Χορηγία εικόνας Ameya Nagarajan, βάσει της εικόνας στο motionstock [1] από Pixabay [2], υπό άδεια Pixabay [3].
Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε [4] αρχικά από το SMEX στις 19 Ιανουαρίου 2023, και γράφτηκε από τη Zeinab Ismail. Μια επεξεργασμένη έκδοση αναδημοσιεύεται εδώ βάσει συμφωνίας κοινής χρήσης περιεχομένου.
Το TikTok εξακολουθεί να είναι απαγορευμένο στην Ιορδανία, ένα μήνα αφότου η κυβέρνηση μπλόκαρε την πλατφόρμα για να περιορίσει τη μετάδοση των ζωντανών βίντεο, που καταγράφουν τις διαδηλώσεις των εργαζομένων στη Μαάν. Η κινεζική εταιρεία στην οποία ανήκει η εφαρμογή, η ByteDance, δεν έκανε κανένα άμεσο ή δημόσιο σχόλιο σχετικά με την απαγόρευση, αλλά επιβεβαίωσε ότι βρίσκεται σε συνομιλίες με τις αρχές για να “συνεχίσει να εξυπηρετεί τα εκατομμύρια των χρηστών” στην Ιορδανία.
Στα μέσα Δεκεμβρίου, οδηγοί φορτηγών βγήκαν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν [5] για την αύξηση των τιμών των καυσίμων στην επαρχία Μαάν, νότια του Αμμάν, και μετέδιδαν ζωντανά την κίνηση στο TikTok. Οι ιδιοκτήτες ταξί και δημόσιων λεωφορείων συμμετείχαν επίσης στις διαμαρτυρίες, ενώ τα καταστήματα σε αρκετές πόλεις πραγματοποίησαν επίσης απεργίες. Ένας ανώτερος αξιωματικός της αστυνομίας και τρεις αστυνομικοί έχασαν τη ζωή τους [6].
Στις 16 Δεκεμβρίου 2022, οι Αρχές της Ιορδανίας ανακοίνωσαν προσωρινή απαγόρευση του TikTok λόγω “κακής χρήσης από ορισμένους”, εκτός από την “αποτυχία της πλατφόρμας να αντιμετωπίσει τις αναρτήσεις που υποκινούν τη βία και το χάος”, σύμφωνα με δήλωση [7] που δημοσιεύθηκε στη σελίδα της Διεύθυνσης Δημόσιας Ασφάλειας στο Facebook.
Η Διεύθυνση προειδοποίησε ότι η Μονάδα Ηλεκτρονικού Εγκλήματος παρακολουθεί το περιεχόμενο, που κοινοποιείται στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης με στόχο τη ρητορική μίσους και την “υποκίνηση σε βανδαλισμούς, επιθετικότητα κατά των υπηρεσιών επιβολής του νόμου, ζημιές σε περιουσίες και αποκλεισμό δρόμων”.
Απομόνωση των διαδηλωτών από τον κόσμο
Οι ειδήσεις σχετικά με τις διακοπές του διαδικτύου και το πώς το TikTok σταμάτησε να λειτουργεί άρχισαν να κυκλοφορούν αμέσως μόλις ξέσπασαν οι διαδηλώσεις. Σε συνέντευξή της στο SMEX, η Raya Sharbain, εμπειρογνώμονας και συνήγορος ψηφιακών δικαιωμάτων με έδρα την Ιορδανία, δήλωσε ότι οι κάτοικοι του κυβερνείου της Μαάν υπέφεραν όχι μόνο από την απαγόρευση του TikTok, αλλά και από την πλήρη διακοπή του διαδικτύου στη Μαάν και το Καράκ κατά τη διάρκεια της ημέρας, η οποία συνεχίστηκε μέχρι τις 26 Δεκεμβρίου.
