Σλαβομακεδονική έκδοση του βιβλίου “Ο Αδέσποτος και ο Αρουραίος” (Џукела и Пацоф) από τον Matej Bogdanovski. Φωτογραφία του Filip Stojanovski, CC BY 3.0.

Το κόμικ “Ο Αδέσποτος και ο Αρουραίος” (“Džukela i Pacof” στα σλαβομακεδονικά) δημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο του 2021. Ο συγγραφέας Matej Bogdanovski έδωσε την άδεια στο Global Voices να δημοσιεύσει αρκετές σελίδες μεταφρασμένες από τη σλαβομακεδονική στα αγγλικά.

Το σατιρικό κόμικ “Ο Αδέσποτος και ο Αρουραίος” σχολιάζει τη ζωή στα Σκόπια κατά τη δεκαετία του 2010. Αποτελείται από 40 σύντομες ιστορίες, μία σελίδα η καθεμία, παρουσιάζοντας ανέκδοτα από τη ζωή και τις στιγμές δύο φίλων, του Αδέσποτου και του Αρουραίου, καθώς και άλλων ανθρωπομορφικών ζώων (Κοράκι, Νυχτερίδα, Ψιψίνα, Κανίς, Βάτραχος).

Χαρακτηρίζεται ως “underground” υφολογικά αλλά και κυριολεκτικά, καθώς λαμβάνει χώρα στους αστικούς δρόμους και κάτω από αυτούς στους υπονόμους.

Οι κύριοι χαρακτήρες, ο Αδέσποτος και ο Αρουραίος, ζουν στα περιθώρια της κοινωνίας, με το ζόρι τα βγάζουν πέρα, λες και αυτά τα δύο είδη ζώων που ζουν σε πόλεις προσαρμόζονται σε όλη τη σκληρότητα του αστικού περιβάλλοντος. Ταυτόχρονα, τους προστατεύει η πόλη από κινδύνους, που θα συναντούσαν στη φύση.

Σε μια συνομιλία που δημοσιεύτηκε από το διαδικτυακό περιοδικό Okno.mk, η αρθρογράφος Rumena Bužarovska ρώτησε τον Bogdanovski αν υπάρχει κάποια αισιοδοξία στους χαρακτήρες του κόμικ, που τους περιέγραψε ως “χαριτωμένους χαμένους, ήρωες και κακούς ταυτόχρονα”. Εκείνος απάντησε:

Тие дури не се ни негативци. Некој тип на антихерои можеби, но тие немаат лоши намери, што обично ги карактеризира негативците. Тие се апатични, а опортунисти, мрзливи се и пасивни. Не им е сеедно кога им се засегнати интересите, но нивните реакции се пасивно агресивни. Сепак, понекогаш нивните интереси се во спротивност со вообичаените норми, како на пример за нив е лошо кога контејнерите се празнат на време бидејќи така остануваат без храна. Или пак Пацоф протестира против зголемување на плати бидејќи тој е невработен, и претпоставува дека со зголемување на платите ќе поскапат и цените, па така тој ќе биде уште позагрозен.

Οι δυο τους δεν είναι καν κακοποιοί. Μπορεί να θεωρηθούν ως αντιήρωες, αλλά δεν έχουν κακές προθέσεις, πράγμα που θα τους έκανε κακούς. Είναι απαθείς και καιροσκόποι· ταυτόχρονα, τεμπέληδες και παθητικοί. Ενώ δεν τους φαίνονται όλα ίδια, όταν απειλούνται τα συμφέροντά τους, οι αντιδράσεις τους είναι παθητικά επιθετικές. Για παράδειγμα, σε μια ιστορία παραπονούνται για την αποτελεσματικότητα της δημόσιας υπηρεσίας αποκομιδής απορριμμάτων, που άδειαζε τους σκουπιδοτενεκέδες, επειδή αυτό τους στερεί το φαγητό τους. Ή όταν ο Αρουραίος ξεκινά διαμαρτυρία κατά της αύξησης των μισθών, επειδή πιστεύει ότι, ως άνεργος, θα υπέφερε από την επακόλουθη αύξηση των τιμών.

Ο Αδέσποτος και ο Αρουραίος, επεισόδιο 2, από τον Matej Bogdanovski. Χρησιμοποιείται με άδεια.

Ενώ ο συγγραφέας δεν φανταζόταν το κόμικ ως υπερβολικά πολιτικό, εξακολουθεί να αναφέρεται σε μερικούς γενικούς όρους, που σχετίζονται με την πολιτική και επηρεάζουν την καθημερινή ζωή. Για παράδειγμα, η τέταρτη ιστορία ασχολείται με τη διαδεδομένη πρακτική μεταξύ των λαϊκίστικων πολιτικών κομμάτων στα Βαλκάνια για την ενίσχυση του αριθμού των παρευρισκόμενων στις δημόσιες εκδηλώσεις τους με άτομα, που εξαναγκάζονται και δωροδοκούνται με τρόφιμα, όπως σάντουιτς και παγωτό.

Ο Αδέσποτος και ο Αρουραίος, επεισόδιο 4, από τον Matej Bogdanovski. Χρησιμοποιείται με άδεια.

