“Όχι στον πόλεμο” είναι γραμμένο στο χιόνι στο Κιργιστάν. Φωτογραφία της συντάκτριας, που χρησιμοποιείται με άδεια από το Global Voices.
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία [1] έχει καταστρέψει τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων. Πρώτα και κύρια, κατέστρεψε την ειρηνική ύπαρξη των Ουκρανών, που τώρα πολεμούν άφοβα για τη χώρα τους και τρέχουν να γλιτώσουν από τον πόλεμο μαζικά. Έχει επίσης, όμως, αλλάξει ριζικά τις ζωές πολλών ανθρώπων από την επιτιθέμενη χώρα, τη Ρωσία, και την γείτονά της, που κυβερνάται από δικτάτορα, τη Λευκορωσία.
Το ρωσικό καθεστώς υπέθεσε ότι είχε το ελεύθερο να αυξήσει [2] τις καταστολές στο εσωτερικό καταπνίγοντας έτσι τα τελευταία απομεινάρια δημόσιας διαφωνίας. Η μόνη διέξοδος, που απέμενε για κάποιους Ρώσους, που δεν δέχονταν να είναι συνένοχοι στον πόλεμο, ήταν να φύγουν στο εξωτερικό, στον κόσμο όπου κανείς δεν τους περίμενε.
Διαβάστε ακόμα: Ρώσοι εναντίον του πολέμου βρίσκουν νέα εστία στην Τουρκία [3]
Το Global Voices μίλησε με Ρώσους και Λευκορώσους, που θεώρησαν αδύνατο να παραμείνουν στη χώρα, που ξεκίνησε την εισβολή.
Στην Πολωνία, οι μετανάστες δεν εξισώνονται με τη χώρα, από την οποία δραπετεύουν
Η Πολωνία είχε δύσκολες σχέσεις με τη Ρωσία. Άνοιξε τις πόρτες της [4] στους φυγάδες Ουκρανούς και χτίζει τείχος [5] στα σύνορα με τη Ρωσία στο Καλίνινγκραντ.
Λίγο μετά την εισβολή, η Elena βρέθηκε στη Βαρσοβία, γιατί της ήταν πιο εύκολο να πάει εκεί: “Δεν χρειάζονται επίσημες μεταφράσεις με σφραγίδες. Υπάρχουν ευκαιρίες για αίτηση για άδεια παραμονής για εργασία ή σπουδές”. Για την ίδια, αυτή η αναχώρηση είναι μονόδρομος: “Ζω στη Λευκορωσία από μικρή. Μετά τη μετεκλογική καταστολή των διαδηλώσεων [6] στη Λευκορωσία το 2020, ήταν τρομακτικό να μένουμε εκεί”.
Συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου και για πολλούς ρωσόφωνους η ζωή χωρίζεται σε πριν και μετά. Η Elena έχει αποδεχτεί εδώ και καιρό ότι ο πόλεμος δεν θα τελειώσει αύριο.
Μπορεί να είναι δύσκολο και τρομακτικό για κόσμο να πάει να φύγει από τη Ρωσία, όπου τα ΜΜΕ γράφουν για “διακόσια χρόνια οργανωμένου μίσους [7]“. Ακόμη και πριν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, τα κρατικά ευθυγραμμισμένα ΜΜΕ έγραφαν μόνιμα για “ρωσοφοβία” στη “συλλογική Δύση”. Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική από την εικόνα, που δημιουργεί [8] η προπαγάνδα. Η Elena σημειώνει:
Οι Πολωνοί έχουν υποφέρει αρκετά από τις αυτοκρατορικές συνήθειες πρώτα της τσαρικής Ρωσίας και μετά της Σοβιετικής Ένωσης. Δεν τις εξισώνουν όμως με τη χώρα και τον λαό.
Η Elena τώρα εργάζεται και σπουδάζει στην Πολωνία, αν και είναι δύσκολο να έχεις μακροπρόθεσμα σχέδια. Η ίδια προσθέτει:
Ο κόσμος μας είναι όμορφος. Παρά τους ανεπαρκείς αυτοκρατορικούς και το φαν κλαμπ τους. Και ο κόσμος είναι μεγάλος, δεν χρειάζεται να ζεις σε μια χώρα που σε πληγώνει.
Το Κιργιστάν έχει γίνει μια νέα πατρίδα
Το Κιργιστάν είναι μια πρώην σοβιετική δημοκρατία στην Κεντρική Ασία. Παλαιότερα, για οικονομικούς λόγους, η ροή μεταναστών από το Κιργιστάν στη Ρωσία ήταν πολυάριθμη, αλλά, τώρα, για πολιτικούς λόγους, αυτή η ροή έχει αλλάξει κατεύθυνση.
