Το ολλανδικό κράτος απολογείται για τη δουλεία και η Καραϊβική αναρωτιέται: Θα ακολουθήσουν αποζημιώσεις;

Kunstwerk het Slavernijmonument, Μνημείο του παρελθόντος της ολλανδικής δουλείας, σχεδιασμένο από τον Alex da Silva, Delfshaven, περιφέρεια του Ρότερνταμ, Ολλανδία. Φωτογραφία από Wikifrits στο Wikimedia Commons (CC BY-SA 3.0)

Στις 19 Δεκεμβρίου, ο Ολλανδός πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε ζήτησε επίσημα συγγνώμη εκ μέρους του ολλανδικού κράτους για τον ρόλο του στο εμπόριο σκλαβωμένων ανθρώπων στις πρώην αποικίες της Καραϊβικής. Μίλησε για 20 λεπτά ενώπιον προσκεκλημένου ακροατηρίου στα Εθνικά Αρχεία της Χάγης.

Ο Ολλανδός ηγέτης ανακοίνωσε επίσης τη δημιουργία ενός ταμείου 200 εκατομμυρίων ευρώ στην Ολλανδία και στην πρώην αποικία του Σουρινάμ για “κοινωνικές πρωτοβουλίεw”, που θα δώσουν στην ιστορία της δουλείας “την προβολή, την προσοχή και τη δράση που χρειάζεται”. Επιπλέον, ανακοίνωσε ότι “μια ανεξάρτητη και ευρέως συγκροτημένη επιτροπή μνήμης θα εξετάσει τον καλύτερο τρόπο για να τιμήσουμε με σεβασμό το παρελθόν όσο το δυνατόν πιο συλλογικά στο μέλλον”. Διαβεβαίωσε ότι η συγγνώμη αντιπροσωπεύει “ένα κόμμα, όχι μια τελεία”.

Η απολογία του ρεαλιστή κεντροδεξιού ήρθε στον απόηχο της έκθεσης του 2021 με τίτλο “Αλυσίδες του παρελθόντος” της Συμβουλευτικής Επιτροπής του Διαλόγου για το παρελθόν της δουλείας, η οποία συνέστησε στην ολλανδική κυβέρνηση να αναγνωρίσει και να ζητήσει συγγνώμη για την εμπλοκή της στη δουλεία. Η έκθεση σημείωνε:

Πρόκειται για την αναγνώριση ότι το δουλεμπόριο και η δουλεία, που έλαβαν χώρα άμεσα ή έμμεσα υπό την ολλανδική εξουσία μεταξύ του 17ου αιώνα και της 1ης Ιουλίου 1863, ήταν εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Πρέπει επίσης να αναγνωριστεί ο πόνος όλων εκείνων που έπεσαν θύματα αυτών των εγκλημάτων και ο πόνος των απογόνων τους.
Οι συγγνώμες βοηθούν στην επούλωση των ιστορικών δεινών, αλλά αποσκοπούν πρωτίστως στην οικοδόμηση ενός κοινού μέλλοντος.

Οι Ολλανδοί υπήρξαν πρωτοπόροι του δουλεμπορίου στην Αμερική μέσω της Ολλανδικής Εταιρείας Δυτικών Ινδιών, η οποία άρχισε να συμμετέχει στο δουλεμπόριο του Ατλαντικού ήδη από το 1621.

Πριν από τη συγγνώμη, στις 6 Δεκεμβρίου, ο Ολλανδός βασιλιάς Βίλεμ-Αλεξάντερ ανακοίνωσε την ανάθεση ανεξάρτητου ερευνητικού έργου σχετικά με τον ρόλο της βασιλικής οικογένειας στην ολλανδική αποικιοκρατία και τη δουλεία. Η μελέτη θα διεξαχθεί σε διάστημα τριών ετών από πενταμελή επιτροπή, στην οποία θα συμμετέχουν ιστορικοί και ένας εμπειρογνώμονας για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ο Βασιλιάς δήλωσε:

Η εις βάθος γνώση του παρελθόντος είναι απαραίτητη για την κατανόηση των ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων και για την προβολή των επιπτώσεών τους στους ανθρώπους και τις κοινότητες με τη μεγαλύτερη δυνατή σαφήνεια και ειλικρίνεια…”

