Τα τελευταία 30 χρόνια, ο παγετώνας Ίμζα στο Κουμπού του Νεπάλ έχει εξελιχθεί σε λίμνη μήκους 2 χιλιομέτρων, καθώς λιώνουν ο μόνιμος παγετός και οι πάγοι. Φωτογραφία: Kiril Rusev μέσω Nepali Times. Χρησιμοποιείται με άδεια.

Αυτό το άρθρο της Sonia Awale δημοσιεύθηκε αρχικά στους Nepali Times και μια επεξεργασμένη έκδοση αναδημοσιεύεται στο Global Voices ως μέρος συμφωνίας κοινής χρήσης περιεχομένου.

Τα Ιμαλάια είναι η μεγαλύτερη αποθήκη νερού ως πάγου μετά τις πολικές περιοχές, γι’ αυτό και ονομάζονται Τρίτος Πόλος. Η ψηλότερη οροσειρά του κόσμου αναφέρεται και ως Υδάτινος Πύργος της Ασίας, αλλά η οροφή του κόσμου ξεμένει από νερό.

Τα ποτάμια του ουρανού φέρνουν υγρασία από τον ωκεανό και την κατακρημνίζουν ως βροχή ή χιόνι στα βουνά. Μεγάλο μέρος του διαρρέει στο έδαφος, με τα βουνά να λειτουργούν σαν γιγάντια σφουγγάρια. Το υπόλοιπο αποθηκεύεται ως πάγος και λιώνει αργά το καλοκαίρι, όταν οι παγετώνες κατεβάζουν τον πάγο.

Αλλά η κλιματική αλλαγή θερμαίνει τα Ιμαλάια πιο γρήγορα από τον παγκόσμιο μέσο όρο διαταράσσοντας αυτόν τον κύκλο του νερού. Η βροχή γίνεται πιο ασταθής, είτε έρχεται με χείμαρρους είτε καθόλου, τα υπόγεια ύδατα εξαντλούνται και οι παγετώνες έχουν συρρικνωθεί.

Οι ποταμοί, που πηγάζουν από τα Ιμαλάια και το Οροπέδιο του Θιβέτ, συντηρούν τους κατοίκους των βουνών καθώς και ένα δισεκατομμύριο Ασιάτες και Ασιάτισσες κατάντη, οι οποίοι θα έχουν λιγότερο νερό κατά την ξηρή περίοδο τις επόμενες δεκαετίες.

Εάν δεν μειωθούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, οι επιστήμονες προβλέπουν ότι τα δύο τρίτα των παγετώνων των Ιμαλαΐων θα εξαφανιστούν κατά τη διάρκεια αυτού του αιώνα. Ήδη, υπάρχει ένα ποτάμι, που διασχίζει την Κατασκήνωση Βάσης του Έβερεστ και οι κολπίσκοι στον Καταρράκτη Κουμπού μπορεί να τον μετατρέψουν σε καταρράκτη στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον.

Ο Khim Lal Gautam, ο οποίος ήταν μέλος της ομάδας που μέτρησε το ύψος του Έβερεστ με μεγαλύτερη ακρίβεια το 2020, έχει ανέβει δύο φορές στο ψηλότερο βουνό του κόσμου και έχει παρατηρήσει τις αλλαγές.

“Ο λιθώνας και ο μόνιμος παγετός εδώ στην κατασκήνωση βάσης του Έβερεστ λιώνουν επικίνδυνα. Ο παγετώνας καταρρέει, κάθε φορά που έρχομαι εδώ, υπάρχει όλο και λιγότερος πάγος”, λέει ο Gautam.

Και προσθέτει: “Η επιταχυνόμενη τήξη σημαίνει ότι αυτό το μεγάλο ποτάμι τρέχει τώρα μέσα από τον καταυλισμό. Η μέση θερμοκρασία εδώ έχει αυξηθεί τα τελευταία έξι χρόνια”.

Η νότια όψη του όρους Σαϊπάλ (7.031 μ.) τον Οκτώβριο του 2008, του 2018 και τον Οκτώβριο του 2020. Φωτογραφίες: Wanda Vivequin και Basanta Pratap Singh μέσω Nepali Times. Χρησιμοποιείται με άδεια.

Στα Ιμαλάια, εμβληματικές παγωμένες κορυφές όπως το όρος Machapuchare έχουν μετατραπεί σε γυμνό βράχο κατά τη διάρκεια ορισμένων εποχών. Από τον Οκτώβριο του 2008 έως τον Οκτώβριο του 2020, το όρος Σαϊπάλ, στα 7.031 μέτρα στο δυτικό Νεπάλ, έχασε το μεγαλύτερο μέρος του πάγου του, σοκάροντας ορειβάτες, επιστήμονες και ντόπιους.

