Ο Kianoush Ramezani. Φωτογραφία από: Miia Sirén. Χρησιμοποιείται με άδεια.
Το 1989, ο Kianoush Ramezani ήταν 16 ετών και βίωνε αφάνταστο πόνο, διότι είχε χάσει απροσδόκητα τον πατέρα του σε μια από τις διαβόητες φυλακές του Ιράν. Ο πόνος του επιδεινώθηκε από τη μεταβαλλόμενη πραγματικότητα γύρω του, στην οποία το κράτος του στέρησε την φωνή, την κουλτούρα και τον τρόπο ζωής μετά την Ισλαμική Επανάσταση του 1979. [1]
Δεν είχε ιδέα τότε ότι η ευαισθησία, η δημιουργικότητα και η δίψα του για δικαιοσύνη θα τον οδηγούσαν προς το εξωτερικό, μακριά από το αγαπημένο του Ιράν, όπου θα γινόταν ένας από τους κορυφαίους πολιτικούς σκιτσογράφους της Ευρώπης και μια φωνή για εκατομμύρια Ιρανούς, οι οποίοι, σαν εκείνον, είχαν φιμωθεί από την κυβερνητική καταπίεση.
Τριάντα πέντε χρόνια αργότερα, ο Kianoush είναι ένας πολυβραβευμένος πολιτικός σκιτσογράφος και μυθιστοριογράφος, που ζει στη Γαλλία από το 2009. Εκεί, του χορηγήθηκε πολιτικό άσυλο το 2010 και τώρα είναι πρόσφυγας υπό την προστασία της χώρας.
Οι συντακτικές του γελοιογραφίες εμφανίστηκαν στα La Croix, The Guardian και Courrier International, μεταξύ διαφόρων άλλων ευρωπαϊκών και διεθνών ΜΜΕ. Έχει επίσης λάβει πολλά βραβεία από τότε που έλαβε το πολιτικό άσυλο, όπως το International Editorial Caricature Award [2] το 2012, το Angoulême International Comic Festival Artistic Courage Award [3] το 2018 και το Liber Press International Award το 2022.
Σε μια συζήτηση με το Global Voices μέσω Zoom, ο Kianoush εκφράζει τα κύρια ορόσημα στο ταξίδι του ως καλλιτέχνης, που ζει στην εξορία, και τα γεγονότα, που τον οδήγησαν στην εξορία.
Τρικυμιώδες ξεκίνημα
Χρησιμοποιείται με άδεια.
Ο Kianoush πέρασε την παιδική του ηλικία παγιδευμένος ανάμεσα σε δύο πραγματικότητες: την ασφάλεια του σπιτιού του στη Ραστ [4], την πρωτεύουσα της επαρχίας Γκιλάν, στις ακτές της Κασπίας Θάλασσας στο Ιράν, όπου ήταν περιτριγυρισμένος από την ευρύτερη οικογένειά του και τον έξω κόσμο, στον οποίο η κυβέρνηση επιβάλλει αυστηρούς κανόνες, που πρέπει να ακολουθούν οι πολίτες.
Like millions of other children, I grew up in two parallel and absolutely different worlds. One was the interior world of my family, who strove to maintain some essential aspects of the free life they knew before the so-called Islamic revolution, even though the consequences were super harsh and hard. On the other hand, there was public life.
I had to protect my family by telling lies, because at school they were trying to tell us who we were by repeating the war's propaganda. They sometimes asked us if we had video cassette players at home, or playing cards, or if we had alcohol.
They abused the situation of the war to really brainwash our generation.
Όπως εκατομμύρια παιδιά μεγάλωσα σε δύο εντελώς διαφορετικούς παράλληλους κόσμους. Ο ένας ήταν ο εσωτερικός κόσμος της οικογένειάς μου, που προσπαθούσε να διατηρήσει ορισμένες βασικές πτυχές της ελεύθερης ζωής, που γνώριζαν πριν από τη λεγόμενη Ισλαμική Επανάσταση, παρόλο που οι συνέπειες ήταν σκληρές και σοβαρές. Από την άλλη, υπήρχε και ο δημόσιος βίος.
