Ο ανείπωτος ρατσισμός πίσω από τις διαμαρτυρίες του Περού

Φωτογραφία Juan Zapata/Connectas

Αυτό είναι απόσπασμα ενός άρθρου της Elizabeth Salazar Vega για την Connectas και αναδημοσιεύτηκε στο Global Voices στο πλαίσιο συμφωνίας συνεργασίας μέσων ενημέρωσης

Πρέπει να ήμουν μόλις έξι χρονών, όταν η μητέρα μου έκρυψε την ταυτότητά της για να με προστατεύσει. “Αν σε ρωτήσουν από πού είναι οι γονείς σου, πες τους ότι η μαμά σου είναι από την Ίκα και ο μπαμπάς σου από την Αρεκίπα”, είπε μια μέρα που μου χτένιζε τα μαλλιά. Αφού τα πιάσαμε κότσο με μια κορδέλα, ξεκινήσαμε για το σχολείο στο Μιραφλόρες. Είναι μια από τις πιο εύπορες συνοικίες της Λίμα, όπου πέρασα τα πρώτα σχολικά μου χρόνια.

Ωστόσο, λίγο αργότερα συνειδητοποίησα ότι η γενέτειρά της, το Αγιακούτσο, στην περιοχή των νότιων Άνδεων του Περού, ήταν μια εντελώς απαγορευμένη λέξη στην πρωτεύουσα. Όσα άτομα μετανάστευσαν από αυτή την πόλη, αντιμετωπίζονταν με καχυποψία και χαρακτηρίζονταν ως τρομοκράτες, μόνο και μόνο επειδή γεννήθηκαν εκεί. Το δημωνύμιο για το Πούνο (Puneño), που είναι η συνοριακή περιοχή με τη Βολιβία, όπου γεννήθηκε ο πατέρας μου, χρησιμοποιείται επίσης ως προσβολή στις μεγάλες ταξικές πόλεις.

Τίποτα δεν έχει αλλάξει στο Περού. Τα τελευταία χρόνια, το λεγόμενο terruqueo έχει εξαπλωθεί σε όλη τη χώρα. Αυτός ο όρος περιγράφει μια πρακτική, που δυσφημεί τα άτομα που διαδηλώνουν κατηγορώντας τα ως τρομοκράτες. Στόχος του είναι να μειώσει τελικά τη φωνή και την αξιοπιστία τους. Ως εκ τούτου, ούτε η φυσική προέλευση και οι διακρίσεις στο χρώμα του δέρματος ούτε το terruqueo θα εξαφανιστούν αμέσως με την αλλαγή γενιάς. Το Beca 18 είναι ένα κρατικό πρόγραμμα για ταλαντούχους αλλά μειονεκτούντες νέους. Ωστόσο, τα ακαδημαϊκά τους προσόντα δεν υπολογίζονται, όταν κρίνονται για την εμφάνιση και τον τρόπο ομιλίας τους. Η φοίτηση των αυτόχθονων φοιτητ(ρι)ών στα κορυφαία ιδιωτικά πανεπιστήμια της Λίμα είναι τόσο ενοχλητική που, από την εισαγωγή του Beca 18, οι φοιτητικές υπηρεσίες ευημερίας έπρεπε να εισαγάγουν προγράμματα υποστήριξης ένταξης για όσα άτομα προέρχονται από άλλες περιοχές.

Τους τελευταίους δύο μήνες, αυτή η χώρα, η οποία επιδεικνύει την ποικιλομορφία της για τον τουρισμό αλλά δεν την αναγνωρίζει, όχι μόνο αντιμετωπίζει διαμαρτυρίες από κατοίκους των Άνδεων στις δικές τους τοποθεσίες, αλλά και σε καραβάνια, που κατευθύνονται προς τη Λίμα. Άνδρες και γυναίκες ομιλούντες κέτσουα, συμπεριλαμβανομένων ατόμων με παραδοσιακές φούστες, πόντσο, καπέλα και χαρακτηριστικές επαρχιακές σημαίες, έχουν πρωτοστατήσει σε διαδηλώσεις, που ζητούν την παραίτηση της προέδρου Ντίνα Μπολουάρτε και τη διάλυση του Κογκρέσου. Ωστόσο, όπως και στις τάξεις των πανεπιστημίων, η συγκεντρωτική εξουσία στην πρωτεύουσα δεν τους αντιμετωπίζει ως ίσους.

