Στιγμιότυπο από το τρέιλερ της ταινίας “Grocery Shop 24″ στο YouTube, η οποία βασίζεται στην ιστορία σκλαβιάς του Γκολιάνοβο.

Το Κέντρο Memorial Human Rights, η ΜΚΟ Russia Prisoned, που ασχολείται με ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις ρωσικές φυλακές, και το Ίδρυμα Safe House, που εργάζεται στον τομέα της πρόληψης της εμπορίας ανθρώπων στη Ρωσία, υπέβαλαν κοινή έκθεση στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για την εμπορία ανθρώπων και την εκμετάλλευση κρατουμένων στη χώρα, καθώς και την καταναγκαστική εργασία.

Στα τέλη του 2023, μια ομάδα εργασίας του Συμβουλίου έχει προγραμματιστεί να επανεξετάσει τη Ρωσία. Με βάση τα αποτελέσματα, το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων θα εγκρίνει τον κατάλογο των συστάσεων για αναθεώρηση της θέσης της χώρας.

Το Global Voices μετέφρασε την κοινή έκθεση, που υποβλήθηκε στο Συμβούλιο. Μερικά από τα κύρια σημεία παρουσιάζονται παρακάτω.

Εμπορία ανθρώπων και καταναγκαστική εργασία

Η απροθυμία της κυβέρνησης να ανταποκριθεί στην εμπορία ανθρώπων φαίνεται να είναι αποτέλεσμα διατομεακών διακρίσεων στη Ρωσία. Άτομα που υποφέρουν από αυτό είναι τις περισσότερες φορές γυναίκες και μετανάστ(ρι)ες, που ήδη αγωνίζονται περισσότερο για να βρουν δικαιοσύνη. Η Ρωσία δεν έχει υιοθετήσει ολοκληρωμένη νομοθεσία κατά των διακρίσεων σε κρατικό επίπεδο. Επιπλέον, οι Αρχές συνήθως αρνούνται να διερευνήσουν καταγγελίες για εμπορία ανθρώπων, επικαλούμενες τυπικούς και πλασματικούς λόγους.

Έτσι, στην υψηλού προφίλ υπόθεση των σκλάβων Golyanovka (το Κέντρο Memorial αντιπροσωπεύει επί του παρόντος τα συμφέροντα των διασωθέντων στην ΕΣΔΑ), οι Αρχές προστάτευσαν άμεσα τους ιδιοκτήτες καταστημάτων, που κακοποίησαν μετανάστ(ρι)ες, και αγνόησαν τις καταγγελίες των εκμεταλλευόμενων γυναικών λόγω στερεοτυπικών ψευδών ιδεών για τις μετανάστριες εργάτριες από τα κράτη της Κεντρικής Ασίας.

Τον Οκτώβριο του 2012, ακτιβιστές έσωσαν 11 μετανάστριες από το Καζακστάν και το Ουζμπεκιστάν από το υπόγειο ενός καταστήματος στην περιοχή Γκολιάνοβο της Μόσχας. Αργότερα αποκαλύφθηκε ότι εργάτριες κρατούνταν επίσης αιχμάλωτες και σε άλλα καταστήματα σε γειτονικούς δρόμους, όλα της ίδιας οικογένειας.

Σύμφωνα με την καταγγελία που υποβλήθηκε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων από το Memorial το 2016, οι γυναίκες ήταν υπόδουλες και αναγκάζονταν να εργάζονται δωρεάν για σχεδόν 21 ώρες καθημερινά υπό τη συνεχή απειλή βίας, συμπεριλαμβανομένης σεξουαλικής βίας. Δεν τους επιτρεπόταν να βγουν από τις αποθήκες των καταστημάτων. Οι εργάτριες στερούνταν φαγητού και ύπνου και ξυλοκοπούνταν τακτικά. Κοιμόνταν στο πάτωμα όχι περισσότερες από τέσσερις ώρες την ημέρα και δεν είχαν τακτική πρόσβαση σε τουαλέτα, προϊόντα υγιεινής ή ιατρική περίθαλψη. Τουλάχιστον τρεις εξ αυτών ήταν ανήλικες.