Το 2006, το σεράκ κάτω από την κορυφή του Άμα Ντάμπλαμ, που έδωσε το όνομά του στο βουνό, έσπασε, σκοτώνοντας έξι ορειβάτες. “”Άμα Ντάμπλαμ” σημαίνει το κολιέ της μητέρας και ένα κομμάτι αυτού του μεγάλου τεμαχίου πάγου κατέρρευσε και έσπασε”, λέει ο περιβαλλοντολόγος και επιχειρηματίας Dawa Steven Sherpa. “Δεν χάνουμε απλώς τα βουνά μας, αλλά ένα μεγάλο μέρος της ταυτότητάς μας και του τι σημαίνουν για εμάς”.

Ερευνητές έχουν κάνει παρόμοιες παρατηρήσεις στο Καρακόραμ στο Πακιστάν, στο Οροπέδιο του Θιβέτ, στο Μπουτάν και στην Ινδία, όπου ο μόνιμος παγετός λιώνει και οι παγετώνες υποχωρούν.

“Στο παρελθόν, οι παγετώνες στο Καρακόραμ ήταν πιο σταθεροί από ό,τι αλλού στα Ιμαλάια… αλλά τώρα ακόμη και αυτοί οι παγετώνες έχουν αρχίσει να λιώνουν”, λέει ο Πακιστανός ειδικός τηλεπισκόπησης Sher Muhammad, ο οποίος εργάζεται στο Διεθνές Κέντρο Ολοκληρωμένης Ορεινής Ανάπτυξης με έδρα το Κατμαντού (ICIMOD).

Η επιταχυνόμενη τήξη σημαίνει επίσης ότι ο αριθμός των παγετώνων λιμνών αυξάνεται. Ο μεγαλύτερος παγετώνας Νγκοζούμπα του Νεπάλ, κάτω από το όρος Τσο Όγιου, μοιάζει τώρα με ελβετικό τυρί, γεμάτο λιμνούλες και συντρίμμια. Ο παγετώνας Ίμζα έχει μετατραπεί σε παγετώδη λίμνη μέσα σε μόλις 30 χρόνια.

“Η Ίμζα δεν ήταν λίμνη πριν, ήταν ένας συμπαγής παγετώνας”, προσθέτει ο Dawa Sherpa. “Ο πατέρας μου κατασκήνωσε στον παγετώνα πριν από 60 χρόνια με μια ιαπωνική αποστολή. Σήμερα χρειαζόμαστε λαστιχένια βάρκα για να είμαστε εκεί που ήταν τότε”.

Λίμνη Ίμζα Τσο στο Κουμζούνγκ, Νεπάλ. Εικόνα του Joachim Götz. Άδεια CC BY-NC-ND 2.0 .

Υπάρχουν 3.252 λίμνες παγετώνων στο Νεπάλ και συρρικνώνονται τρεις φορές πιο γρήγορα από ό,τι το 1998. Πολλές από αυτές γεμίζουν με λιωμένο νερό και κινδυνεύουν να εκραγούν. Οι πλημμύρες με έκρηξη παγετώνων λιμνών (GLOF) αποτελούν απειλή όχι μόνο για τους ανθρώπινους οικισμούς αλλά και για έργα υποδομής, πολλά από τα οποία είναι υδροηλεκτρικοί σταθμοί, που κατασκευάζονται κατά μήκος ποταμών κατάντη.

Η μαζική ροή συντριμμιών στον ποταμό Μελαμτσί τον Ιούνιο του 2021, που σκότωσε τουλάχιστον 30 ανθρώπους, βύθισε οικισμούς και σχεδόν κατέστρεψε το μεγαλύτερο έργο υποδομής του Νεπάλ για την παροχή νερού στο Κατμαντού, προκλήθηκε από μια ισχυρή νεροποντή, που κατέρρευσε τα ιζήματα των παγετώνων από τον μόνιμο παγετό.

Ενώ τα βουνά που λιώνουν είναι πιο ορατά, πολλοί περισσότεροι άνθρωποι επηρεάζονται στα Ιμαλάια από τις πηγές που στεγνώνουν και τη μειωμένη ροή των ποταμών. Οι άνθρωποι εγκαταλείπουν χωριά και κτήματα λόγω της παρατεταμένης ξηρασίας και των ξηρών πηγών.

Οι γυναίκες που μένουν πίσω πρέπει να επωμιστούν το βάρος των οικιακών δουλειών, συμπεριλαμβανομένης της μεταφοράς νερού από πιο μακριά, παρόλο που υπάρχει λιγότερο νερό για την άρδευση των αγροκτημάτων. Σε μέρη του Νεπάλ, αυτό οδήγησε σε αύξηση των παιδικών γάμων και του ποσοστού εγκατάλειψης του σχολείου για τα κορίτσια, υπονομεύοντας τα προηγούμενα κέρδη της χώρας.