Το TikTok διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στη μετάδοση ειδήσεων σχετικά με τις διαδηλώσεις σε διάφορες περιοχές της Ιορδανίας. Μετέφερε επίσης την εμβέλεια των γεγονότων πέρα από τα εθνικά σύνορα. Ένας Ιορδανός ακτιβιστής, που προτίμησε να διατηρήσει την ανωνυμία του για λόγους ασφαλείας, αποκάλυψε στο SMEX ότι “οι ειδησεογραφικοί ιστότοποι στην Ιορδανία είναι ως επί το πλείστον πιστοί στις τοπικές Αρχές και ενεργούν ως εκπρόσωποί τους. Ως εκ τούτου, καταγράψαμε βίντεο και τα κοινοποιήσαμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κυρίως στο TikTok, καθώς διευκολύνει τη μετάδοση και τον διαμοιρασμό του περιεχομένου. Οι εναλλακτικές μας λύσεις τους προκάλεσαν [τις Αρχές] να κλείσουν το διαδίκτυο και να απαγορεύσουν το TikTok, κρατώντας μας έτσι απομονωμένους από τον κόσμο”.
Στην πραγματικότητα, οι δημοσιογράφοι παρακολουθούσαν τις ειδήσεις και τις τελευταίες εξελίξεις μέσω του TikTok και όχι από τα τοπικά μέσα ενημέρωσης, όπως επιβεβαίωσε η Sawsan Abu Al Sondos, δημοσιογράφος που διαμένει στο Αμμάν, σε δήλωσή της στο SMEX. Εξήγησε ότι το TikTok “είναι μια δημοφιλής, βασισμένη σε βίντεο πλατφόρμα, που είναι φιλική προς το χρήστη για ανθρώπους όλων των ηλικιών και υποβάθρων, που επιθυμούν να εκφράσουν τη γνώμη τους”.
Λόγω των περιορισμών που επιβάλλουν οι Αρχές, οι άνθρωποι χρησιμοποιούν λογισμικό εικονικού ιδιωτικού δικτύου (VPN) για να παρακάμψουν την απαγόρευση και να δημοσιεύσουν τα βίντεό τους. Η Sharbain επιβεβαίωσε ότι η δημοτικότητα του TikTok στην Ιορδανία το κατέστησε εργαλείο, που χρησιμοποιούν οι διαδηλωτές [8] για να ανακοινώνουν γεγονότα και ενημερώσεις.
Σύμφωνα με τη Διεύθυνση Δημόσιας Ασφάλειας, “το TikTok δεν αντιμετώπισε σωστά την κακή χρήση της πλατφόρμας από άτομα, που επαινούσαν και διέδιδαν πράξεις βίας ή προέτρεπαν το χάος”. Ωστόσο, η Διεύθυνση δεν διευκρίνισε αν ήρθε ή όχι σε επαφή με την πλατφόρμα για τα ζητήματα αυτά.
Σε μία συνέντευξη [9] στα τοπικά ΜΜΕ στις 8 Ιανουαρίου, ο Ιορδανός υπουργός κυβερνητικών επικοινωνιών Faisal Shboul δήλωσε ότι “η κυβέρνηση έχει συνεχείς τεχνικές συζητήσεις με το TikTok, σε μια προσπάθεια να ελέγξει το περιεχόμενο της πλατφόρμας”. Επιβεβαίωσε ότι η κυβέρνηση δεν πρόκειται να άρει την απαγόρευση σύντομα “εκτός εάν πληρούνται οι προϋποθέσεις ελέγχου του περιεχομένου”. Ο Shboul προειδοποίησε επίσης ότι “οι ιδιοκτήτες λογαριασμών θα θεωρηθούν υπεύθυνοι για τα σχόλια, που προστίθενται στις αναρτήσεις τους”.
Ο Ιορδανός υπουργός ψηφιακής οικονομίας και επιχειρηματικότητας Ahmad Hanandeh επιβεβαίωσε [10] στις 15 Ιανουαρίου ότι δεν υπάρχουν νέα για την άρση της απαγόρευσης του TikTok στο βασίλειο και η εφαρμογή παραμένει απαγορευμένη στην Ιορδανία, σύμφωνα με όσα καταγράψαμε μέσω της δοκιμής [11] απαγόρευσης, που πραγματοποιήθηκε στο Ανοικτό Παρατηρητήριο Παρεμβολών Δικτύου (OONI).