Η ανταπόκριση της Καραϊβικής στη συγγνώμη των Ολλανδών ήταν διφορούμενη: θετική από ορισμένες απόψεις, επιφυλακτική ή ακόμη και απορριπτική από άλλες. Ο καθηγητής Sir Hilary Beckles, αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου των Δυτικών Ινδιών και πρόεδρος της Επιτροπής Αποζημιώσεων CARICOM, σημείωσε ότι, με την απολογία, “το κίνημα της επανορθωτικής δικαιοσύνης πέρασε σε μια νέα φάση”. Ωστόσο, το χαρακτήρισε ως “μια εσωτερική συζήτηση εντός του ολλανδικού κράτους” παρατηρώντας ότι η Ολλανδία “εξακολουθεί να είναι ένα αυτοκρατορικό έθνος, που κρατά τους ανθρώπους της Καραϊβικής εξαθλιωμένους στην αποικιακή δουλεία”.

Το Σχέδιο δράσης δέκα σημείων της Επιτροπής αναφέρει τη θέση της σχετικά με την Πλήρη Επίσημη Απολογία:

Η διαδικασία επούλωσης των θυμάτων και των απογόνων των υποδουλωμένων και των υποδουλωτών απαιτεί ως προϋπόθεση την προσφορά μιας ειλικρινούς επίσημης συγγνώμης από τις κυβερνήσεις της Ευρώπης. Ορισμένες κυβερνήσεις, αρνούμενες να ζητήσουν συγγνώμη, εξέδωσαν δηλώσεις λύπης.

Τέτοιες δηλώσεις δεν αναγνωρίζουν ότι έχουν διαπραχθεί εγκλήματα και αποτελούν άρνηση ανάληψης ευθύνης για τα εγκλήματα αυτά. Οι δηλώσεις λύπης αντιπροσωπεύουν, επιπλέον, μια καταδικαστέα απάντηση στην έκκληση για συγγνώμη, καθώς υποδηλώνουν ότι τα θύματα και οι απόγονοί τους δεν αξίζουν μια συγγνώμη. Μόνο μια ρητή επίσημη συγγνώμη θα είναι αρκετή στο πλαίσιο του CRJP [Πρόγραμμα Δικαιοσύνης Αποζημιώσεων της CARICOM].

Το Βασίλειο της Ολλανδίας αποτελείται από τέσσερις χώρες, εκ των οποίων οι τρεις βρίσκονται στην Καραϊβική: Άγιος Μαρτίνος, Αρούμπα και Κουρασάο. Τα νησιά Μποναίρ, Σάμπα και Άγιος Ευστάθιος αποτελούν μέρος της Ολλανδίας ως δήμοι.

Η νοτιοαμερικανική χώρα Σουρινάμ (μέλος της CARICOM) παρασχέθηκε από τους Βρετανούς στους Ολλανδούς το 1667 και μετατράπηκε σε κοινωνία φυτειών, που εξαρτιόταν από την εργασία Αφρικανών σκλάβων. Η δουλεία στο Σουρινάμ καταργήθηκε τελικά την 1η Ιουλίου 1863 (η 150ή επέτειος θα εορταστεί εκεί το επόμενο έτος), αν και οι “απελευθερωμένοι” σκλάβοι εξακολουθούσαν να είναι υποχρεωμένοι να εργάζονται στις φυτείες για άλλα 10 χρόνια. Το Σουρινάμ, στο οποίο παραχωρήθηκε αυτονομία στο πλαίσιο του Βασιλείου το 1954, απέκτησε τελικά πλήρη ανεξαρτησία το 1975.

Ορισμένοι Σουριναμέζοι ακτιβιστές και ορισμένοι πολιτικοί εξέφρασαν ανησυχίες, ιδίως για τον τρόπο με τον οποίο διεξήχθη η απολογία. Στις 6 Δεκεμβρίου εμφανίστηκαν συγκεχυμένες αναφορές ότι ο Ολλανδός αναπληρωτής πρωθυπουργός θα επισκεπτόταν για να συζητήσει το θέμα. Το μεγαλύτερο κόμμα της αντιπολίτευσης της χώρας ήταν δυσαρεστημένο με την προφανή έλλειψη διαβούλευσης και μποϊκοτάρισε την προβολή της ανακοίνωσης της ολλανδικής κυβέρνησης. Σε μια ανακοίνωση που δημοσιεύτηκε στο Facebook, ανέφερε:

Το NDP είναι εξοργισμένο που το Σουρινάμ επιδεικνύει ξαφνικά αλλαγή στάσης και αναπτύσσεται μια μονόπλευρη διαδικασία, αλλά και που επιστρατεύεται από την Ολλανδία. Αυτή η καταδικαστέα θέση, που παίρνει τώρα το Σουρινάμ, λαμβάνει χώρα χωρίς τη συμμετοχή διαφόρων ενδιαφερομένων και απογόνων των σκλαβωμένων, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Πρόκειται για φρικαλεότητες που συνέβησαν στις αποικίες από τους δουλοκτήτες εναντίον των σκλάβων. Το Σουρινάμ δεν είναι μόνο του σε αυτό, το θέμα αυτό είναι πολύ επίκαιρο διεθνώς. Γι’ αυτό και τα φλέγοντα ερωτήματα είναι τα εξής: Γιατί δεν συντάσσεται με την Caricom; Γιατί η κυβέρνηση του Σουρινάμ συμφωνεί σε μια ημερομηνία που δεν έχει σημασία για το Σουρινάμ, 19 Δεκεμβρίου 2022;

Οπότε, ήταν ο σωστός συγχρονισμός; Ο Ολλανδός πρωθυπουργός ανέφερε στην ομιλία του ότι δεν υπάρχει “μία σωστή στιγμή για όλους”.

Μαύροι ακτιβιστές σε άλλα εδάφη άσκησαν επίσης δριμεία κριτική.

Ένας ακτιβιστής από το Κουρασάο έγραψε στο Twitter ότι το ταμείο των 200 εκατομμυρίων ευρώ είναι “ψίχουλα” και ότι η αντίδραση ορισμένων χωρών είναι ιδιοτελής και ατιμάζει τους προγόνους τους:

Είτε η ολλανδική κυβέρνηση ζητήσει συγγνώμη για τη δουλεία είτε όχι σήμερα, η αυτάρεσκη άγνοια της ίδιας της πράξης είναι σαφής. Υποβαθμίζοντας το νόημα μιας συγγνώμης για ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, ο Ρούτε και οι συνεργοί του στο έγκλημα, ελπίζουν να υποβαθμίσουν και να εμποδίσουν τις απαιτήσεις αποζημιώσεων.

Στη γειτονική Γουιάνα, η Διεθνής Συνέλευση της Δεκαετίας για τους Άνθρωπους Αφρικανικής Καταγωγής (IDAPADA-G) είχε μια πιο θετική στάση: “Προσβλέπουμε σε επόμενες πρωτοβουλίες από την πλευρά της κυβέρνησής σας ως απάντηση στη δίκαιη και παγκόσμια έκκληση για αποζημιώσεις ως την απόλυτη πράξη ανταπόδοσης”. Οι Ολλανδοί είχαν τρεις αποικίες στη Γουιάνα, χρησιμοποιώντας σκλαβωμένους Αφρικανούς ως εργατικό δυναμικό, για σχεδόν 200 χρόνια μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα.

Η Επιτροπή Αποζημιώσεων της Γουιάνας δήλωσε ότι ήταν “κάπως απογοητευμένη” που η συγγνώμη δεν επεκτάθηκε στη χώρα τους, αλλά παραδέχθηκε: “Έχοντας αυτό κατά νου, βλέπουμε τη συγγνώμη ως την αρχή μιας πορείας εποικοδομητικού διαλόγου, που θα οδηγήσει στην αποκατάσταση, στην επανορθωτική δικαιοσύνη”. Ο πρόεδρος της επιτροπής Armand Zunder εξέφρασε τη λύπη του για την έλλειψη προηγούμενης συζήτησης. “Ήταν στην πραγματικότητα μια προσέγγιση μονόδρομου”, είπε, ενώ αποδέχθηκε τη συγγνώμη με καλή πίστη.

Υπήρξαν κάποιες αντιδράσεις στην Τζαμάικα. Ένα κύριο άρθρο της εφημερίδας Gleaner σημείωσε:

Η κυβέρνηση Ρούτε δεν έχει υιοθετήσει την ιδέα των αποζημιώσεων με την πλήρη έννοιά της. Αλλά έχει διανύσει ένα μέρος του δρόμου. Παραδέχθηκε ότι διαπράχθηκε ένα λάθος και ότι το ολλανδικό κράτος, που λειτουργεί στο διηνεκές, είναι υποχρεωμένο να αναλάβει την ευθύνη. Η υποχρέωση αυτή δεν είναι μόνο ηθική, αλλά και νομική. Η επανορθωτική δικαιοσύνη, σε αυτό το πλαίσιο, επιμένει στην εξιλέωση και την αποκατάσταση.

