Salima Mukansanga, διεθνής διαιτήτρια ποδοσφαίρου από τη Ρουάντα. Έγινε η πρώτη διαιτήτρια στο Κύπελλο Εθνών Αφρικής και μία από τις τρεις διαιτήτριες, που επιλέχθηκαν να διαιτητεύσουν στο Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου 2022, στιγμιότυπο προβολής βίντεο στο Youtube
Ένα πρόσφατο περιστατικό κακοποίησης σε βάρος διαιτήτριας φέρνει στο φως τις δυσκολίες, που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες σε αυτό το ανδροκρατούμενο επάγγελμα, παρά τις όποιες προόδους έχουν σημειωθεί τα τελευταία χρόνια.
Στις 21 Ιανουαρίου 2023, η Salima Mukansanga [1], μία από τις διαιτήτριες ποδοσφαίρου στην Αφρική, δέχτηκε αναιδή σωματική και λεκτική επίθεση κατά τη διάρκεια τοπικού αγώνα μεταξύ των ομάδων Kiyovu Sport και Gasogi United, που έλαβε χώρα στη Ρουάντα. Το ποδόσφαιρο είναι σημαντικό στην Ρουάντα, όπως άλλωστε και το πρωτάθλημα Ligue nationale Primus [2], όπου κι ανήκουν αυτές οι δύο ομάδες, επομένως έχει μεγάλη τοπική απήχηση.
Η Mukansanga είναι μία από τις πρωτεργάτριες διαιτήτριες, που ηγήθηκαν σε ανδρικά τουρνουά. Έγραψε ιστορία στο Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου το 2022, που διεξήχθη στο Κατάρ, όντας η πρώτη Αφρικανή διαιτήτρια στα χρονικά του αθλήματος.
Νωρίτερα, τον Ιανουάριο του ίδιου έτους, έγινε η πρώτη διαιτήτρια [3]σε ηπειρωτικό ανδρικό τουρνουά του Κυπέλλου Εθνών Αφρικής, που διεξήχθη στο Καμερούν. Ηγούμενη τοπικών και διεθνών αγώνων πρωταθλήματος, έχει στοχοποιηθεί από τοπικούς οπαδούς. Ενδεικτικό παράδειγμα αυτής της στοχοποίησης, αποτελεί ο αγώνας μεταξύ των ομάδων Kiyovu Sport και Gasogi United. Σύμφωνα με δημοσιεύματα των ΜΜΕ, μια ομάδα οπαδών της Kiyovu Sport αποκαλούσε [4] επανειλημμένως την Mukansanga “πόρνη”.
Σύμφωνα με τον επικεφαλής της Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας της Ρουάντα [2] (FERWAFA), Jules Karangwa, χρειάστηκε να παρέμβει το προσωπικό ασφαλείας για να τη σώσει από τη σωματική επίθεση των οπαδών μετά τον αγώνα. Η Ομοσπονδία εξέδωσε ανακοίνωση στον επίσημο λογαριασμό της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καταδικάζοντας αυτές τις ενέργειες :
1/3 FERWAFA condemns unsporting behaviors displayed by @SCKiyovuSports [5] fans during/after their game against Gasogi Utd at Bugesera Stadium on Matchday 16 of @PrimusLeague [6] on 20.01.2023 whereby some fans were spotted directing abuses to the referee of the said match.
— Rwanda FA (@FERWAFA) January 24, 2023 [7]
1/3 Η FERWAFA καταδικάζει την αντιαθλητική συμπεριφορά των οπαδών της @SCKiyovuSports [5] κατά τη διάρκεια και κατόπιν του αγώνα τους με την Gasogi Utd στο γήπεδο Bugesera για την 16η αγωνιστική του πρωταθλήματος @PrimusLeague [6] στις 20.01.2023, κατά τη διάρκεια του οποίου κάποιοι οπαδοί εντοπίστηκαν να βρίζουν την διαιτήτρια του εν λόγω αγώνα.
Αυτές οι ενέργειες σπιλώνουν τα επιτεύγματα των διαιτητών του αφρικανικού ποδοσφαίρου τα τελευταία χρόνια. Στο πρόσφατο παρελθόν, οι Αφρικανοί διαιτητές [8] – άνδρες και γυναίκες – ηγήθηκαν σε αγώνες υψηλότερου επιπέδου. Στο Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου τον Νοέμβριο του 2022, υπήρχαν έξι διαιτητές αφρικανικής καταγωγής [9]. Εξίσου, υπήρχαν έξι διαιτήτριες, μεταξύ των οποίων η Stephanie Frappart [10] από την Γαλλία, η Yamashita Yoshimi [11] από την Ιαπωνία, η Neuza Back [12] από την Βραζιλία, η Karen Diaz Medina [13] από το Μεξικό, η Kathryn Nesbitt [14] από τις ΗΠΑ και τέλος η Mukansanga, που συμπληρώνει την γυναικεία εξάδα.
Η Τουρκάλα διαιτήτρια γυναικείου ποδοσφαίρου Dicle Öz. Η φωτογραφία του CeeGee φέρεται υπό άδεια CC BY-SA 4.0.