Ένας από τους χαρακτήρες είναι ο διεφθαρμένος τοπικός πολιτικός, το Κοράκι, ο οποίος χρησιμοποιεί λέξεις όπως “Η Πράσινη Βίβλος”, που έγινε δημοφιλής ανάμεσα στους πολιτικούς, που πιστεύουν ότι οι εθνικιστικές αφηγήσεις έχουν γίνει αναποτελεσματικές ή αναλώθηκαν, ενώ προσπαθούν να φαίνονται φανταχτερές, κοσμικές και σύγχρονες.

Ο Αδέσποτος και ο Αρουραίος, επεισόδιο 7, από τον Matej Bogdanovski. Χρησιμοποιείται με άδεια.

Ο Bogdanovski εξήγησε ότι, για να μεταδώσει διάφορες μορφές αντιφατικών αισθημάτων, που εκφράζουν τους Σκοπιανούς για την πόλη τους, κατά καιρούς χρησιμοποίησε τη μειωτική λέξη “Skopjence”, που μπορεί να μεταφραστεί ως “τα μικρά μας Σκόπια”.

Скопје. Град растргнат помеѓу желбата да биде метропола и мирниот маалски живот. Град упропастен од несовесни политики и сељaчкото изживување на неизживеаната урбана мафија. Град уморен од промени, во кој неколку генерации имаат свое Старо Скопје. Град кој бучно се менува, а тивко се бунтува. Град кој ја изгуби својата автентичност сакајќи да изгледа како некои други градови. Град чии граѓани сета своја пасивност и мааните на градот ја искажуваат низ еден збор – Скопјенце.

Σκόπια. Μια πόλη αγκάθι ανάμεσα στην επιθυμία να είναι μια μητρόπολη και στην ήσυχη ζωή σε μικρές γειτονιές. Μια πόλη που καταστρέφεται από ανεύθυνες πολιτικές και οχλαγωγία από την αστική/κατασκευαστική μαφία, διοικείται από κακοποιούς, που προσπαθούν να αντισταθμίσουν την έλλειψη των εποικοδομητικών εμπειριών τους. Μια πόλη κουρασμένη από αλλαγές, στις οποίες πολλές γενιές έχουν τα δικά τους παλαιά Σκόπια. Μια πόλη που αλλάζει δυνατά, αλλά οι επαναστάτες ήσυχα. Μια πόλη που έχασε την αυθεντικότητά της προσπαθώντας να μοιάζει με άλλες πόλεις. Μια πόλη της οποίας οι πολίτες εκφράζουν όλη τους την παθητικότητα και τις αποτυχίες της πόλης μέσω μιας λέξης: “Skopjence”.

Ο Αδέσποτος και ο Αρουραίος, επεισόδιο 27, από τον Matej Bogdanovski. Χρησιμοποιείται με άδεια.

Ο Bogdanovski δεν θεωρεί τον εαυτό του ως κοινωνικά απορροφημένο καλλιτέχνη. Απλώς τον θεωρεί οπτικό καλλιτέχνη και, πάνω απ’ όλα, ζωγράφο. Συνεχίζοντας την παράδοση άλλων ζωγράφων από το παρελθόν, ενώ είχε επίσης σχολιάσει ότι η κοινωνία αντιδρά στις εξελίξεις μέσω του έργου του εκφράζοντας τη θέση του ή τη δυσαρέσκειά του.

Ο Αδέσποτος και ο Αρουραίος, επεισόδιο 33, από τον Matej Bogdanovski. Χρησιμοποιείται με άδεια.

Ο Matej Bogdanovski γεννήθηκε το 1979 στα Σκόπια και αποφοίτησε και ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές σπουδές του στη Σχολή Καλών Τεχνών στα Σκόπια. Παράλληλα με την κύρια εργασία του ως ζωγράφος, είναι επίσης συγγραφέας κόμικς και βιβλίων, συμπεριλαμβανομένων συλλογών εικονογραφημένων διηγημάτων και βιβλιαρίων ζωγραφικής, καθώς και βιβλίων memes που σχετίζονται με το σκοπιανό έργο του 2014 με τίτλο “Skopje rados ti ke bidesh” (Ευτυχία των Σκοπίων θα υπάρξεις).

Τα άλλα κόμικς του περιλαμβάνουν το “KŠŠC” (2010), μια ιστορία σχετικά με τη νυχτερινή ζωή των Σκοπίων και την υποκουλτούρα ροκ εν ρολ· “Patentalia and Tentelina” (Τέλειο Δέκα) (2016), μια παρωδία φαντασίας ανάμιξης λαϊκών μύθων και παραμυθιών με σύγχρονα θέματα, όπως τα πνευματικά δικαιώματα, η πειρατεία και η εικόνα του σώματος στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης· “Δρόμος” (2020), μία προσαρμογή του ομώνυμου μυθιστορήματος του Slavko Janevski· και τα εκπαιδευτικά κόμικς για παιδιά “Το υδραγωγείο Σκοπίων” (2021).

Περισσότερα, διαθέσιμα για το κοινό, έργα του Matej Bogdanovski στο προφίλ του στο Facebook.