Περιφερειακές αντιπροσωπείες και κάτοικοι της περιοχής της Βόρειας Λίμα πραγματοποίησαν πορεία για περισσότερες από τέσσερις ώρες στον αυτοκινητόδρομο Panamericana, σε μια από τις μεγαλύτερες αντικυβερνητικές διαδηλώσεις. Φωτογραφία Juan Zapata/Connectas

Τον Δεκέμβριο του 2022, ο πρώην πρόεδρος Πέδρο Καστίγιοπου πολλοί ένιωθαν ότι εκπροσωπούσε τους αυτόχθονες και αγροτικούς πληθυσμούς του Περού, προσπάθησε να διαλύσει το Κογκρέσο, αφού το νομοθετικό σώμα μπλόκαρε αρκετές από τις πολιτικές του. Αυτό οδήγησε τελικά στην πολιτική του δίωξη. Η αντιπρόεδρός του, Ντίνα Μπολουάρτεανέλαβε την εξουσία στη συνέχεια μέσω συνταγματικής διαδοχής, αλλά επικρίθηκε ευρέως για τον χειρισμό της στις αντικυβερνητικές διαδηλώσειςΠενήντα οκτώ άνθρωποι σκοτώθηκαν και περισσότεροι από 1.200 τραυματίστηκαν σε συγκρούσεις με κρατικές δυνάμεις.

Αυτοί οι διαδηλωτές και διαδηλώτριες, που κατά κύριο λόγο προέρχονται από τις περιοχές των Άνδεων και είναι οικονομικά αποκλεισμένοι, έρχονται αντιμέτωποι με έναν μεροληπτικό αστικό τομέα, που τους αντιμετωπίζει με στιγματιστικό και καταπιεστικό τρόπο. Σε μια χώρα με περίπου 50 κοινότητες ιθαγενών, ο ταξισμός και ο ρατσισμός έχουν καθορίσει ποια άτομα μπορούν να ψηφίσουν και ποια αξίζει να ζουν.

Η φυλετική προκατάληψη επεκτείνεται επίσης σε άλλα κοινωνικοοικονομικά και γεωγραφικά στρώματα και δεν είναι αποκλειστική σε εκείνα, που έχουν κυρίως ευρωπαϊκή καταγωγή. Οι μεστίζο*, τσόλο** και Αντίνο***, που θέλουν να αποστασιοποιηθούν από τις ρίζες τους για να αποφύγουν να συμπεριληφθούν σε περιθωριοποιημένες ομάδες, νιώθουν επίσης πίεση. Η αντίστασή τους έχει γίνει τόσο διαδεδομένη που ακόμη και η Boluarte, η οποία γεννήθηκε στη νότια περιοχή του Απουριμάκ, προσπάθησε να αποκτήσει μια αίσθηση συντροφικότητας. Κατά τη διάρκεια της ομιλίας της στο Κούσκο, τόνισε τη διαφορά μεταξύ της φυσικής της εμφάνισης και εκείνης των διαδηλωτών: “Εδώ, δεν είμαστε ούτε Ευρωπαίοι ούτε γαλαζοαίματοι ούτε διαφέρω από εσάς λόγω των ανοιχτόχρωμων ματιών μου”.

Τον περασμένο αιώνα, το Περού άρχισε να αγνοεί τη φυλή ενός ατόμου με φαινοτυπικούς όρους, αντ’ αυτού διακρίνοντάς το βάσει πολιτιστικού επιπέδου και ταξικής του ιεραρχίας. Ωστόσο, αντί να επιτύχει μεγαλύτερη ισότητα, αυτό το κίνημα δημιούργησε τελικά μια κατάσταση, όπου όσα άτομα ανεβαίνουν στην κοινωνική κλίμακα, ανεξάρτητα από την εθνική καταγωγή τους, αρχίζουν να κοιτάζουν αφ’ υψηλού τα κατώτερά τους. Η ανθρωπολόγος Marisol de la Cadena το αποκαλεί “σιωπηλό ρατσισμό”.

“Η νέα γενιά των διανοουμένων υποστήριξε μια ασαφή έννοια της φυλής. Μια αντίληψη που απέρριπτε ρητά τις οριστικές βιολογικές διαφορές, αλλά αποδεχόταν τις “διανοητικές” και “ηθικές” διαφορές, που συναντώνται σε ομάδες ατόμων ως φυλετικές ιεραρχίες. Τα πρότυπα για τη μέτρηση αυτών των διαφορών ήταν πράγματι αυθαίρετα και καθιερώθηκαν από την ελίτ”, σημείωσε η συγγραφέας σε ένα από τα κείμενά της.