Έπρεπε να προστατεύσω την οικογένειά μου με ψέματα, αφού στο σχολείο προσπαθούσαν να μας πουν ποιοι ήμασταν με επαναλήψεις της πολεμικής προπαγάνδας. Μερικές φορές μας ρωτούσαν αν είχαμε βίντεο στο σπίτι, αν παίζαμε χαρτιά ή αν είχαμε αλκοόλ.
Έκαναν κατάχρηση της κατάστασης του πολέμου για να κάνουν πλύση εγκεφάλου στη γενιά μας.
Ο Kianoush ήταν ένα ευαίσθητο παιδί, που γνώριζε τι συνέβαινε γύρω του από μικρή ηλικία. Ήταν δύσκολο να αγνοήσει την πραγματικότητα, ειδικά ότι ο πατέρας του δεν μπορούσε να δεχτεί την αδικία που τους επιβλήθηκε ως αποτέλεσμα της Ισλαμικής Επανάστασης του 1979.
Η ευαισθησία του μετατράπηκε σε οργή μετά τον ξαφνικό θάνατο του πατέρα του στη φυλακή το 1989, όταν ο Kiannoush ήταν μόλις 16 ετών, περίπου την εποχή των μαζικών εκτελέσεων Ιρανών πολιτικών κρατουμένων το 1988 [5]:
My father was a rebel. He never accepted any kind of submission, and as a result, he suffered the consequences. He went to prison when I was a teenager and died there. No one knew why. We never understood what happened to him, it remains a mystery for us to this day.
Ο πατέρας μου ήταν επαναστάτης. Δεν δέχτηκε ποτέ καμία υποταγή, συνεπώς υπέστη τις συνέπειες. Μπήκε φυλακή, όταν ήμουν έφηβος, και πέθανε εκεί. Κανείς δεν ξέρει γιατί. Δεν καταλάβαμε ποτέ τι του συνέβη, παραμένει ένα μυστήριο για εμάς μέχρι σήμερα.
Η ζωή από την πλευρά ενός πολιτικού σκιτσογράφου στο Ιράν
Χρησιμοποιείται με άδεια.
Γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο του Γκιλάν και ξεκίνησε τις σπουδές του στην φυτοκομική μηχανική. Εξέθεσε τα έργα τέχνης του κατά τη διάρκεια του πρώτου του έτους και στη συνέχεια άρχισε να δημοσιεύει τις γελοιογραφίες του στην τοπική εφημερίδα. Στο τέλος εγκατέλειψε τη μηχανική και αποφάσισε να ασχοληθεί με το σχέδιο. Η τέχνη του έγινε και όπλο και φωνή του:
Luckily, I was good at drawing. I always had some picture in my mind. I knew I wanted to be a political cartoonist as a career. It was something I could do, something I could use to express myself. I saw a lot of injustice in society and utilized my cartoons to confront all of those wrongs.
Ευτυχώς ήμουν καλός στο σχέδιο. Πάντα είχα εικόνες στο μυαλό μου. Ήξερα ότι ήθελα να κάνω καριέρα ως πολιτικός σκιτσογράφος. Ήταν κάτι που μπορούσα να κάνω, κάτι που μπορούσα να χρησιμοποιήσω ως μέσο για να εκφραστώ. Είδα πολλή αδικία στην κοινωνία και χρησιμοποίησα τα κινούμενα σχέδια μου για να αντιμετωπίσω όλα αυτά τα κακά.
Το να είσαι σκιτσογράφος στο Ιράν ήταν ένα δύσκολο εγχείρημα λόγω των πολυάριθμων κόκκινων γραμμών.
Οι σκιτσογράφοι στο Ιράν παρακολουθούνται τόσο από το καθεστώς όσο και από τον Ιρανικό Οίκο Γελοιογραφιών, [6] μια οργάνωση που θεσπίζει πρότυπα για όλους τους σκιτσογράφους. Δεν επιτράπηκε στον Kianoush να εργαστεί, επειδή δεν ήταν σε θέση να συμμορφωθεί με τους κανόνες. Δυσκολευόμενος οικονομικά και από άμεσες και κρυφές απειλές για τον εαυτό του και τα αγαπημένα του πρόσωπα, στράφηκε στη μόνη διέξοδο που είχε στη διάθεσή του: τις δημόσιες γκαλερί. Ακόμα κι αυτό, όμως, έγινε πολύ επικίνδυνο:
I tried hard to publish my work, but in order to do so, I realized that like any other cartoonist I had to practice self-censorship.