Η Lesya επέλεξε αυτή τη χώρα λόγω της εγγύτητάς της. Άλλοι λόγοι είναι ότι υπάρχουν πολλοί άνθρωποι, που καταλαβαίνουν ρωσικά, η χώρα έχει γνώριμη κουζίνα και κλίμα και σχετικά βολικές τιμές:
Πρώτα απ’ όλα ήθελα να φύγω, προς όπου κι αν ήταν. Δεν σχεδιάζαμε το χρονοδιάγραμμα για το πόσο καιρό θα είμαστε εδώ. Στην ιδανική περίπτωση, θα ήθελα να μην εξαρτώμαι οικονομικά από τη χώρα μου [Ρωσία] και να βρω ένα μέρος, όπου θα υπάρχει μια “εστία”, που μας την έχουν στερήσει.
Παρά το γεγονός ότι ο κιργιζικός πολιτισμός και ορισμένες από τις παραδόσεις καταπιέζονταν κατά τη σοβιετική περίοδο (όπως παντού, ενθαρρύνθηκε η ρωσικοποίηση), οι Κιργίζιοι κατάφεραν να διατηρήσουν τις παραδόσεις τους, οι οποίες, κατά την Lesya, περιλαμβάνουν τη διατήρηση της ανοιχτότητας, την ικανότητα διαβίωσης και επίλυσης προβλημάτων μαζί, καθώς και φιλοξενία. Η Lesya σημειώνει:
Τώρα δεν πτοούμαι που βλέπω αστυνομία, δεν διαγράφω απαράδεκτες λέξεις στα instant messenger, όπως έκανα στη Μόσχα, όπου η αστυνομία μπορούσε εύκολα να ελέγξει το τηλέφωνό σου στο μετρό.
Ελπίζει ότι κάποια μέρα θα μπορέσει να επιστρέψει στην πατρίδα, αλλά αυτό μπορεί να μην συμβεί τα επόμενα χρόνια:
Έχω ήδη συνηθίσει στην ιδέα ότι τρομερά πράγματα όπως ο πόλεμος συμβαίνουν “στο σπίτι”, στην πατρίδα μου. Ήμουν σε κατάθλιψη για πολύ καιρό, ντρεπόμουν να κάνω οτιδήποτε, να ζωγραφίσω, να απολαύσω τη ζωή, γιατί τώρα κάποιος υποφέρει αυτή τη στιγμή.
Γεωργία: Ας προχωρήσουμε
Η Γεωργία είναι πολύ προσεκτική στις πολιτικές της σχέσεις με τη Ρωσία σήμερα. Έχει ιστορικό ρωσικής εισβολής [9] το 2008 και ορισμένες τελευταίες δημοσκοπήσεις έδειξαν ότι πολλοί πολίτες δεν υποστηρίζουν το καθεστώς μη βίζας [10] μεταξύ των δύο χωρών. Παράλληλα, επικεντρώνεται στην ένταξη στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ. Η Γεωργία όμως δέχτηκε μεγάλο αριθμό Ρώσων πολιτών, που έτρεχαν να γλιτώσουν από την Ρωσία. Αν και η επίσημη γλώσσα της χώρας είναι η γεωργιανή, πολλοί άνθρωποι εδώ μιλούν ρωσικά και αγγλικά, γεγονός που κάνει τη ζωή πολύ πιο εύκολη για τους νέους μετανάστες.
Ανάμεσά τους βρίσκεται η ჯუნო [Τζούνο], η οποία, μέχρι τις 24 Φεβρουαρίου, παρά τα προβλήματα στην πατρίδα της, δεν φανταζόταν ποτέ ότι θα ζούσε εκτός Ρωσίας: “Με ξάφνιασε η ανάγκη να επιλέξω άλλη χώρα για μακροχρόνια διαμονή. Χωρίς ανοιχτή βίζα Σένγκεν, ο κατάλογος των επιλογών γρήγορα μειώθηκε σε καμιά δεκαριά. Κέρδισε η Γεωργία”. Υπάρχουν πολλοί λόγοι: “Πρώτα απ’ όλα, ήμουν εδώ στο παρελθόν και κατάλαβα πώς είναι αυτή η χώρα. Πολίτες της Ρωσίας ακόμα μπορούν να μείνουν εδώ για έναν ολόκληρο χρόνο χωρίς άδεια παραμονής. Υπάρχει ανεκτή φορολογία και δυνατότητα ανοίγματος τραπεζικού λογαριασμού και εγγραφής ελεύθερου επαγγελματία. Και, τέλος, υπάρχουν υπέροχοι άνθρωποι, καταπληκτική φύση, ήπιο κλίμα”, λέει.