Το TikTok επιβεβαίωσε έμμεσα στο SMEX ότι η εφαρμογή απαγορεύτηκε και ότι συζητά λύσεις με τις Αρχές της Ιορδανίας: “Πιστεύουμε ότι, μέσω της συνεχούς επικοινωνίας μας, μπορούμε να καταλήξουμε σε μια απόφαση που θα επιτρέψει στο TikTok να συνεχίσει να εξυπηρετεί τα εκατομμύρια των χρηστών στην Ιορδανία, που έχουν βρει στην πλατφόρμα έναν χώρο δημιουργικής έκφρασης”.
Στην καθυστερημένη απάντησή του, το TikTok φαίνεται να ενημερώνει τις ιορδανικές Αρχές ότι όντως παρακολουθεί το περιεχόμενο, επιβεβαιώνοντας ότι θα λάβει “τα κατάλληλα μέτρα κατά του περιεχομένου, που παραβιάζει τις Οδηγίες Κοινότητας [12].” Πρόσθεσε επίσης ότι θα αφαιρέσει αυστηρά και προληπτικά κάθε περιεχόμενο που παραβιάζει στην Ιορδανία. Στην απάντησή του [13], το TikTok δήλωσε: “Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη έκθεσή μας, συνολικά 310.724 βίντεο έχουν αφαιρεθεί στην Ιορδανία, το 86,6% των οποίων αφαιρέθηκαν πριν λάβουν οποιαδήποτε προβολή”.
Είναι νόμιμη η απαγόρευση του TikTok στην Ιορδανία;
Η απόφαση για την απαγόρευση της εφαρμογής και του ιστότοπου TikTok έχει προκαλέσει διαφορετικές απόψεις σχετικά με τη νομιμότητά της, ιδίως επειδή περιορίζει την ελευθερία έκφρασης των πολιτών. Ο δικηγόρος Enas Zayed, ο οποίος ειδικεύεται στο ιορδανικό συνταγματικό δίκαιο, δήλωσε στο SMEX ότι το κλείσιμο του διαδικτύου και η απαγόρευση του TikTok δεν συνάδουν καθόλου με το ιορδανικό Σύνταγμα και το δίκαιο της Ιορδανίας. Το τελευταίο υποστηρίζει σαφώς την ελευθερία του λόγου και της έκφρασης, δηλώνοντας ότι ο περιορισμός αυτών των ελευθεριών πρέπει να βασίζεται σε νόμους και όχι σε αποφάσεις που εκδίδονται από μια εκτελεστική Αρχή.
Ο Zayed σημείωσε ότι η Ιορδανία έχει επικυρώσει το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα, [14] το οποίο τονίζει ότι η ελευθερία του λόγου και της έκφρασης είναι απόλυτη και ότι δεν πρέπει να γίνονται εξαιρέσεις παρά μόνο εντός στενών ορίων.
“Η απαγόρευση εμποδίζει τους ανθρώπους να εκφράσουν τις απόψεις τους με φυσικό τρόπο σχετικά με την εφαρμογή”, δήλωσε ο Zayed. “Εάν υπάρχει νομική παραβίαση στην πλατφόρμα, οι Αρχές θα πρέπει να παραπέμψουν τον δράστη στη δικαιοσύνη. Αλλά τέτοιες συλλογικές απαγορεύσεις στερούν από άτομα, που δεν εκφράζουν πολιτικές απόψεις, εξ αρχής το δικαίωμά τους να εκφράζουν οτιδήποτε, όχι μόνο τη γνώμη τους για τις απεργίες”.
Περιορισμός του ψηφιακού χώρου
Οι άνθρωποι βασίζονται όλο και περισσότερο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να εκφράσουν τις απόψεις τους λόγω της άρνησης των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης να μεταφέρουν τη φωνή τους. Βλέποντας αυτά τα εναλλακτικά μέσα ως απειλή, οι Αρχές καταφεύγουν στον περιορισμό των εναπομεινάντων δημόσιων χώρων που είναι διαθέσιμοι στους πολίτες.