Η περίπτωση της Mukansanga δεν είναι η μοναδική στο ποδόσφαιρο, ένα παιχνίδι του οποίου η κυριαρχία και η διαχείριση εξακολουθεί να πραγματοποιείται σε μεγάλο βαθμό από άνδρες. Στη Λατινική Αμερική, μια αντίστοιχη εμπειρία βίωσε και η Melany Bermejo [15], μια διαιτήτρια από το Μεξικό, η οποία δήλωσε ότι το 2016 δέχτηκε από οπαδούς ποδοσφαίρου πολλές μορφές παρενόχλησης, συμπεριλαμβανομένων σωματικών επιθέσεων, λεκτικών προσβολών και “καμακιού”. Μια βοηθός διαιτητή, η Lixy Enriquez, δήλωσε ότι οι διαιτήτρια πρέπει να καταβάλλουν διπλάσια προσπάθεια [15] από ό,τι οι άνδρες διαιτητές. Ενδεικτικό παράδειγμα το ότι έπρεπε να υπομείνει προσβολές από άλλες γυναίκες, που της έλεγαν να “επιστρέψει στην κουζίνα”.
Το 2016, η FIFA είχε καταχωρίσει συνολικά 720 διαιτήτριες – 324 βασικές διαιτήτριες και 396 βοηθοί – τόσο επόπτες γραμμών όσο και βοηθούς διαιτητών βίντεο (VAR). Η ανησυχία, που προκλήθηκε από το τουρνουά του Κατάρ αναφορικά με τα δικαιώματα ανδρών και γυναικών, αποτέλεσε κίνητρο, ώστε η FIFA [16] να επιτρέψει σε περισσότερες γυναίκες να ηγηθούν τουρνουά, που διοργανώνει η ομοσπονδία, συμπεριλαμβανομένων αυτών του Παγκοσμίου Κυπέλλου και των ηπειρωτικών πρωταθλημάτων όπως είναι το Κύπελλο Εθνών Αφρικής, το Κύπελλο Ασίας και η διοργάνωση Κόπα Λιμπερταδόρες [17].
H Σουδανή Munira Ramadan, μία πρωτοπόρος διαιτήτρια στην Αφρική
Ανατρέχοντας στα χρονικά του ποδοσφαίρου, η Munira Ramadan [18] από το Σουδάν πιθανώς να υπήρξε η πρώτη γυναίκα, που διαιτήτευσε ποδοσφαιρικό αγώνα, καθώς μεταξύ του 1975 και του 1980 διαιτήτευσε αγώνες στο σουδανικό πρωτάθλημα ποδοσφαίρου. Ωστόσο, το επίτευγμά της δεν αναγνωρίστηκε, καθώς δεν της απονεμήθηκε ποτέ σήμα [19] της FIFA.
Η Ramadan ήταν μια γυναίκα με πολλές πρωτιές, συμπεριλαμβανομένης της συμμετοχής της στα αθλήματα του στίβου, της δισκοβολίας και της κολύμβησης. Εντάχθηκε επίσης στην εθνική ομάδα μπάσκετ του Σουδάν, όπου και διαιτήτευσε. Χάραξε [20] τον δρόμο όχι μόνο για τις διαιτήτριες στην Αφρική, αλλά και σε όλο τον κόσμο. Το 2019 και πιο συγκεκριμένα τον Απρίλιο [19], μια τριάδα αμιγώς διαιτητριών από το Σουδάν έγραψε ιστορία, διευθύνοντας έναν προκριματικό για τους Ολυμπιακούς Αγώνες μεταξύ των ομάδων της Αλγερίας και του Τσαντ.
Οι πρώτες 100% διαιτήτριες στο Κύπελλο Εθνών Αφρικής
Το 2022, η CAF (Αφρική Συνομοσπονδία Ποδοσφαίρου) όρισε τη Mukansanga ως μέλος μιας αμιγούς ομάδας γυναικών διαιτητών, μαζί με την Carine Atemzabong από το Καμερούν και τη Fatiha Jermoumi από το Μαρόκο. Ως βοηθός διαιτητή βίντεο ορίστηκε η Bouchra Karboubi, επίσης από το Μαρόκο, για το Κύπελλο Εθνών Αφρικής [21] που διεξήχθη στο Καμερούν.
Η πρακτική της FIFA να διορίζει γυναίκες [22] για να διαιτητεύουν αγώνες ανδρών κορυφώθηκε τον Νοέμβριο του 2022 στο Κατάρ, όταν γυναίκες επιλέχθηκαν για πρώτη φορά να διαιτητεύσουν το Παγκόσμιο Κύπελλο. Ο Pierluigi Collina [23], πρόεδρος της επιτροπής διαιτητών της FIFA, σημείωσε ότι αν και παρατηρήθηκε από το κοινό ότι ήταν γυναίκες, η επιλογή τους βασίστηκε αυστηρά στο γεγονός ότι ανήκαν σε αξιωματούχους του ποδοσφαίρου.
Αναμφισβήτητα, το έργο της FIFA για την πρόσληψη διαιτητριών είναι αξιέπαινο. Πάντα, στα τοπικά και περιφερειακά πρωταθλήματα ποδοσφαίρου, βρίσκεται ο τρόπος να φιλοξενηθούν διαιτήτριες.