμαστε, είμαστε υποχρεωμένοι από τη συνείδησή μας να πάρουμε θέση, είναι αδύνατον να μείνουμε αδρανείς και να μην κάνουμε τίποτα.
Εγκατάσταση Rachid Koraichi. Εύσημα: Γκαλερί Aicon.
ΟΜ: Λέξεις, αριθμοί, σύμβολα και σημεία είναι μερικά από τα κύρια στοιχεία, που σχεδιάζετε και οπτικοποιείτε με έναν αισθητικά όμορφο και εκλεπτυσμένο αρμονικό τρόπο. Ποια είναι η σχέση σας με τους αριθμούς και τις λέξεις στα έργα σας;
RK: Νομίζω ότι οι αριθμοί χαράζουν τα μονοπάτια της ύπαρξής μας. Από τη σύλληψη στη γέννηση, στη ζωή, στην αρχή της ζωής: αυτό είναι ένα ταξίδι περίεργο για εμάς. Οι Άραβες έχουν εφεύρει αρκετά πράγματα, συμπεριλαμβανομένων των διάσημων αραβικών αριθμών με τους οποίους δουλεύουμε, τα φυλαχτά και τα στοιχεία στην αρχιτεκτονική των κειμένων ή των φυλαχτών ήταν πάντα η βάση της δομής των σχεδίων και των πινάκων. Είναι αυτή η μορφή μαγείας που δεν είναι μαύρη μαγεία ή απλά μαγεία, είναι πραγματικά ένας αλγεβρικός, μαθηματικός, φιλοσοφικός, αλλά και μυστικός προβληματισμός, που προέρχεται από το μυστήριο, το μυστήριο της γραφής, το μυστήριο του αριθμού.
Πάντα με ενδιέφερε η γραφή γραμμάτων, η γραφή λέξεων, η σύνθεση που γίνεται σχεδόν μινιμαλιστική. Μπορεί να είναι μια μορφή κανιβαλισμού: από όλα όσα βλέπει το μάτι, τα πράγματα στα οποία σηκώνεται το βλέμμα. Άλλωστε, υπάρχει η εξέλιξη και η αντανάκλαση που κάνει ο εγκέφαλος και επίσης η ευαισθησία μας και ο τρόπος μας να χωνεύουμε και να βλέπουμε τι μπορεί να δώσει όλο αυτό και πώς να το μεταδώσει στον άλλο.
Η αφρικανική τέχνη έχει θρέψει όλους τους πολιτισμούς. Καλλιτέχνες όπως ο Πικάσο, ο Ματίς και πολλοί άλλοι εμπνεύστηκαν πολύ και βαθιά από την αφρικανική τέχνη. Γιατί αυτή η γη είναι γενναιόδωρη, είναι εύφορη, είναι πραγματικά σπουδαία. Πραγματικά χρωστάμε ένα ευχαριστώ σε αυτή την υπέροχη ήπειρο, που μας επιτρέπει όχι μόνο να υπάρχουμε αλλά και να δίνουμε μαθήματα, ακόμα κι αν κάποιοι θέλουν να μας σπρώξουν στη γωνία, όπως καθόμαστε στη γαλαρία της τάξης. Δεν καθόμαστε στην τελευταία σειρά της τάξης. Είμαστε οι πρώτοι στην τάξη, μόνο που είδαμε τους πολιτισμούς μας να λεηλατούνται και από καιρό σε καιρό ξεθωριάζουμε. Δυστυχώς, στην ήπειρό μας αφήνουμε τους άλλους πραγματικά να μας λεηλατούν ήρεμα και σε όλα τα επίπεδα.
Rachid Koraichi. Από τη σειρά “Σαλώμη”. Εύσημα: Γκαλερί Aicon.
ΟΜ: Καθώς τα πολιτιστικά/θρησκευτικά σύμβολα και επίσης η καλλιγραφία κυριαρχούν στα έργα σας, πώς, κατά τη γνώμη σας, επικοινωνείται το έργο σας σε ένα κοινό, που μπορεί να έχει διαφορετικό πολιτιστικό και ιστορικό υπόβαθρο;
R.Κ.: Νομίζω ότι όλοι οι άνθρωποι μπορούν να αποκωδικοποιήσουν αισθητικά και όμορφα πράγματα. Όταν βλέπω τον εαυτό μου στις εκθέσεις για τους Μάγια και τους Ίνκας, τους Αιγύπτιους, την αφρικανική τέχνη και άλλους, το κοινό αναμειγνύεται. Ένα αντικείμενο έχει αξία και ζωή, είναι φορτωμένο και δεν είναι μόνο θέμα αισθητικής ομορφιάς.
Όλοι οι άνθρωποι έρχονται με τις ιστορίες της ζωής τους, με τους σχηματισμούς τους, τους πολιτισμούς τους, το υπόβαθρό τους και προσπαθούν να συλλάβουν πράγματα. Ίσως δεν τα αντιλαμβανόμαστε όλοι με τον ίδιο τρόπο, αλλά πιστεύω ότι κάθε άνθρωπος έχει μια συγκεκριμένη ευαισθησία και τη χρησιμοποιεί.
Σκέφτομαι την ιστορία της τέχνης στο πέρασμα του χρόνου, που κάνει ένα έργο να συνεχίζει να υπάρχει ή να εξαφανίζεται από μόνο του. Πηγαίνει πίσω στην εποχή του Μιχαήλ Άγγελου ή του Λεονάρντο ντα Βίντσι ή άλλων που ήρθαν πριν από αυτούς, ακόμα και των προϊστορικών ανθρώπων. Όταν σχεδίαζαν στους τοίχους των σπηλαίων, δεν σκέφτηκαν ούτε μια στιγμή ότι αυτό θα διαρκέσει αιώνες ή χιλιετίες.
Οι άνθρωποι έκαναν πράγματα για χάρη της ομορφιάς, αλλά ήταν επίσης μια εποχή που βρίσκονταν σε μια έρημο ή σε μια σπηλιά και ήθελαν έναν παιχνιδιάρικο τρόπο ζωγραφικής στους τοίχους. Ακόμα και σήμερα, θα δείτε παιδιά να παίρνουν στυλό και να ζωγραφίζουν στον τοίχο ή στο τραπέζι του σπιτιού.