I knew that I would be blocked or kicked out from many places, but I simply couldn't accept the rules. I knew that there were heavy risks, but I couldn't stop myself. It was the only window to breathe.
I never had any motivation to leave my country until 2009, when the state became so violent and fearful of anything that it killed, imprisoned, and tortured peaceful green movement protestors. After a few months, they came after my friends one by one. That moved me, and I could no longer stay neutral. After that, I realized I was at risk, and that I needed to leave.
Προσπάθησα πολύ να δημοσιεύσω έργα μου, αλλά, για να το κάνω, συνειδητοποίησα ότι, όπως κάθε άλλος σκιτσογράφος, έπρεπε να ασκήσω αυτολογοκρισία.
Ήξερα ότι θα με μπλοκάρουν ή θα με διώχνουν από πολλά μέρη, μόνο που δεν μπορούσα να δεχτώ τους κανόνες. Ήξερα ότι υπήρχαν μεγάλοι κίνδυνοι, αλλά δεν μπορούσα να σταματήσω τον εαυτό μου. Ήταν το μόνο παράθυρο για να αναπνέω.
Ποτέ δεν είχα κανένα κίνητρο να εγκαταλείψω τη χώρα μου μέχρι το 2009, όταν το κράτος έγινε τόσο βίαιο και φοβισμένο για οτιδήποτε σκότωσε, φυλάκισε και βασάνισε, ανάμεσά τους και διαδηλωτές του ειρηνικού κινήματος του πράσινου. Μετά από μερικούς μήνες, κυνήγησαν τους φίλους μου έναν προς έναν. Αυτό με επηρέασε και δεν μπορούσα πλέον να μείνω ουδέτερος. Μετά από αυτό, συνειδητοποίησα ότι κινδύνευα και ότι έπρεπε να φύγω.
Το ταξίδι ενός πρόσφυγα
Χρησιμοποιείται με άδεια.
Το ταξίδι του Kianoush στο εξωτερικό ξεκίνησε εκεί και γρήγορα συνειδητοποίησε την πραγματικότητα του να είσαι πρόσφυγας σε ξένη γη:
When I arrived in France, I realized that there is a terrible image of refugees in society and in the media, particularly among the right wing in France.
Despite the fact that I was suffering like any other refugee because I was in a country where I knew nothing, not even the language, I decided to project a strong image of myself. My misery was now doubled, if not tripled. I needed very basic materials to live, to survive, but I also needed to appear strong and to pretend that everything was fine. I felt that I'm partly responsible for the image I'm painting of myself and other refugees.
That helped me in maintaining my own professional work. I found a way through reporters without borders and then I was able to find my own way slowly.
During those days, however, I was overcome by nostalgia. Every night, I missed my hometown and my family. It was a struggle, but I could not let myself fall apart.
Όταν έφτασα στη Γαλλία, συνειδητοποίησα ότι υπάρχει μια φρικτή εικόνα για τους πρόσφυγες στην κοινωνία και στα μέσα ενημέρωσης, ιδιαίτερα μεταξύ της δεξιάς πτέρυγας στη Γαλλία.
Παρά το γεγονός ότι υπέφερα όπως κάθε άλλος πρόσφυγας, επειδή βρισκόμουν σε μια χώρα όπου δεν ήξερα τίποτα, ούτε καν τη γλώσσα, αποφάσισα να προβάλω μια δυνατή εικόνα του εαυτού μου. Η δυστυχία μου τώρα διπλασιάστηκε, αν όχι τριπλασιάστηκε. Χρειαζόμουν πολύ βασικά πράγματα για να ζήσω, να επιβιώσω, αλλά χρειαζόμουν επίσης να φαίνομαι δυνατός και να προσποιούμαι ότι όλα ήταν καλά. Ένιωσα ότι είμαι εν μέρει υπεύθυνος για την εικόνα που δείχνω για τον εαυτό μου και για τους άλλους πρόσφυγες.