Πάνω από ενάμιση μήνα από την ανακοίνωση της κινητοποίησης στη Ρωσία, η Γεωργία δέχθηκε περισσότερους από 700.000 [11] Ρώσους, εκ των οποίων οι 100.000 έμειναν. Η Τζούνο σημειώνει: “Σε όλο το διάστημα που βρίσκομαι εδώ, δεν έχω αντιμετωπίσει ποτέ επιθετικότητα. Οι ντόπιοι είναι είτε ουδέτεροι είτε φιλικοί, και είμαι ευγνώμων για αυτή τη στάση”.
Διαβάστε περισσότερα: Η Γεωργία αντιμετωπίζει αντιδράσεις για πιθανή επανέναρξη πτήσεων με τη Ρωσία [12]
Ορισμένες ρωσικές εταιρείες μετέφεραν όλους τους υπαλλήλους τους, μαζί με τις οικογένειές τους, στη Γεωργία. Ακόμη και πριν από το 2022, η χώρα πρόσφερε το πρόγραμμα “Εργασία από την Γεωργία” για τη στήριξη της οικονομίας της χώρας: προσκλήθηκαν να συμμετέχουν σε αυτό αλλοδαποί, που εργάζονταν εξ αποστάσεως.
Η Τζούνο εργάζεται επίσης από απόσταση και διατηρεί επαφή με την οικογένεια και τους φίλους, που έχουν μείνει στη Ρωσία: “Μπορώ να πω ότι, στη ρωσική κοινωνία, πολλοί ξεγελιούνται από την προπαγάνδα και οι άνθρωποι χρειάζονται χρόνο για να το καταλάβουν. Διατηρώ επαφή με τη Ρωσία, γιατί η οικογένειά μου και οι φίλοι μου είναι εκεί και δεν μπορούσαν να φύγουν. Και γι’ αυτό πρέπει να είμαι πολύ προσεκτική στην επιλογή της διατύπωσης των απαντήσεών μου προς τα άτομα αυτά”.
Ισραήλ: Η Γη της Επαγγελίας
Η Valeria θεωρεί την ιστορία της μπανάλ: “Έφυγα από τη Ρωσία, γιατί δεν μπορώ και δεν θέλω να σιωπήσω και ούτε για αυτό θέλω να πάω φυλακή”. Δεν είχε συγγενείς ή φίλους στο Ισραήλ και, παρά το δικαίωμα να λάβει την υπηκοότητα της χώρας (λόγω της εβραϊκής καταγωγής της), πριν από τον πόλεμο, συνέδεσε τη ζωή της μόνο με τη Ρωσία, χωρίς να έχει επισκεφτεί ποτέ το Ισραήλ ούτε ως τουρίστρια.
Σύμφωνα με αυτήν, πολλοί Ισραηλινοί και Ισραηλινές ανησυχούν ότι η πλειοψηφία όσων έφτασαν στην χώρα μετά την έναρξη του πολέμου απλώς τον περίμεναν και θα φύγουν σύντομα. Ορισμένοι πολίτες της Ρωσίας φεύγουν, αφού λάβουν ισραηλινό διαβατήριο, ενώ άλλα άτομα σχεδιάζουν να μείνουν.
Στη Ρωσία, η Valeria συμμετείχε σε διαμαρτυρίες μέχρι την τελευταία στιγμή. Τώρα όμως δεν πιστεύει πια ότι μπορούν να πειστούν όσα άτομα υποστηρίζουν τον πόλεμο. Παρακολούθησε στενά την πολιτική ατζέντα και παρακολουθούσε την άνθηση της κρατικής προπαγάνδας στη χώρα, οπότε το στάδιο της αποδοχής των όσων συνέβαιναν ήρθε γρήγορα.
“Είναι σημαντικό για μένα η κόρη μου να μεγαλώσει ως άτομο που εκτιμά τον εαυτό της, την ελευθερία της, συμπεριλαμβανομένης της ελευθερίας του λόγου. Θέλω να είναι στο χέρι της να αποφασίσει πού θα ζήσει, τι θα κάνει, ποιες ιδέες θα υποστηρίξει. Δυστυχώς, τώρα στη Ρωσία οι άνθρωποι στερούνται αυτών των ευκαιριών”, προσθέτει η Valeria.