«Το νησί Φορμόζα και τα νησιά Πεσκαδόρες», σε απεικόνιση του Johannes Vingboons γύρω στο 1640. Η ονομασία «Φορμόζα» δόθηκε στην Ταϊβάν από Πορτογάλους εξερευνητές, που είδαν το νησί για πρώτη φορά τον 16ο αιώνα. Φωτογραφία: Κινεζική Βικιπαίδεια.

Ένας Γερμανός φίλος κάποτε με ρώτησε για το κυριαρχικό καθεστώς της Ταϊβάν και του είπα ότι η Ταϊβάν είναι χώρα, επειδή εκλέγουμε δικό μας πρόεδρο και νομοθέτες και έχουμε δικό μας νόμισμα και διαβατήριο.

Ο φίλος μου δέχτηκε αυτό που είπα, αλλά η σύζυγός του όχι. Είναι πολιτική επιστήμονας και με βάση αυτό που άκουσε για την Ταϊβάν, θεώρησε ότι η σχέση μεταξύ Κίνας και Ταϊβάν έφερε περισσότερες ομοιότητες με τη σχέση μεταξύ Ανατολικής και Δυτικής Γερμανίας. Με άλλα λόγια, καθώς οι Κινέζοι και οι Ταϊβανέζοι μπορούν να επικοινωνούν στα μανδαρίνικα κινέζικα και οι πολιτισμοί των δύο χωρών είναι τόσο παρόμοιοι, θα είχε νόημα η Κίνα και η Ταϊβάν να επιδιώκουν την επανένωση μετά τον τερματισμό του Ψυχρού Πολέμου.

Υποστήριξα ότι μια καλύτερη σύγκριση ήταν η σχέση μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και ΗΠΑ. Οι Βρετανοί και οι Αμερικανοί μοιράζονται μια παρόμοια γλώσσα και ένα ορισμένο ποσοστό Αμερικανών ήταν στην πραγματικότητα Βρετανοί πριν από τον πόλεμο ανεξαρτησίας τους. Οι Αμερικανοί, ωστόσο, διεκδίκησαν την ανεξαρτησία τους επειδή αυτοί – ή τουλάχιστον οι ιδρυτές τους – υιοθέτησαν μια διαφορετική πολιτική ιδεολογία. Η Ταϊβάν, επίσης, ενστερνίζεται ένα δημοκρατικό πολιτικό σύστημα, ενώ το πολιτικό πλαίσιο της Κίνας είναι εκείνο μιας σοσιαλιστικής δημοκρατίας, που διοικείται από το Κομουνιστικό Κόμμα της Κίνας (CPC). Η Κίνα είναι μια μεγάλη χώρα. Όπως πολλές χώρες στον κόσμο, η Ταϊβάν θέλει επίσης να κάνει φίλους με την Κίνα. Ωστόσο, πολλά από τα 23,4 εκατομμύρια Ταϊβενάζουε/ες προτιμούν να μην ενωθούν με την Κίνα, επειδή ενστερνιζόμαστε διαφορετικά πολιτικά συστήματα. Ό,τι συνέβη μεταξύ του Χονγκ Κονγκ και της Κίνας αποδεικνύει ότι δεν λειτουργεί.

Η Κίνα, ή Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας (ΛΔΚ), ισχυρίζεται πάντα ότι η Ταϊβάν ήταν μέρος της Κίνας από την αρχή, αλλά δεν είναι αλήθεια, αν ελέγξουμε τα ιστορικά αρχεία. Η Ταϊβάν έγινε μέρος της Κίνας κατά την περίοδο της δυναστείας Τσινγκ το 1683 και η κυβέρνηση Τσινγκ δεν κυβέρνησε την Ταϊβάν εκτός από τη συλλογή βαρέων φόρων από τους Ταϊβανέζους και τη χρήση στρατιωτικών δυνάμεων για την καταστολή των «ανταρτών». Μόλις 204 χρόνια αργότερα, το 1887, η Ταϊβάν έγινε επαρχία.

Στην πραγματικότητα, αν η Ταϊβάν δεν δεχόταν επίθεση από τους Γάλλους κατά τη διάρκεια του Σινο-Γαλλικού Πολέμου (1883-1885), η κυβέρνηση Τσινγκ δεν θα μπορούσε ποτέ να δώσει στην Ταϊβάν επαρχιακό καθεστώς. Όμως ο Σινο-Γαλλικός Πόλεμος αποκάλυψε την ευθραυστότητα της κυβέρνησης Τσινγκ, καθώς και τη στρατηγική θέση της Ταϊβάν ως προπύργιο στον Δυτικό Ειρηνικό και πάλι σε άλλες ασιατικές χώρες με ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις. Οκτώ χρόνια αργότερα, το 1895, μετά τον πρώτο Σινο-Ιαπωνικό πόλεμο, η κυβέρνηση Τσινγκ αναγκάστηκε να παραχωρήσει την Ταϊβάν στην Ιαπωνία.

Στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η Δημοκρατία της Κίνας (ΔτΚ) ανέλαβε τον έλεγχο της Ταϊβάν μετά την παράδοση της Ιαπωνίας. Η Ταϊβάν ήταν αποικία της Ιαπωνίας κατά το κίνημα των Κομίνκα ή την ιαπωνοποίηση των υπηκόων της Αυτοκρατορίας της Ιαπωνίας. Δεδομένου ότι η Ιαπωνία ήταν εχθρός της Κίνας κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η κυβέρνηση της ΔτΚ δυσκολεύτηκε να θεωρήσει τους Ταϊβανέζους συμπατριώτες τους. Οι Ταϊβανέζοι δεν μιλούσαν καν μανδαρινικά εκείνη την εποχή.

Κατά τη διάρκεια του κινεζικού εμφυλίου πολέμου (1946-1950), το Κουομιντάνγκ (KMT), με επικεφαλής τον Chiang Kai-Shek, αποφάσισε να εδραιώσει την εξουσία της εξόριστης κυβέρνησής του στην Ταϊβάν, αφού ηττήθηκε από τον Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό του ΚΚΚ στην Κίνα το 1949. Κατά την περίοδο του Λευκού Τρόμου και μετά, το δημοκρατικό κίνημα της Ταϊβάν πέρασε δεκαετίες οικοδομώντας μια ελεύθερη και δημοκρατική κοινωνία. Τελικά πέτυχαν, και στην αναζήτησή τους για μια νέα κοινωνία, σφυρηλάτησαν μια νέα ταϊβανέζικη εθνική ταυτότητα αρκετά διαφορετική από της Κίνας.

Ιστορική εικόνα Τσου στην Ταϊβάν να παίζουν μουσικά όργανα. Φωτογραφία: taipics.com.

Πριν από το 1683, η Ταϊβάν κατοικούνταν από Αβορίγινες της Ταϊβάν, οι οποίοι είναι πολύ περήφανοι για τον ρόλο τους στην ιστορία της Πολυνησίας. Μελέτες γενετικής, στυλ κεραμικής, γλώσσες και ύπαρξη φυτών όπως η μουριά του Ειρηνικού υποδηλώνουν ότι οι Λαπίτα, οι πρόγονοι εκείνων που θα συνέχιζαν να κατοικούν στην Πολυνησία και τη Μικρονησία, πολύ πιθανόν να ζούσαν στην Ταϊβάν πριν ταξιδέψουν σε άλλα νησιά. Για τους Ταϊβανέζους, το ζήτημα της εύρεσης γενεαλογιών Αβορίγινων στην καταγωγή μας είναι κεντρικό στις συζητήσεις για την ανεξαρτησία της Ταϊβάν, επειδή υπάρχουν στοιχεία ότι πολύ λίγοι από τους Κινέζους Χαν, που μετακόμισαν στην Ταϊβάν κατά την περίοδο της δυναστείας Τσινγκ, ήταν γυναίκες.

Υπό τη συζήτηση για τις γενεαλογίες βρίσκεται μια ιδέα για τις ιστορικές απόψεις και τον ρόλο τους στη διαμόρφωση της εθνικής ταυτότητας. Η ιστορία της Ταϊβάν αντιμετωπίζεται γενικά από δύο διαφορετικές οπτικές γωνίες: η μία έχει επίκεντρο την Κίνα και η άλλη την Ταϊβάν. Σύμφωνα με την εκδοχή με επίκεντρο την Κίνα, η Κίνα είχε την καλοσύνη να φέρει την Ταϊβάν πίσω στην οικογένεια μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στην εκδοχή με επίκεντρο την Ταϊβάν, τόσο η κινεζική όσο και η ιαπωνική αυτοκρατορία ήταν αποικιστές.

Μια εκδήλωση ενημέρωσης από Ταϊβανέζους και υποστηρικτές στην πλατεία Χάρβαρντ στη Βοστώνη, που εξήγησε την κατάσταση της Ταϊβάν στους ενδιαφερόμενους περαστικούς. Φωτογραφία Chia-Chun Chung. Αναδημοσίευση από την Global Voices με άδεια.