Αυτό με βοήθησε να διατηρήσω τη δική μου επαγγελματική δουλειά. Βρήκα έναν τρόπο μέσα από τους Δημοσιογράφους Χωρίς Σύνορα, μετά μπόρεσα να βρω και τον δικό μου δρόμο σιγά σιγά.
Εκείνες τις μέρες, όμως, με κυρίευσε η νοσταλγία. Κάθε βράδυ, μου έλειπε η πατρίδα μου και η οικογένειά μου. Ήταν ένας αγώνας, αλλά δεν μπορούσα να αφήσω τον εαυτό μου να καταρρεύσει.
Η καθημερινότητα ενός εξόριστου σκιτσογράφου
Από το 2019, ο Kianoush είναι στην εβδομαδιαία στήλη, σε μια από τις παλαιότερες εφημερίδες της Γαλλίας, τη La Croix [7], στην οποία σχεδιάζει πολιτικά σκίτσα για τη Γαλλία, αλλά επίσης σχεδιάζει γελοιογραφίες για το Ιράν σε τακτική βάση.
Το να είσαι σκιτσογράφος δεν είναι οκτάωρη δουλειά. Είναι περισσότερο μια 24ωρη, επτά ημέρες την εβδομάδα, χωρίς σαββατοκύριακα ή διακοπές. Τα πράγματα μπορούν να συμβούν ανά πάσα στιγμή, και πρέπει πάντα να είσαι προετοιμασμένος να δημιουργήσεις κάτι σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα.
Ευτυχώς, παρατηρώντας τον κόσμο τριγύρω, προκύπτει πολύ υλικό για να αντληθεί έμπνευση:
In order to be a political cartoonist, you must be a philosopher and observer of your own society and the whole world. We live in a world where something happens every hour.
I think it is critical for cartoonists to have access to a real source of material. And for me, as someone who no longer lives in Iran, I have to trust my sources who live there, and by following them, I can get what I need to be a political cartoonist.
Για να είσαι πολιτικός σκιτσογράφος, πρέπει να είσαι φιλόσοφος και παρατηρητής της δικής σου κοινωνίας και όλου του κόσμου. Ζούμε σε έναν κόσμο όπου κάτι συμβαίνει κάθε ώρα.
Νομίζω ότι είναι κρίσιμο για τους σκιτσογράφους να έχουν πρόσβαση σε μια πραγματική πηγή υλικού. Και για μένα, ως κάποιος που δεν ζει πλέον στο Ιράν, πρέπει να εμπιστεύομαι και να ακολουθώ τις πηγές μου, που ζουν εκεί, έτσι μπορώ να αποκτήσω αυτό που χρειάζομαι για να γίνω πολιτικός σκιτσογράφος.
Ο Kianoush δημιουργεί απίστευτα έργα τέχνης με πολλές ενδελεχείς λεπτές γραμμές, αλλά ποτέ δεν χρησιμοποιεί κείμενο. Το έργο του προκαλεί συναισθηματικές αντιδράσεις και θέλει να μεταδώσει μηνύματα αποκλειστικά μέσω της τέχνης του:
Personally, I don’t use words in my cartoons. It is a challenge that I set for myself, I sometimes regret it, but I’ve gotten by so far. I would like to express my message only by pictures. You don’t need to read or to know the language to understand the cartoon. It has its own language, a universal language.
Προσωπικά, δεν χρησιμοποιώ λέξεις στα σχέδιά μου. Είναι μια πρόκληση που έθεσα στον εαυτό μου, μερικές φορές το μετανιώνω, αλλά μέχρι τώρα τα έχω καταφέρει. Θα ήθελα να εκφράζω το μήνυμά μου μόνο μέσω φωτογραφιών. Δεν χρειάζεται να διαβάζεις ή να γνωρίζεις τη γλώσσα για να καταλάβεις το σκίτσο. Έχει τη δική του γλώσσα, μια παγκόσμια γλώσσα.
Μείνετε συντονισμένοι για περισσότερα έργα τέχνης του Kianoush και τις σκέψεις του για τα τελευταία γεγονότα στο Ιράν.