Παρά το γεγονός ότι ασκήθηκε ποινική δίωξη λίγο μετά την ανακάλυψη, αυτή ακυρώθηκε. Η Εισαγγελία αρνήθηκε επανειλημμένα να ανοίξει ξανά την υπόθεση επικαλούμενη “έλλειψη αποδεικτικών στοιχείων”. Αυτό συνέβη, παρά το γεγονός ότι οι Αρχές γνώριζαν τι συνέβαινε τουλάχιστον από το 2002, όταν ένας από τους κατηγορούμενους καταδικάστηκε για βασανισμό υπαλλήλων καταστήματος. Οι υπάλληλοι ενημερώθηκαν επίσης για παραβάσεις στο κατάστημα το 2008 από κατοίκους της συνοικίας. Οι γυναίκες, που κατάφεραν να διαφύγουν, επιστράφηκαν στο κατάστημα από την αστυνομία. Όλες οι γυναίκες έμειναν έγκυες ως αποτέλεσμα σεξουαλικής βίας – οι εγκυμοσύνες αναφέρθηκαν ως απόδειξη της συγκατάθεσής τους – και μια γυναίκα έκανε παράνομη άμβλωση υπό εξαναγκασμό. Σύμφωνα με το Memorial, μια άλλη επιζώσα κατάφερε να διαφύγει από τη δουλεία το 2017.

Οι αξιωματικοί επιβολής του νόμου ισχυρίστηκαν ότι οι γυναίκες “συμφώνησαν” να ταξιδέψουν στη Ρωσία για να δουλέψουν στα καταστήματα, ότι “δεν είχαν αλυσοδεθεί ή δεν στερήθηκαν σωματικά την ευκαιρία να φύγουν” και η Εισαγγελία ανέφερε ότι είχαν “συντρόφους” ( στην πραγματικότητα, άνδρες που τους βίαζαν επανειλημμένα), που “θα μπορούσαν να τις προστατεύσουν”.

Το Grocery Store 24, μια ταινία του 2022 που κυκλοφόρησε για την υπόθεση, τονίζει ότι κανείς δεν έχει τιμωρηθεί ακόμη για το συμβάν.

Τα άρθρα του Ρωσικού Ποινικού Κώδικα, που απαγορεύουν την εμπορία ανθρώπων και τη χρήση εργασίας σκλάβων, δεν συμμορφώνονται με τα διεθνή πρότυπα. Ο κώδικας δεν ορίζει ότι τα θύματα δεν μπορούν να συναινέσουν στην εκμετάλλευσή τους. Ως εκ τούτου, οι αξιωματικοί επιβολής του νόμου πιστεύουν ότι η εμπορία ανθρώπων ή η καταναγκαστική εργασία συμβαίνουν μόνο όταν ένα άτομο είναι σωματικά περιορισμένο. Ως αποτέλεσμα, η ψευδο-“συναίνεση” που δίνεται από ανηλίκους ή/και λαμβάνεται υπό πίεση απαλλάσσει τους δράστες από την ευθύνη. Αυτό συνέβη στο Γκολιάνοβο.

Τα διασωθέντα άτομα, που είναι παράνομοι μετανάστες, συχνά απελαύνονται. Αυτό εμποδίζει περαιτέρω τις έρευνες για τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν σε βάρος των μεταναστριών.

Το κράτος δεν κάνει σχεδόν τίποτα για να αποτρέψει την εμπορία ανθρώπων

Η Ρωσία δεν έχει εγκρίνει νόμο-πλαίσιο για την πρόληψη της εμπορίας ανθρώπων, ο οποίος θα επέτρεπε την ενοποίηση όλων των απαραίτητων μέτρων. Επίσης απουσιάζει η επαρκής έρευνα. Καμία υπηρεσία δεν είναι υπεύθυνη για τη διατήρηση στατιστικών στοιχείων ούτε οργανώνονται εκστρατείες ευαισθητοποίησης σχετικά με την εμπορία ανθρώπων. Δεν υπάρχει τακτική εκπαίδευση για τις υπηρεσίες επιβολής του νόμου, που ασχολούνται με την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, ούτε οι ρωσικές Αρχές συνεργάζονται με ΜΚΟ για την πρόληψη της εμπορίας ανθρώπων. Αντίθετα, περιπλέκουν αυτό το έργο με χρήση νόμων, που προστατεύουν τα παιδιά από “επιβλαβείς πληροφορίες”, την νομοθεσία περί “ξένων πρακτόρων” και άλλα κατασταλτικά μέτρα κατά των ΜΚΟ.

Επιπλέον, οι ρωσικές Αρχές έχουν θεσπίσει ποινική ευθύνη για βοήθεια σε “παράνομους μετανάστες” καθιστώντας έγκλημα την παροχή ασύλου ή βοήθειας σε άτομα, που θεωρούνται ότι βρίσκονται στη Ρωσία παράνομα.

Ανεπαρκής προστασία των θυμάτων

Οι ρωσικές Αρχές δεν υποστηρίζουν νομοθετικό και διοικητικό πλαίσιο για την προστασία των θύματα εμπορίας ανθρώπων. Ο όρος “θύμα” δεν ορίζεται στη ρωσική νομοθεσία. Σύμφωνα με το άρθρο 42 του ΠΚ, ένα άτομο μπορεί να θεωρηθεί θύμα μόνο μετά την έναρξη ποινικής υπόθεσης. Αυτό συχνά επιτρέπει στην εμπορία ανθρώπων να παραμένει αόρατη.