Η Sawsan Abu Al Sondos επεσήμανε ότι η εργασία της, η οποία περιελάμβανε την παρακολούθηση της πρόσφατης αντίδρασης των μέσων ενημέρωσης στην απεργία των οδηγών φορτηγών, που οργανώθηκε τον περασμένο Δεκέμβριο, αποκάλυψε σχεδόν πλήρη απουσία κάλυψης από τα μέσα ενημέρωσης. Ο ρόλος του τοπικού Τύπου θα πρέπει να είναι να υψώνει τη φωνή των διαδηλωτών και των ανθρώπων που πλήττονται από τις κυβερνητικές αποφάσεις. Οι επιτόπιοι ανταποκριτές και φωτογράφοι απουσίαζαν επίσης κατά την έναρξη των γεγονότων, σύμφωνα με την Abu Al Sondos.
Ένα κύμα συλλήψεων με στόχο τοπικούς αξιωματούχους και ακτιβιστές έλαβε χώρα παράλληλα με το κλείσιμο του διαδικτύου και την απαγόρευση του TikTok. Οι υπηρεσίες ασφαλείας συνέλαβαν [15] τον πρώην δήμαρχο της Μαάν, Mahjid Al Sharari, και τον κατηγόρησαν ότι “προκάλεσε θρησκευτικές και ομολογιακές διαμάχες, υποκίνησε συγκρούσεις μεταξύ συνιστωσών του έθνους και διέδωσε ρητορική μίσους”.
Συνέλαβαν επίσης τον δημοσιογράφο και πολιτικό ακτιβιστή Khaled Turki Al-Majali [16], ο οποίος κατηγορήθηκε για “υποκίνηση, καθώς και για συκοφαντική δυσφήμιση και δυσφήμιση με ηλεκτρονικά μέσα”, και τον ακτιβιστή Alaa Al-Malkawi, η σύζυγος του οποίου αποκάλυψε [17] ότι ο λόγος της σύλληψής του ήταν μια ανάρτηση που μοιράστηκε στο Facebook.
Το 2020, οι διακοπές του διαδικτύου στην Ιορδανία προκάλεσαν [18] απώλειες που υπολογίζονται σε περίπου 4,9 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ. Εκτός του ότι αποτελούν κατάφωρη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι διακοπές λειτουργίας του διαδικτύου προκαλούν τεράστιες οικονομικές απώλειες στη χώρα και περιορίζουν την πρόοδο στον ψηφιακό τομέα, τον οποίο αρκετές αραβικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ιορδανίας, σχεδιάζουν και φιλοδοξούν να επεκτείνουν.
Επιπλέον, οι διακοπές του διαδικτύου έχουν επηρεάσει αρνητικά τον τομέα της εκπαίδευσης στην πόλη Μαάν, όπου πηγές αποκάλυψαν στο SMEX ότι λόγω των κακών καιρικών συνθηκών, το Πανεπιστήμιο Al-Hussein Bin Talal αποφάσισε να πραγματοποιήσει διαλέξεις μέσω διαδικτύου και όχι αυτοπροσώπως. Ωστόσο, οι κακές υπηρεσίες διαδικτύου και οι συχνές διακοπές εμπόδισαν τους φοιτητές να παρακολουθήσουν τα μαθήματα.
“Δεν είναι η πρώτη φορά που οι Αρχές καταφεύγουν σε διακοπές του διαδικτύου [19] με σαθρές δικαιολογίες, όπως η μείωση της απάτης στις εξετάσεις”, δήλωσε ο εκτελεστικός διευθυντής του SMEX, Mohamad Najem. “Οι διακοπές στις υπηρεσίες ζωντανής ροής, οι απαγορεύσεις σε ιστότοπους και εφαρμογές και οι διακοπές του διαδικτύου έχουν πολλαπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια, με πιο πρόσφατη αυτή στην Ιορδανία”, πρόσθεσε ο Najm.