Ας επιστρέψουμε, ωστόσο, στο ερώτημα εάν η Ταϊβάν είναι μια χώρα, ένα αυτοδιοικούμενο νησί, ένα αποσχισμένο έδαφος της Κίνας ή μια επαρχία της Κίνας. Είναι μια δύσκολη ερώτηση για διπλωμάτες και δημοσιογράφους, και δεν είναι εύκολη ακόμη και για τους Ταϊβανέζους.

Πρώτον, είναι αλήθεια ότι η Ταϊβάν ήταν, για εκείνη τη σύντομη περίοδο οκτώ ετών πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, επαρχία της Κίνας. Ωστόσο, η Ταϊβάν δεν είναι επί του παρόντος επαρχία της Κίνας, καθώς η Κίνα δεν έχει κανέναν έλεγχο στην Ταϊβάν. Αυτή είναι η πολιτική πραγματικότητα. Για να διευκρινίσουμε περαιτέρω την κατάσταση, μπορούμε να αναφερθούμε στην ιστορία της Μογγολίας. Η Μογγολία ήταν κάποτε μέρος της Κίνας υπό τη δυναστεία Τσινγκ, επιδίωξε την ανεξαρτησία της το 1911 και έγινε ανεξάρτητη χώρα αργότερα (μια μεγάλη ιστορία). Κανείς δεν θα έλεγε ότι η Μογγολία είναι μέρος της Κίνας μόνο και μόνο επειδή ήταν μέρος της Κίνας πριν από περισσότερα από 100 χρόνια.

Ωστόσο, ορισμένοι εξακολουθούν να επιμένουν να αποκαλούν την Ταϊβάν επαρχία της Κίνας, επειδή το ισχυρίζεται η Κίνα. Πολλά πρακτορεία εξακολουθούν να χρησιμοποιούν τη διατύπωση «Ταϊβάν, επαρχία της Κίνας», είτε από άγνοια είτε επειδή έχουν στενές σχέσεις με την Κίνα. Για να αντιμετωπίσουν την άποψη που επικεντρώνεται στην Κίνα, ορισμένοι Ταϊβανέζοι αφιερώνουν πολύ χρόνο γράφοντας σε αυτές τις υπηρεσίες, προκειμένου να τους πείσουν απλώς να χρησιμοποιήσουν τον όρο «Ταϊβάν», χωρίς περαιτέρω πολιτική απόδοση.

Οι όροι «αυτοδιοικούμενο νησί» και «αποσχισθείσα περιοχή» χρησιμοποιούνται ευρύτερα σε ρεπορτάζ διεθνών ΜΜΕ, που αναφέρονται στο καθεστώς κυριαρχίας της Ταϊβάν. Το «αυτοδιοικούμενο νησί» έχει τουλάχιστον την αρετή του να είναι σχετικά ουδέτερο, αλλά είναι επίσης ανακριβές, καθώς το έδαφος της Ταϊβάν περιλαμβάνει πολλά νησιά. Η «αποσχισθείσα περιοχή» (ή «επαρχία αποστάτης») είναι μια διατύπωση του αγγλόφωνου κόσμου. Σύμφωνα με την κινεζοκεντρική ιστορική άποψη δεν είναι λανθασμένη, αλλά παραμερίζει την ταϊβανοκεντρική άποψη της ιστορίας. Στην Ταϊβάν, είναι πιθανό να προσβάλει την κοινότητα υπέρ της ανεξαρτησίας.

Το κυρίαρχο καθεστώς της Ταϊβάν είναι δύσκολο από πολλές απόψεις. Παρόλο που εμείς οι Ταϊβανέζοι διαθέτουμε σχεδόν κάθε χαρακτηριστικό ενός «έθνους», έχουμε πολύ λίγους διπλωματικούς συμμάχους. Η Ταϊβάν αναγνωρίζεται μόνο από 22 έθνη ως κυρίαρχο κράτος και οι διπλωματικοί σύμμαχοι της ΛΔΚ καλούνται σθεναρά να μην αναγνωρίσουν την Ταϊβάν ως κυρίαρχο κράτος ακόμη και σε μη διπλωματικές διεθνείς εκδηλώσεις όπως τα φεστιβάλ κινηματογράφου. Ως αποτέλεσμα, η Ταϊβάν δεν είναι μέλος των Ηνωμένων Εθνών ούτε καν του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) και αυτό είναι ένα σπάνιο άρθρο διεθνών κυρίαρχων ΜΜΕ, το οποίο αναφέρεται στην Ταϊβάν ως «χώρα».

Ευχαριστώ τους Sophie Hsu, Brian Hioe και Oiwan Lam για τις πολύτιμες συζητήσεις και σχόλια σχετικά με αυτό το άρθρο.