Το θέμα της φετινής Διεθνούς Ημέρας Βουνού στις 11 Δεκεμβρίου είναι “Οι γυναίκες μετακινούν βουνά”. Η κλιματική αλλαγή στα βουνά δεν είναι απλώς μια κρίση, αλλά και μια ευκαιρία να ενδυναμωθούν οι γυναίκες και οι τοπικές κοινωνίες. Από τη συλλογή βρόχινου νερού, την αναζωογόνηση λιμνών και την στάγδην άρδευση μέχρι τη φύτευση ζαχαροκάλαμου και χόρτου Napier στις όχθες ποταμών για τη μείωση των κινδύνων πλημμύρας, υπάρχουν πολλά επιτυχημένα παραδείγματα τοπικής προσαρμογής στο Νεπάλ. Όμως, όπως και η ατμοσφαιρική ρύπανση, η αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στα Ιμαλάια χρειάζεται μια διασυνοριακή και περιφερειακή συνεργασία. Στην πραγματικότητα, η επιδείνωση της περιφερειακής ατμοσφαιρικής ρύπανσης οδηγεί σε επιτάχυνση της τήξης. Τα σωματίδια μαύρου άνθρακα και αιθάλης από τις εκπομπές οχημάτων, τις βιομηχανίες και τις πυρκαγιές φτάνουν σε μεγαλύτερα υψόμετρα και αυξάνουν τον ρυθμό τήξης των παγετώνων, που ήδη ξεπαγώνουν λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Φωτογραφία: Gudmundur Pall Ólafsson μέσω Nepali Times. Χρησιμοποιείται με άδεια.

Η Γενική Διευθύντρια του ICIMOD Pema Gyamtsho από το Μπουτάν δήλωσε: “Πρέπει να δώσουμε μεγαλύτερη έμφαση στην οικοδόμηση διασυνοριακής συνεργασίας. Αυτή ήταν πάντα η εντολή μας, αλλά νομίζω ότι, τώρα, πρέπει να προωθήσουμε γρήγορα αυτές τις πρωτοβουλίες”.

Τα Ιμαλάια έχουν περισσότερη βιοποικιλότητα από οποιοδήποτε άλλο μέρος στη γη λόγω του υψομέτρου και του εύρους υγρασίας τους. Οι ερευνητές λένε ότι αυτό τους κάνει ένα εξαιρετικό μέρος για την άνθηση των ειδών. Ωστόσο, η κλιματική αλλαγή επηρεάζει την ποικιλομορφία της φυτικής και ζωικής ζωής, που έχει εξελιχθεί στο ευαίσθητο ορεινό οικοσύστημα. Πολλά δεν έχουν μελετηθεί ποτέ και θα μπορούσαν να έχουν τεράστια φαρμακευτική και χρηστική αξία.

Η σύνοδος κορυφής για το κλίμα COP27, που ολοκληρώθηκε πρόσφατα στην Αίγυπτο, συμφώνησε σε έναν μηχανισμό για την αποζημίωση των φτωχότερων χωρών για τις απώλειες και τις ζημιές από την κλιματική αλλαγή, αλλά δεν πέτυχε τους απαιτούμενους στόχους απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές. Τώρα υπάρχει σοβαρή αμφιβολία εάν η παγκόσμια μέση θερμοκρασία μπορεί να περιοριστεί στους 1,5 βαθμούς Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα.

Τη δεύτερη εβδομάδα του Δεκεμβρίου, επιστήμονες και κυβερνήσεις συναντήθηκαν στο Μόντρεαλ για να βρουν τρόπους να αποτρέψουν αυτό που αποκαλούν την “έκτη εξαφάνιση“: τη μεγαλύτερη απώλεια βιοποικιλότητας στον πλανήτη από το χτύπημα του μετεωρίτη, που εξαφάνισε τους δεινόσαυρους πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια. Κάποια από αυτά οφείλονται στην κλιματική κρίση, αλλά οι ανθρώπινοι οικισμοί και η κατανάλωση καταστρέφουν επίσης τους βιότοπους. Όπως και στη COP27 στην Αίγυπτο, η Διάσκεψη του ΟΗΕ για τη βιοποικιλότητα (COP15) στο Μόντρεαλ θα θέσει επίσης στόχους για το παγκόσμιο πλαίσιο βιοποικιλότητας.

Ο γεωγράφος των Ιμαλαΐων Alton C. Byers, ο οποίος μελετά την επίδραση της κλιματικής αλλαγής στο οικοσύστημα της περιοχής Κανγκτσενζούνγκα προειδοποιεί: “Οι άνθρωποι πιστεύουν ότι τα βουνά είναι άτρωτα, ανίκητα. Δεν είναι, είναι μερικά από τα πιο εύθραυστα οικοσυστήματα στον κόσμο, γι’ αυτό πρέπει να τους δώσουμε ιδιαίτερη προσοχή και προστασία”.