Η ρωσική νομοθεσία δεν προβλέπει καμία ιατρική, ψυχολογική ή υλική βοήθεια σε θύματα εμπορίας ανθρώπων: δεν υπάρχουν καταφύγια ή προσωρινή παραμονή. Τα κρατικά κέντρα, που φιλοξενούν άτομα σε δύσκολες καταστάσεις της ζωής, επιβάλλουν αυστηρές απαιτήσεις, που πολλά άτομα δεν μπορούν να εκπληρώσουν: κατοχή έγκυρης ταυτότητας, καθεστώς μόνιμης μετανάστευσης, αρνητικά τεστ για ασθένειες κ.λπ.

Επιπλέον, οι Αρχές τιμωρούν τακτικά τα θύματα εμπορίας ανθρώπων για παράνομες ενέργειες, που αναγκάστηκαν να διαπράξουν κατά τη διάρκεια της συνθήκης αυτής, όπως πορνεία, παράνομη παρουσία στη χώρα ή διακίνηση ναρκωτικών. Πολλοί άνθρωποι κρατούνται ή/και απελαύνονται χωρίς να ελέγχονται για σημάδια εμπορίας ανθρώπων.

Βία κατά των θιγόμενων ανθρώπων

Η βία αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της εμπορίας ανθρώπων, καθώς οι εγκληματίες χρησιμοποιούν βία, απειλές, εκφοβισμό και άλλες μορφές εξαναγκασμού για τον έλεγχο και την εκμετάλλευση των στόχων τους. Η σεξουαλική και αναπαραγωγική βία δεν είναι μόνο μια μορφή εκμετάλλευσης, αλλά και ένα μέσο ελέγχου. Το φύλο, η ηλικία και το μεταναστευτικό καθεστώς των διακινούμενων ανθρώπων χρησιμοποιούνται για να δυσφημήσουν τους ισχυρισμούς τους για βία.

Το κράτος δεν προσφέρει καμία προστασία στα παιδιά των γυναικών, που υφίστανται σωματεμπορία, που συχνά υποφέρουν από σωματική και ψυχολογική βία, με μακροπρόθεσμες συνέπειες για την υγεία.

Αποτυχία διεξαγωγής αποτελεσματικών ερευνών

Οι αξιωματούχοι συχνά επιδεικνύουν μεροληπτική και περιφρονητική στάση απέναντι σε πιθανά θύματα εμπορίας ανθρώπων. Οι περιπτώσεις εμπορίας ανθρώπων συχνά ταξινομούνται εσφαλμένα ως άλλα εγκλήματα: μεταξύ άλλων, εμπλοκή σε πορνεία, οργάνωση πορνείας, σεξουαλική βία, παράνομη φυλάκιση ή απαγωγή.

Οι εκτιμήσεις για την κλίμακα της εμπορίας ανθρώπων στη Ρωσία κυμαίνονται από 794.000 έως πάνω από ένα εκατομμύριο άτομα. Από το 2018 έως τα μέσα του 2022, κατά μέσο όρο 16 άτομα καταδικάζονταν ετησίως για εμπορία ανθρώπων και δύο για καταναγκαστική εργασία. Οι περισσότερες από τις προτάσεις δεν αναφέρουν εκμετάλλευση μεταναστ(ρι)ών.

Οι αστυνομικοί λαμβάνουν τακτικά δωροδοκίες για να κάνουν τα “στραβά μάτια” στα εγκλήματα εμπορίας ανθρώπων

Οι συντάκτες της έκθεσης γνωρίζουν περιπτώσεις, όπου αστυνομικοί εκμεταλλεύονταν σεξουαλικά θύματα ως “πληρωμή” για τη μη εμπλοκή τους. Τέτοιες ενέργειες σχεδόν ποτέ δεν τιμωρούνται. Υπάρχουν επίσης στοιχεία στα ΜΜΕ ότι στρατιωτικοί εκμεταλλεύονταν γυναίκες κατά τη διάρκεια της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Μερικές γυναίκες αναφέρουν μια πρακτική παρόμοια με τη σεξουαλική δουλεία, όταν είχαν σεξουαλικές σχέσεις με αξιωματικούς παρά τη θέλησή τους.

Η έκθεση υπογραμμίζει επίσης την εκμετάλλευση της εργασίας των κρατουμένων και τις φρικτές συνθήκες για την εργασία τους. Όλες τις συστάσεις και παρατηρήσεις μπορείτε να τις βρείτε στον ιστότοπο του Memorial εδώ.