Φωτογραφία: Juan Zapata/Connectas

Αντίδραση του πολιτικού κατεστημένου

Τον Δεκέμβριο, ο πρώην πρόεδρος του Συμβουλίου Υπουργών, Pedro Angulo, δήλωσε στην εθνική τηλεόραση ότι η δολοφονία διαδηλωτών στις νότιες περιοχές οφείλεται εν μέρει στο ότι μιλούσαν άλλη γλώσσα. “[Οι διαδηλωτές] φέρουν άτομα με επιρροή, που δεν μιλούν ισπανικά. Επομένως, όταν η αστυνομία τους λέει κάτι, δεν καταλαβαίνουν και συνεχίζουν να προχωρούν, όταν τους προκαλούν. Αυτό καταλήγει σε αυτές τις τραγωδίες”, είπε. Κανένας δημοσιογράφος δεν αντέδρασε στη δικαιολόγησή του για αυτή τη βία.

Δύο μέρες αργότερα,  ζητήθηκε η γνώμη του Angulo για αυτό το θέμα για άλλη μια φορά. Ωστόσο, αντί να ρυθμίσει την κατάσταση, πρόσθεσε ένα άλλο επιχείρημα στη λογική του: terruqueo. “Μίλησα με κάποιους αστυνομικούς από το Ανταχουάιλας και μας είπαν ότι ήθελαν να μιλήσουν με αυτά τα άτομα, τα οποία προφανώς δεν καταλάβαιναν ισπανικά. Αυτή δεν είναι μια σύγχρονη τακτική. Είναι μια τακτική, που χρησιμοποίησε ο Sendero Luminoso”, πρόσθεσε.

Το να μην μιλάς ισπανικά τώρα είναι τρομοκρατική τακτική; Οι Περουβιανοί και Περουβιανές που μιλούν κέτσουα δεν έχουν το δικαίωμα να διαδηλώνουν και να παρελαύνουν; Φαίνεται ότι οι κάτοικοι της Λίμα μπορούν να αγνοήσουν τη μητρική γλώσσα του Περού, την κέτσουα, αλλά οι κάτοικοι των Άνδεων, που τη χρησιμοποιούν καθημερινά, είναι υποχρεωμένοι να μιλούν ισπανικά. Διαφορετικά κινδυνεύουν να χάσουν τη ζωή τους. Αυτή η κοινωνική αναταραχή βοήθησε στην ανάδειξη των μεροληπτικών φυλετικών ζυμώσεων μέσα στο πολιτικό κατεστημένο. Ωστόσο, τα ΜΜΕ φαίνονται ανίκανα να αντιμετωπίσουν τέτοιες εκφράσεις.

Ο Marco Avilés, ο οποίος είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας που ειδικεύεται σε αυτόν τον τομέα, υποστηρίζει ότι “η μη ριζοσπαστικοποιημένη ελίτ του Περού εκπαιδεύτηκε σε κοινωνικοεκπαιδευτικές φούσκες σε σχολεία και πανεπιστήμια κύρους, τα οποία διδάσκουν μια ελλιπή εκδοχή της περουβιανής πραγματικότητας. Αυτά τα άτομα σπάνια καλούνται να αναγνωρίσουν και να περιορίσουν τον ρατσισμό. Αντίθετα, κατηγορούν όσα άτομα εκθέτουν αυτό το θέμα ότι είναι αγανακτισμένα και συνειδητοποιημένα”.

“Κάθε άτομο 30 ή 40 ετών σε δημόσια θέση, που λέει ότι δεν υπάρχει ρατσισμός, είναι απίστευτα αδαές. Ωστόσο, αυτή η άγνοια δεν πηγάζει από τη φτώχεια. Πηγάζει από την εξουσία και αυτός είναι ο τρόπος όσων έχουν την εξουσία”, σημειώνει ο Avilés.

Για να διαβάσετε περισσότερα, ανατρέξτε στο πλήρες άρθρο στην Connectas.

Μεστίζο: Άτομο στη Λατινική Αμερική με ανάμεικτη ευρωπαϊκή και ιθαγενή καταγωγή.
** Τσόλο: Άτομο στη Νότια Αμερική με ιθαγενή καταγωγή. Σε ορισμένα πλαίσια, αυτό μπορεί επίσης να θεωρηθεί προσβλητικό από ρατσιστικής άποψης. Ωστόσο, οι αυτόχθονες κοινότητες επανακτούν αυτή τη λέξη ως ένδειξη ταυτότητας και υπερηφάνειας.
*** Αντίνο: Άτομο από την περιοχή των Άνδεων της Νότιας Αμερικής, που είναι κυρίως αυτόχθονης καταγωγής.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.