Πράγματι, ο Ρούτε θα πρέπει να συστήσει στους Ευρωπαίους συναδέλφους του να ακολουθήσουν το παράδειγμά του, να ζητήσουν συγγνώμη και να θέσουν τις βάσεις για σοβαρές διαπραγματεύσεις με τις πρώην αποικίες τους σχετικά με τις φόρμουλες για τον προσδιορισμό της ποσότητας και τις μορφές για την παράδοση των αποζημιώσεων.

Η συμπρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Αποζημίωσης και διευθύντρια του Κέντρου Ερευνών Αποζημιώσεων στο Πανεπιστήμιο των Δυτικών Ινδιών (UWI), καθηγήτρια Verene Shepherd, μοιράστηκε τις σκέψεις της σε ραδιοφωνικές συνεντεύξεις, τονίζοντας ότι οι περισσότερες χώρες δεν είχαν χρησιμοποιήσει προηγουμένως τη λέξη “συγγνώμη” και σχολιάζοντας:

Ενθαρρύνω όλες τις πρώην αποικιοκρατικές δυνάμεις, στις οποίες η [Επιτροπή] Αποζημιώσεων της CARICOM έστειλε επιστολές, να εκδώσουν τις δικές τους συγγνώμες αντί για απαντήσεις που περιγράφουν τις κοινωνικές και φιλανθρωπικές δράσεις τους στην Καραϊβική, υπενθυμίζοντας μας την ακτιβιστική τους δράση για τη σύγχρονη δουλεία, υπενθυμίζοντας μας τις επιχορηγήσεις και τα δάνειά τους μετά την ανεξαρτησία και τις δηλώσεις βαθιάς λύπης, μετάνοιας και μεταμέλειας που δεν επαρκούν για να αναλάβουν πλήρως την ευθύνη για ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας και να ενεργήσουν σύμφωνα με το σχέδιο 10 σημείων της CARICOM για επανορθωτική δικαιοσύνη.

Ένας χρήστης του Twitter επεσήμανε ότι η συγγνώμη συνέπεσε με την ανακάλυψη πετρελαίου στα ανοικτά των ακτών του Σουρινάμ. Θα μπορούσε αυτό να είναι ένα κίνητρο;

> Βρέθηκε πετρέλαιο στο Σουρινάμ

Ολλανδία:

«Παιδιά, ξέρουμε ότι αργήσαμε 159 χρόνια, αλλά καλύτερα αργά παρά ποτέ

Θέλουμε να ζητήσουμε συγγνώμη για τη δουλεία» pic.twitter.com/zPFNc40bhi

Ένας Τζαμαϊκανός ραδιοτηλεοπτικός δημοσιογράφος είχε διαφορετική άποψη. Είναι ακόμα αναγκαίες οι αποζημιώσεις, ρώτησε, ή είναι καιρός οι κάτοικοι της Καραϊβικής να διεκδικήσουν τη δική τους ανεξαρτησία;

“Πανίσχυρη φυλή, μπορείς να πετύχεις ό,τι θέλεις” δεν είναι απλώς μια φράση που χρησιμοποιείται ευρέως και δεν θα έπρεπε ποτέ να είναι. Ναι, πιστεύω ότι πρέπει να υπάρξει μια συγγνώμη από ΟΛΟΥΣ τους υπεύθυνους για την υποδούλωση των ανθρώπων επί αιώνες. Αναρωτιέμαι επίσης πόσο θα ανακουφιστούμε και τι θα πετύχουμε μετά την καταβολή των αποζημιώσεων.
Μήπως πρέπει να μας ΔΩΣΟΥΝ κάτι εκείνοι που έχουν πάρει τόσα πολλά; Ή μπορούμε να αποδείξουμε ότι είμαστε σε θέση να αποδείξουμε το μεγαλείο μας ως λαός χωρίς αυτά; Πιστεύω ότι μπορούμε.

Καθώς οι κάτοικοι της Καραϊβικής σκέφτονται τις συνέπειες της ολλανδικής συγγνώμης, πολλοί αναρωτιούνται: τι θα γίνει μετά; Ένα πράγμα είναι σίγουρο: η συγγνώμη άνοιξε εκ νέου τη συζήτηση για τις αποζημιώσεις παγκοσμίως. Θα υπάρξουν περαιτέρω εξελίξεις το 2023;

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.